ویرایش و شعر

ویرایش و شعر

نشست ویرایش و شعر با حضور مهشید نونهالی، دکتر نسرین‌دخت خطاط و دکتر فهیمه شانه در غرفهٔ انجمن صنفی ویراستاران برگزار شد.
مهشید نونهالی، مترجم زبان فرانسوی، با اشاره به اینکه از نوجوانی به ادبیات علاقه‌مند بوده و در همهٔ این سال‌ها دوره‌های خوانش‌ ادبیات کهن و معاصر را دنبال کرده‌ و هم‌اکنون هم روزی یک ساعت سعدی می‌خواند، گفت مترجم، چه مترجم شعر باشد، چه داستان، چه متون فاخر یا عامیانه، باید پیوسته و مکرر ادبیات کهن و معاصر را بخواند و به زبان فارسی که زبان مقصد است مسلط باشد و ابراز تأسف کرد که نسل جوان‌ به ‌غیر از معدودی در ادبیات فارسی بسیار ضعیف‌اند و باید آن را تقویت کنند.
او در ادامه به وزن شعر در ترجمه تأکید کرد و دربارهٔ اهمیت قافیه‌پردازی در ترجمهٔ شعر به فارسی گفت و به تجربه‌های خود در ترجمهٔ مولیر و تارتوف و راسین اشاره کرد. مهشید نونهالی با مثال‌هایی از تارتوف که زبان روزمرهٔ فرانسوی است از تفاوت زبان‌ او با تراژدی‌های قرن هفدهم که زبان فاخری دارند و مولیر گفت و ادامه داد: زبان شعر به تبع وزن تغییر می‌کند و بهتر است در صورت نیاز مترجمان بر اساس زبان مقصد وزن‌ ابداع کنند؛ البته نزدیکی‌ فرهنگی هم در ترجمه و وزن شعر تأثیر دارد و از این لحاظ ظرفیت ادبی زبان فارسی بسیار بالاست.
پس از آن، دکتر نسرین‌دخت خطاط، مترجم زبان فرانسوی و استاد دانشگاه، به متونی که مهشید نونهالی ترجمه کرده اشاره کرد و گفت ترجمه‌های ایشان در فارسی خوش می‌نشیند و این معجزهٔ زبان فارسی است که می‌توان اشعار را از زبان‌های دیگر به آن ترجمه کرد. او در ادامه از تمثیل قهوه‌خانهٔ دوردست استفاده کرد و گفت زبان مقصد همان مسافرخانه‌ای است که مسافران خسته در آن به دنبال لختی آسایش‌اند؛ زبان فارسی نیز همان مسافرخانهٔ غریب‌نواز است. پذیرفتن شاعرانگی به نزدیک بودن زبان‌ها بستگی دارد؛ مثلاً دانته به ایتالیایی بسیار زیبا ترجمه شده که به‌علت نزدیکی دو زبان فرانسه و ایتالیایی است.
در ادامه، مهدی قنواتی، پژوهشگر و مدرس ویرایش، دو نکتهٔ کلی را مطرح کرد: اول آنکه ساختارشکنی در ترجمهٔ شعر کمتر اتفاق می‌افتد و مترجمان ساختار و صورت زبان را تغییر نمی‌دهند و معمولاً جملات را به‌ صورت طبیعی ترجمه می‌کنند و دیگر آنکه شعر در زبان مبدأ، چه فاخر، عامیانه یا معیار باشد، در ترجمه در ساختار و صورت زبان معیار (زبان مقصد) ترجمه می‌شود و این موضوع در شعر کودک هم چنین است و شعر‌های ترجمه‌شده از لحاظ ادبی غنی‌ترند. او گفت گاهی باید ساختارهای صرفی را در ترجمه تبدیل کنیم؛ در ترجمه مقولهٔ متناظر نداریم و اگر لازم است باید مقوله عوض شود.
دکتر فهیمه شانه، ویراستار متون کودک و نوجوان و مدرس ویرایش، به شعرهایی که برای کودکان سروده‌شده پرداخت و بیان کرد: برعکس پیچیدگی‌های ظاهری شعر بزرگ‌سال، شعر کودک امری سهل به نظر می‌رسد اما این‌طور نیست؛ شعر و نیز برای کودکان نوشتن امری سهل و ممتنع است. زبان در ترانه گفتاری و ساده است ولی شعر علاوه بر تخیل وزن و قافیه نیز دارد و دایرهٔ واژگان مخاطب نیز اهمیت دارد. برای کودکان نمی‌توانیم از دایرهٔ واژگان وسیع استفاده کنیم؛ به همین خاطر، برای کودک بیشتر ترانه سروده می‌شود و این در ترجمه برای مخاطب کودک نیز اهمیت دارد. ترجمهٔ نثر و شعر برای کودک ساده نیست و شاید متن انتخاب‌شده قابلیت ترجمه به زبان فارسی یا هر زبان مقصد دیگری را نداشته باشد. مترجمان در این مواقع، برای شعر، داستان می‌سازند و برعکس، و به نوعی آفرینش جدیدی اتفاق می‌افتد. نکتهٔ مهم در شعر کودک سن است. در حوزهٔ کودک از انگلیسی و فرانسوی به فارسی بسیار ترجمه شده است که گاهی مترجمان شعر را به ‌صورت ترانه ترجمه می‌کنند چون ترانه از اقبال بیشتری برخوردار است.
در پایان این نشست، دربارهٔ حدودوثغور ویرایش شعر و اینکه در حدی باید انجام شود که متن خلاقه آسیب نبیند و معنا و موضوع تغییر نیابد گفت‌وگو شد.
دیگر حاضران در نشست:
مهناز مقدسی، لیلا اثناعشری، علی‌رضا نیک‌زاد، مهدی قنواتی، محبوبه قاسمی، جلال حجتی فهیم، مهراب فتوحی روزبهانی، طناز حسینی، فاطمه سرکانی، نفیسه صادقپور، خانم صفیری، محمدحسین حاجیوند

