نرخنامه ویرایش 17 بهمن رونمایی می‌شود/ توجه به متغیرهای ویرایش مطابق با نوع کار ویراستار
انجمن صنفی ویراستاران سال گذشته، همزمان با یکصدمین زادروز استاد احمد سمیعی گیلانی، جشن‌نامه‌ای تهیه کرد كه موضوع «روز ويراستار» در آن مطرح شده بود. اين جشن‌نامه در مراسمی که به مناسبت تولد استاد سمیعی در فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار شد، به استاد تقدیم شد. در همان روز هومن عباسپور، نایب‌رئیس انجمن، پیشنهاد انتخاب «روز ملی ویراستار» را به پاس نیم قرن تلاش استاد سمیعی در نگارش و ویرایش مطرح کرد که با استقبال رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی قرار گرفت. از همان زمان، با حمایت فرهنگستان، این موضوع پیگیری شد و درخواست درج روز ویراستار در تقویم کشورمان در شورای انقلاب فرهنگی مطرح شد و تا مقطعی هم پیش رفت، ولی همچنان در سلسله مراتب اداری قرار دارد و باید منتظر پاسخ باشیم. با گذشت یک‌سال از آن موضوع و یکصدویکمین زادروز استاد سمیعی به این فکر افتادیم که تا تصويب رسمي و درج اين روز در تقویم، روز تولد استاد سمیعی را بين ويراستاران «روز ویراستار» بدانيم و خوشبختانه ویراستاران نیز آن را پذیرفتند و حمایت بسیاري از ویراستاران و اهالي قلم و نشر ما را دلگرم کرد. ما در انجمن روز یازدهم بهمن را «روز ویراستار» نامیدیم تا هم احترام خود را به استاد احمد سمیعی گیلانی نشان دهیم و هم از ویراستاران کوشا و توانمندی که بار بزرگی بر دوششان گذاشته شده قدردانی کنیم.
دربارۀ «نرخ‌نامۀ ویرایش» بگویید. چه موقع و چطور در دسترس مخاطبان قرار داده می‌شود؟
به مناسبت روز ویراستار اطلاعیۀ دیگری دادیم که نرخ‌نامۀ ویرایش را روز 17 بهمن در وبگاه انجمن قرار خواهیم داد. البته قرار بود در همان روز ويراستار نرخنامه را رونمایی کنیم، اما به علت مسائل فنی وبگاه ناچار شدیم كمی صبر کنیم. جدولی که در وبگاه انجمن گذاشته می‌شود حاوی گزینه‌هایی است که مخاطبان با تعیین آن‌ها می‌توانند قیمت انواع ویرایش را بر اساس کلمه به دست بیاورند. همان‌طور که می‌دانید، متغیرهایی در امر ویرایش دخیل‌اند: نوع اثر (عمومی، تخصصی)، سفارش‌دهنده (ناشر، پدیدآورنده)، دشواری یا سادگی کار، نوع ویراستار (ویراستار با‌تجربه، ویراستارکم‌تجربه)، زمان (فوری، عادی). ما در این نرخنامه سعي كرده‌ايم به تمام این متغیرها توجه کنيم تا قیمت مطابق با نوع کاری باشد که به ویراستار سپرده می‌شود.
كار تهيۀ نرخنامه از چه زمانی در انجمن آغاز شد؟
موضوع تهیۀ نرخ برای کارهای ویرایشی از زمان تأسیس انجمن مطرح شده بود، اما طبیعی است كه تعیین قيمت یا دستمزد برای خدمات ویرایشی، مثل هر شغل دیگری، ابعادی دارد که باید همۀ آن‌ها دیده شود. یکی از آن‌ها توانایی ویراستار و مسئولیتی است که باید انجام دهد، به همین دلیل موضوع تعریف ویرایش و ویراستار و رتبه‌بندی ویراستار در اولویت قرار گرفت. تقریباً سه سال پیش این موضوع را با جدیت دنبال کردیم و چندین جلسه و نشست با کارشناسان و ناشران برگزار کردیم تا بتوانیم معیارهایی برای رتبه‌بندی ویراستاران تعیین کنیم و بر اساس این رتبه‌بندی مسئولیت‌های آنان را تعیین کنیم. سال گذشته این رتبه‌بندی را آماده کرده بودیم، اما صبر کردیم تا موضوع نرخنامه را نیز به تصویب برسانیم چون این دو با هم مرتبط‌اند. همراه با این نرخنامه که 17 بهمن منتشر می‌کنیم، چند متن دیگر نیز در اختیار مخاطبان قرار خواهیم داد شامل مسئولیت‌های ویراستار، انواع ویرایش، رتبه‌بندی ویراستاران، واژه‌نامه (برای تعریف واژگان و اصطلاحاتی که در این نرخنامه مطرح شده است). سعی کردیم نکته‌ای از نظرمان دور نماند.
