[Best_Wordpress_Gallery id=”27″ gal_title=”کارگاه ویرایش متون سخنرانی”]
اولین کارگاه: کارگاه ویرایش متون سخنرانی
زمان:
جلسۀ اول: سه‌شنبه ۲۳ مرداد ۱۳۹۷، ساعت ۱۷ تا ۳۰/۱۹
جلسۀ دوم: دوشنبه ۲۹ مرداد ۱۳۹۷، ساعت ۱۷ تا ۳۰/۱۹
مکان:
دفتر انجمن صنفی ویراستاران
شماره تماس برای هماهنگی: ۸۸۵۱۴۶۱۴
زادروز جلال ستاری را گرامی می‌داریم
جلال ستاری، اسطوره‌پژوه، مترجم، و منتقد ادبی و فرهنگی، در ۱۴ مرداد ۱۳۱۰ در رشت به‌دنیا آمد. تحصیلات دبیرستان را در دارالفنون گذراند و دیپلم ادبی گرفت. در ۱۳۲۹ برای تحصیل در رشتۀ روان‌شناسی به سوئیس اعزام شد و در آنجا از حمایت محمدعلی جمال‌زاده برخوردار شد. در دوران تحصیل با جریان‌های ادبی و سینما و تئاتر آشنا شد. از استادان بنامی چون ژان پیاژه و فردیناند دوسوسور بهره برد و در رشتۀ روان‌شناسی دکتری گرفت. او تمرکز خود را بر روان‌شناسی جمعی و شناخت تأثیر مثبت یا منفی کهن‌الگوها و اسطوره‌ها و افسانه‌ها در ناخودآگاه جمعی معطوف کرده است.
بیش از نیم‌قرن تحقیق در حوزۀ اسطوره‌شناسی، افسانه‌ها، ادبیات نمایشی و نقد فرهنگی به نگارش و ترجمه حدود ۹۰ عنوان کتاب انجامیده است که بسیاری از آنها از منابع معتبر و مرجع برای پژوهش‌اند.
جلال ستاری، به‌دور از هیاهوی قیل‌وقال و حضور در مجالس و مراسم، می‌نویسد و می‌کاود. تقدیر از تلاش‌های او هم در ایران و هم خارج از ایران بازتاب داشته است. در سال ۱۳۸۴، به‌پاس یک عمر تلاش فرهنگی، نشان معتبر لژیون دونور ادب و هنر فرانسه را دریافت کرد. در سال ۱۳۹۳ کتاب جامعه‌شناسی تئاتر، از ترجمه‌های درخشان، او جایزۀ کتاب سال را دریافت کرد. این مقدار، بسیار کمتر از تقدیری است که خوانندگان هر اثرِ او از دانش محفوظ در نوشته‌هایش کرده‌اند.
گفت‌وگوی مفصل ناصر فکوهی با جلال ستاری دربارۀ زندگی و افکار و دیدگاه‌های او چندی پیش منتشر شد که تنها گفت‌وگوی مفصل با این فرهیخته است (گفتوگو با جلال ستاری، نشر مرکز، ۱۳۹۳).
ستاری صرفاً اسطوره‌شناس نیست او روشنفکری منتقد و مترجمی شاخص است که در نوشته‌هایش لایه‌های تفکر ایرانی و جایگاه انسان معاصر ایرانی را مطرح می‌کند. او در تقابل با اسطوره‌های غربی همچون پرومته، آنتیگونه و شخصیت‌های افسانه‌ای همچون دراکولا و فاوست، از کاوه و ضحاک و اسکندر و شیخ صنعان سخن می‌گوید و به تقابل میان خیر و شر اشاره می‌کند.