سایر فعالیت‌ها
دعوت از دکتر علی رواقی برای حضور در نمایشگاه و میزبانی ایشان در غرفهٔ انجمن صنفی ویراستاران

 

ویرایش و شعر

نشسته از راست: نسرین‌دخت خطاط، مهشید نونهالی، فهیمه شانه
ایستاده از راست: آرام مسعودی، طیبه شهرابی فراهانی، یاسمن صفری، محبوبه قاسمی، مهناز مقدسی، نفیسه صادقپور، سحر شهامت‌رزم، لیلا اثناعشری، امیرعلی پزشکی، ثمین سجادی

 

ویرایش و ترجمه

ویرایش و ترجمه

در این نشست مهشید نونهالی، مترجم سرشناس زبان فرانسوی به فارسی، دکتر نسرین‌دخت خطاط، مترجم زبان فرانسوی و استاد دانشگاه، و مانی صالحی علامه، مترجم سرشناس متون ادیان و اساطیر، حضور داشتند.

مهشید نونهالی به این موضوع اشاره کرد که انبوه ترجمه در سال‌های اخیر موجب شده که ترجمه‌های نازلی منتشر شود و ویراستار ناچار است مسئولیت سنگینی به عهده بگیرد و باید خودش مترجم باشد و صرفاً به ویرایش صوری و زبانی اکتفا نکند و گفت: ترجمهٔ مقابله‌ای نیاز امروز صنعت ترجمه است و امروز، با توجه به کیفیت پایین ترجمه‌ها، ویراستار باید خود مترجم هم باشد و حتی باید دانشی بیشتر از مترجم در هر دو زبان داشته باشد.

نونهالی در ادامه افزود: متأسفانه برخی مترجم‌ها فقط کتاب را می‌خوانند و معنا را منتقل می‌کند. عده‌ای حتی اگر معنای بخشی از کتاب را متوجه نشوند، در ترجمه آن را جا می‌اندازند. جدا از این سلیقهٔ خواننده هم نازل شده و تأسف بیشتر آنجاست که برخی مترجمان صاحب‌نام هم آب به این آسیاب می‌ریزند؛ یعنی شروع می‌کنند به تولید ترجمه‌های سریع و بدون توجه به ریزه‌کاری‌های متن. به همین علت امروزه ویراستار باید ویرایش مقابله‌ای انجام دهد.

پس از آن دربارهٔ سبک نکاتی را گوشزد کرد: مترجم اگر قرار باشد سبک داشته باشد، باید نویسنده شود. سبک مترجم در این چارچوب معنا پیدا می‌کند که متن ترجمه‌شده را به سبک نویسندهٔ اثر هر چه می‌تواند نزدیک‌تر کند و این تا حد زیادی نتیجهٔ گسترهٔ واژگان مترجم است. پس سبک مترجم همان سبک نویسنده است و ماهیت مستقل ندارد.