این نرخنامه ضمانت اجرایی هم دارد؟
این نرخ‌نامۀ پیشنهادی انجمن است که در وبگاه انجمن قرار داده می‌شود و چند ماه، احتمالاً تا پایان فروردین 1401، به نقد و نظر گذاشته می‌شود و امیدواریم بر اساس بازخوردهایی که خواهیم گرفت بتوانیم نسخۀ نهایی آن را در اردیبهشت در وبگاه بارگذاری کنیم. اجرای آن به مخاطبانمان بستگي دارد. البته باید بگویم که در تعیین این نرخنامه ما هم جانب ویراستار را گرفته‌ایم و هم جانب سفارش‌دهنده را و امیدواریم از هر دو طرف بازخورد خوبی بگیریم.
به رتبه‌بندی ویراستاران اشاره کردید. منظورتان از رتبه‌بندی چیست؟
ویرایش و ویراستاری هم مثل هر شغل دیگری مراتبی دارد. نمی‌توانیم عنوان شغلی «ویراستار» داشته باشیم اما معلوم نکنیم که مثلاً ویراستاري كه فقط يك دورۀ آموزش را گذرانده با ویراستاری مثل استاد سمیعی گیلانی كه عمري را در این شغل سپری کرده چه تفاوت‌هايي دارند. قطعاً باید تفاوتی میان ویراستاران باشد. با توجه به اینکه انجمن صنفی یکی از مسئولیت‌های اساسنامه‌ای‌اش تعیین مرتبۀ شغلی است، ما با قیاس مشاغل فرهنگی سه مشخصه برای این شغل تعریف کردیم: میزان توانایی و دانش، تعداد آثاری که ویرایش کرده، تعداد سال‌هایی که در این شغل فعالیت داشته است. بر همین اساس، ما پنج نوع ویراستار (شامل ويراست‌يار، ويراستار یک، ويراستار دو، ويراستار سه و ویراستار ارشد) را تعیین کرده‌ایم. مثلاً ويراست‌يار کسی است که زیر نظر ويراستار سه يا ویراستار ارشد آموزش می‌بیند و ویراستار ارشد کسی است که حدود 20 سال سابقۀ كار در نشر و ویرایش دارد و حداقل 64 کتاب را، با حجمي كه در نرخنامه نوشته‌ايم، ویرایش یا سرپرستی کرده باشد. گمان می‌کنم بعد از گذشت شصت‌واندی سال از سابقۀ ویرایش در نشر، بتوانیم معیارهای دقیقی برای تفکیک ویراستاران به دست بدهیم.
نرخ‌نامه‌ای که تهیه کرده‌اید فقط برای ویراستاران است یا ناشران؟
برای هر دو، البته اشاره کنم که نرخنامه برای ویرایش‌های روی سیستم یا به قولی ویرایش رایانه‌ای است و ویرایش کاغذی را در این نرخنامه منظور نکرده‌ایم و فقط به آن اشاره کرده‌ایم. با توجه به تغییر وضعیت نشر در سال‌های اخیر، متأثر از بیماری کوید-19، بسیاری از ویراستاران به ویرایش رایانه‌ای مسلط شده‌اند و این نوع ویرایش، علاوه بر ویراستار برای ناشر بسیار مفید است، زیرا هزینۀ غلط‌گیری، نمونه‌خواني و پرينت‌هاي متعدد و مصرف كاغذ را حذف مي‌كند و اگر هم اندكي از قيمت ويرايش كاغذي بالاتر باشد، به‌مراتب بر ويرايش روي كاغذ كم‌هزينه‌تر است. قصد داريم در ويراست‌هاي بعدي نرخنامه به ويرايش مطبوعات و خبرگزاري‌ها نيز بپردازيم. اميدواريم، با دريافت ديدگاه‌هاي ناشران، نسخۀ پيشنهادي نرخنامه را هرچه سريع‌تر نهايي كنيم و امكان تعامل بيشتر بين صاحب اثر و ناشر و ويراستار را فراهم آوريم.