در گفته‌هایش دربارۀ خطر اسطوره‌ها می‌خوانیم: «یکی از خاصیت‌های اسطوره‌ها این است که تاریخ‌مند می‌شوند. اسطوره از سرچشمۀ خودش بیرون می‌زند و تاریخ می‌شود. اژدرهاک اسطوره‌ای که سه سر است و شش پوزه، بدل می‌شود به ضحاک ماردوش که گرچه یک پادشاه افسانه‌ای است، اما وجهۀ تاریخی هم دارد. شاهان باستانی ایران کم‌کم از دل اسطوره وارد تاریخ می‌شوند. اسطوره اصولاً از چارچوب خودش بیرون می‌زند و این خطر را دارد: خطر ریختن اسطوره در سراچۀ تاریخ. اسطوره باعث می‌شود که تاریخ را بد بفهمید. واقعیت را از شما پنهان نگه می‌دارد. چون اجازۀ تعقل را می‌گیرد. من فکر کردم که این باور را باید در یک جایی دقیق‌تر بررسی کرد (گفتوگو با جلال ستاری دربارۀ اسطورۀ تهران، روزنامۀ اعتماد، ۲۶/۳/۸۶، ص ۱۱).
استاد عزیز قدرشناس شما هستیم که تصویر دیگری از رمزوراز قصه‌ها و افسانه‌ها و اسطوره‌ها را بر ما روشن کردید. عمرتان طولانی و قلمتان پررنگ و همچنان جاری باد!
برخی ترجمه‌های جلال ستاری است:
برخی تألیفات اوست:
گفت‌وگویی کوتاه با بهروز صفرزاده
آشنایی ویراستاران را با زبان عربی چه‌قدر لازم می‌دانید؟
با توجه به آمیختگی دیرین دو زبان عربی و فارسی و پیشینۀ طولانی تأثیر و تأثر آنها، آشنایی ویراستاران با عربی کاملاً ضرورت دارد. اما متأسفانه می‌بینیم که عربی‌ندانی، و گاه عربی‌ستیزی، وجه مشترک عموم ویراستاران امروزی است. معلوم نیست چرا ویراستاران آشنایی با زبان انگلیسی را، که بیش از یک قرن سابقۀ نفوذ در فارسی ندارد، به‌مراتب ضروری‌تر از آشنایی با زبان عربی می‌دانند که بیش از یازده قرن سابقۀ نفوذ در فارسی دارد. به این عزیزان توصیه می‌کنم که عرصۀ زبان را عرصۀ عقده‌گشاییِ سیاسی و عقیدتی ندانند و حساب این دو مقوله را از هم جدا کنند. بخشی از ضعف ویراستارانِ امروزی ناشی از عربی‌ندانی آن‌هاست، و در این میان اگر ویراستاری عربی‌دان باشد، بر هم‌صنفان خود پیشی می‌گیرد. متأسفانه فضای دانشگاهی ما در رشتۀ زبان‌شناسی انگلیسی‌زده است و اثری از عربی‌آموزی در آن نیست. عموم زبان‌شناسان ما آشنایی لازم و کافی را با عربی ندارند و ضرورت آن را احساس نمی‌کنند.
ظاهراً شما نخستین مدرس درس «عربی در فارسی» در دوره‌های آموزش ویرایش هستید. چه مباحثی را در کلاستان مطرح می‌کنید؟
البته فضل تقدم در این زمینه ازآنِ استاد موسی اسوار است که سال‌ها قبل در مرکز نشر دانشگاهی چنین درسی را تدریس می‌کردند. من در کلاس «عربی در فارسی»، آن بخش‌هایی از صرف (ساخت‌واژۀ) عربی را که در فارسی کاربرد و مصداق دارند مطرح می‌کنم، مثلاً انواع جمع، وزن‌های صرفی و کارکردهاشان، اشتقاق، و تنوین. آشنایی با این مقولات موجب تسلط هرچه بیش‌ترِ ویراستار بر کار خود می‌شود. یکی از منابع اصلی درس هم کتاب تحول آوایی واژه‌های عربی در فارسی، تألیف این‌جانب است. بدیهی است که کلاسِ من کلاس آموزشِ زبان عربی نیست.