نونهالی دربارهٔ بومی‌سازی گفت: به نظرم بومی‌سازی در ترجمه قابل‌قبول نیست چرا که اهمیت را از نویسنده برمی‌دارد و بر مخاطب متمرکز می‌کند. این هم کار مترجم نیست؛ کار نویسنده است.  امروز دورهٔ این‌گونه ترجمه‌ها گذشته. چنین ترجمه‌هایی مربوط به دوران قاجار بود که مخاطب هنوز با ممالک دیگر و به طور خاص دنیای غرب ناآشنا بود و مترجم ناگزیر می‌باید متن را برای مخاطب قابل‌فهم و آشنا می‌کرد.

مهشید نونهالی اشاره کرد که دانستن زبان فارسی برای مترجمِ خوب شدن ضروری است و خواندن آثار کلاسیکی مانند تاریخ بیهقی،کلیات سعدی، هفتاد سخن دکتر خانلری را برای مترجمان و ویراستاران ترجمه لازم دانست و حتی از بر کردن اشعار شاعران کلاسیک را برای بهبود کیفیت ترجمه توصیه کرد.

در ادامه، دکتر نسرین‌دخت خطاط به ترجمه‌های ضعیف از فرانسوی به فارسی اشاره کرد که معمولاً فارغ‌التحصیلان مترجمی زبان فرانسه در عرض سه یا چهار ماه ترجمه می‌کنند و ناشران آن‌ها را منتشر می‌کنند و متأسفانه نقد هم نمی‌شوند و فقط با مقابله می‌توان مشکل آن را فهمید.

او نیز تأکید کرد که مترجم نباید سبک داشته باشد؛ مثلاً اگر نویسنده‌ای جملات طولانی به کار می‌برد، مترجم هم همین را باید در ترجمه بازآفرینی کند و گفت: فرایند ترجمه از نظر من سه مرحله دارد: انتقال معنا، انتقال سبک، و انتقال حال‌و‌هوای متن اصلی. متأسفانه کیفیت ترجمه از فرانسوی به فارسی، همانند بسیاری از ترجمه‌هایی که از انگلیسی به فارسی انجام می‌شود، بسیار  آشفته است. امروز دانشجویی که فارغ‌التحصیل می‌شود توقع دارد بلافاصله  ترجمه کند و کتاب برندهٔ جایزهٔ گنکور (Goncourt) هم ترجمه کند. همین تفکر باعث شده امروزه تقریباً تمامی کتاب‌های مطرح ترجمه شده باشند؛ این کتاب‌ها به‌سرعت در عرض ۳ یا ۴ ماه ترجمه می‌شوند و در اختیار مخاطبی که متأسفانه نازل‌خوان شده قرار می‌گیرند.

 

ویرایش و ترجمه - مهشید نونهالی - مانی صالحی علامه

 

مانی صالحی علامه گفت: به نظر من مترجم باید زبان مقصد را بیشتر و بهتر از زبان مبدأ بداند. امروز زبان بسیاری از مترجم‌های جدید قابل‌فهم نیست و این تا حد زیادی به سبب آن است که مترجم‌های جوان ادبیات کلاسیک نمی‌خوانند.

او به موضوع ضبط اعلام (درج صحیح اسامی در زبان‌های مختلف) نیز اشاره کرد و گفت: من در کشورهای متفاوتی زندگی کرده‌ام، با اصول تلفظ اسامی در بسیاری از زبان‌ها آشنا هستم و بسیار هم در این زمینه کار کرده‌ام و ضبط اعلام را تجربی انجام می‌دهم. منابع خوبی در این زمینه وجود دارند، مثل فرهنگ اسامی خاص فریبرز مجیدی، که البته ایرادهایی هم دارند که باید نقد و اصلاح شود.