مصاحبه از: سمیه حسنی
وارد کلاس که می‌شد آراستگی‌اش، درس را که شروع می‌کرد مقدمه‌چینی‌اش، درس را که ادامه می‌داد تسلطش، کلاس را که تمام می‌کرد حوصله‌اش. با همین خصلت‌ها بود که دانشجوی علاقه‌مند را به احترام وامی‌داشت. انگار معلم به‌دنیا آمده بود: نظم و دقتش در تقسیم و ترتیب و بیان مطالب و مثال‌های فی‌البداهه‌اش هنگام پاسخ و استدلال حیرت‌آور بود. حرف‌حرفش سنجیده بود و هرآنچه می‌گفت چکیده‌ی یک عمر مطالعاتش بود. از آن چند سال کارمندیِ صداوسیما آنچه تا زنده‌ام به‌یادم خواهد ماند افتخار شاگردیِ موسی اسوار است.
استاد اسوار از بهترین ویراستاران و از سرشناس‌ترین مترجمان متون عربی است؛ دانشمندی خوش‌محضر و خوش‌فکر، صریح‌گوی و بی‌تعارف، با بیانی شمرده و دقیق، با ذهنی وقاد و حافظه‌ای رشک‌برانگیز و قلمی استوار.
هنوز انجمن صنفی ویراستاران را تأسیس نکرده بودیم که صمیمانه تجارب گران‌بهای خود را در اختیارمان نهاد و با اشتیاق راهنمایی‌مان کرد.
امروز سوم مرداد است و استاد ۶۶ساله می‌شود. تولدش را تبریک می‌گوییم و امیدواریم سایه‌اش سال‌ها برقرار باشد و قلمش پایدار.
هومن عباسپور
محمود دولت‌آبادی در ۱۰ مرداد ۱۳۱۹ در روستای دولت‌آباد سبزوار به‌دنیا آمد. تحصیلات مقدماتی را در همان روستا گذراند و در نوجوانی مشاغل مختلفی چون کشاورزی، چوپانی، پادوییِ کفاشی، صاف‌کردن میخ‌های کج را آزمود و بعد وردستِ پدر و برادر، در کارگاه تخت گیوه‌کشی، مدتی نیز در دوچرخه‌سازی و سلمانی مشغول به کار بود. تجاربش بعدها در آثارش به تصویر کشیده شدند. در جوانی به مشهد رفت و در آنجا با سینما و نمایش آشنا شد. در ۱۳۳۸ به تهران رفت و یک سال بعد در تئاتر پارس مشغول به کار شد. از آغاز دهۀ ۱۳۴۰ کار تئاتر را با جدیت دنبال کرد. یک سال در کلاس‌های نظری و عملی شرکت کرد و شاگرد اول شد. در نمایشنامههایی از برتولت برشت و بهرام بیضایی و اکبر رادی نقش بازی کرد. در همین سال‌ها، به داستان‌نویسی روی آورد. «ته شب» اولین داستان کوتاه او بود و در ماهنامۀ آناهیتا چاپ شد.
در ۱۳۵۳ میهن اسکویی، کارگردان تئاتر، از او برای شرکت در نمایشنامۀ در اعماق اثر ماکسیم گورکی دعوت کرد. از ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۳ دولت‌آبادی در تئاتر و داستان‌نویسی فعال بود. در همین دهه به زندان افتاد و کتاب جای خالی سلوچ حاصل روزهای زندان اوست. نگارش کتاب مهم دولت‌آبادی، کلیدر، پانزده سال به طول انجامید. این اثر ده‌جلدی نه تنها معروف‌ترین اثر دولت‌آبادی است، بلکه طولانی‌ترین رمان فارسی است و سال‌هاست که با استقبال مواجه شده است.
بعد از آن، داستان‌های دیگری از دولت‌آبادی منتشر شد که فضای اکثر آنها روستاهای خراسان است و در آنها رنج و مشقت روستاییان شرق ایران به تصویر کشیده شده است. از ویژگی‌های نوشته‌های دولت‌آبادی مهارتش در توصیفات است از جمله توصیف چهره و اندام و حالات روحی قهرمانانش، چنان‌که تصویر تک‌تک آنان را در ذهن خواننده حقیقی و عینی می‌سازد.
دولت‌آبادی در سال ۲۰۱۳ برگزیدۀ جایزۀ ادبی یان میخالسکی سوئیس شد. در سال ۲۰۱۴ جایزۀ شوالیۀ ادب و هنر فرانسه را از سفیر فرانسه در تهران دریافت کرد.