 

دیگر حاضران در نشست:

مهناز مقدسی، هومن عباسپور، لیلا اثناعشری، کتایون امیر‌احمدی، فاطمه صفار، نفیسه صادقپور، فهیمه شانه، سحر شهامت‌رزم، طیبه شهرابی فراهانی، صنوبر رضاخانی، علی‌رضا نیک‌زاد، سیاوش صفری، مهدی فقیه، اشکان ساسانی، سپنتا مظفری، احمدرضا باباخانی و وحید هروی

کارگاه ترجمه و ویرایش ترجمه (فرانسوی به فارسی)

کارگاه ترجمه و ویرایش ترجمه (فرانسوی به فارسی)، از ۲۳ آبان ۱۴۰۲ و با تدریس سرکار خانم مهشید نونهالی، در ۱۰ جلسه و در طول پنج هفته، سه‌شنبه‌ها ساعت ۱۶ تا ۱۹:۳۰ و به‌صورت مجازی (در بستر وبینارپلاس) برگزار می‌شود.
این کارگاه برای ویراستاران و مترجمان مناسب است و کسانی که قصد ثبت‌نام دارند باید با زبان فرانسه آشنایی کافی داشته باشند.

آموزگاران، یادنامۀ استاد اسماعیل سعادت

 

یادنامۀ استاد اسماعیل سعادت، ضمیمۀ خبرنامۀ انجمن صنفی ویراستاران منتشر شد.
استاد اسماعیل سعادت در عمر طولانی و پربرکت خود موفق شد کارهای دشوار و سترگی را به انجام برساند. او مترجمی بی‌نظیر و ویراستاری بی‌بدیل بود. استاد سعادت از پیش از تأسیس انجمن صنفی ویراستاران همراه انجمن بودند و پس از تأسیس عضو افتخاری انجمن شدند. جای بسی خرسندی است که در دومین مراسم «تقدیر از پیش‌کسوتان ویرایش» در نمایشگاه کتاب تهران (اردیبهشت ۱۳۹۷) فرصتی فراهم شد که اعضای هیئت‌مدیرۀ انجمن از این استاد گرانمایه تقدیر کنند. استاد همیشه یاری‌رسان و راهنمای انجمن بودند و از هیچ‌گونه کمکی دریغ نمی‌کردند. بنابراین، دبیرخانۀ انجمن تصمیم گرفت به پاس‌داشت استاد، در سالروز تولدشان (ششم مهرماه)،ویژه‌نامه‌ای منتشر کند و از دوستان، نزدیکان و همکاران ایشان درخواست کرد که خاطرات و دانسته‌های خود را از استاد در مقاله‌ای کوتاه به دفتر انجمن بفرستند تا در ویژه‌نامۀ مذکور گنجانده شود.
در این یادنامه مطالب زیر را خواهید خواند:
به یاد استاد اسماعیل سعادت (اصغر مهرپرور)
در شناخت اسماعیل سعادت
سعادت تا ابد (ناصر فکوهی)
غروب آفتاب سعادت (آمنه بیدگلی)
درگذشت مترجم و ویراستار بی‌جانشین (سیدعلی آل‌داود)
کوشنده‌ای تمام وقت برای فرهنگ ایران (ایران گرگین)
به یاد استاد اسماعیل سعادت (مهشید نونهالی)
سیمای استاد سعادت در مروارید اندیشه (پیمانه صالحی)
حافظان روح زبان فارسی (انسیه جلالوند)
آموزه‌های سعادت (مهناز مقدسی)
مادح خورشید (جواد رسولی)
سعادتِ دیگران (هومن عباسپور)
سی سال یا پنجاه سال؟ (کوشا وطن‌خواه)
ویرایش و ترجمه از زبان اسماعیل سعادت
چند نمونه‌ از ترجمه‌های اسماعیل سعادت
دو مقاله از استاد سعادت:
زبان فارسی ممیِّز ذیروح از غیرذیروح
مقالۀ «را»ی بعد از «یا»ی نکره
مرور خاطرات به روایت تصویر

 

برای دریافت یادنامه اینجا کلیک کنید.

 

 

 

 

 

 

#یادنامه #اسماعیل_سعادت #سعادت #اصغر_مهرپرور #ناصر_فکوهی #آمنه_بیدگلی #سیدعلی_آل_داود  #ایران_گرگین #مهشید_نونهالی #پیمانه_صالحی #انسیه_جلالوند #مهناز_مقدسی #جواد_رسولی #هومن_عباسپور #کوشا_وطن‌خواه #انجمن_ویراستاران #انجمن_صنفی_ویراستاران #انجمن_صنفی #انجمن_صنفی_ویراستاران_ایران #آموزگاران #ویرایش #خبرنامه #ویژه_نامه_استاد_سعادت #سمیه_حسنی #شناخت_سعادت #مروارید_اندیشه #همای_سعادت #قاصد_مرکز_نشر_دانشگاهی #جشن_نامه_استاد_سعادت