برخی آثارش از جمله جای خالی سلوچ و زوال کلنل به چندین زبان ترجمه شده است. دولت‌آبادی از چهره‌های ماندگار و کم‌نظیر داستان‌نویسی معاصر ایران است.
استاد عزیز، امروز ۷۸ ساله شدید. شاید ندانید که برخی خوانندگانتان همچون من ماه‌ها با کلیدر شما زیسته‌اند و با غم نهفته در جای خالی سلوچ گریسته‌اند! قلمتان پررنگ و سال‌های پیش‌رویتان طولانی و روشن باد!
برخی آثار دولت‌آبادی است:
سفر (رمان)، تهران، نشر لوح، ۱۳۴۸٫
بنی‌آدم، تهران، نشر چشمه، ۱۳۹۴٫
تنگنا (نمایشنامه)، تهران، نشر رز، ۱۳۴۹٫
آوسنه بابا سبحان (داستان بلند)، تهران، صدای معاصر، ۱۳۴۹٫
مرد، تهران، نشر پویا، ۱۳۵۲٫
موقعیت کلی هنر و ادبیات کنونی، تهران، گلشایی، ۱۳۵۲٫
مرد، تهران، نشر پویا، ۱۳۵۲٫
موقعیت کلی هنر و ادبیات کنونی، تهران، گلشایی، ۱۳۵۲٫
عقل عقیل، تهران، نشر مرز و بوم، ۱۳۵۳٫
از زخم چمبر، تهران، پیوند، ۱۳۵۶٫
دیدار بلوچ، تهران، نشر پیوند، ۱۳۵۷٫
جای خالی سلوچ، تهران، نشر آگاه، ۱۳۵۸٫
ققنوس؛ یک نمایش برای خواندن، تهران، نشر نو، ۱۳۶۹٫
کارنامه سپنج (مجموعه داستان و نمایشنامه)، تهران، بزرگمهر، ۱۳۶۸٫
کلیدر، جلد اول و دوم (در ۱۰ جلد)، تهران،نشر تیرنگ، ۱۳۵۷-۱۳۶۱٫
آهوی بخت من گزل (داستان)، تهران، نشر چشمه، ۱۳۶۷٫
روزگار سپری شده مردم سالخورده، تهران، نشر پارسی، ۱۳۷۰٫
اتوبوس (فیلم‌نامه)، تهران: نشر چشمه، نشر پارسی، ۱۳۷۲٫
سلوک، تهران، چشمه و فرهنگ معاصر، ۱۳۸۲٫
روز و شب یوسف، تهران، نشر نگاه، ۱۳۸۳٫
آن مادیان سرخ یال، تهران، نشر نگاه، ۱۳۸۳٫
باشبیرو (نمایشنامه)، تهران، نگاه، ۱۳۸۳٫
زوال کلنل، تهران، چشمه، ۱۳۸۷٫
طریق بسمل شدن، تهران، چشمه، ۱۳۸۷٫
نون نوشتن، تهران، نشر چشمه، ۱۳۸۸٫
میم و آن دیگران (سرگذشتنامه)، تهران، نشر چشمه، ۱۳۹۰٫
تا سر زلف عروسان سخن (داستان‌های کوتاه فارسی)، تهران، نشر چشمه، ۱۳۹۴٫
سپیده پورمقدم
منوچهر ستوده، پژوهشگر جغرافیای تاریخی ایران، مدرس، و نویسنده، در ۲۸ تیر ۱۲۹۲ در تهران متولد شد. خانواده‌اش اصالتاً مازندرانی بودند. در هفت‌سالگی به مدرسۀ ابتدایی امریکایی رفت و دورۀ شش‌سالۀ ابتدایی را در این مدرسه گذراند. در دوران دبیرستان کتابدار کتابخانۀ دبیرستانش بود. در ۱۳۱۳ وارد دانش‌سرای عالی شد و رشتۀ زبان و ادبیات فارسی را زیر نظر استادانی چون سیدمحمد مشکات و علی‌اکبر شهابی آموخت. نخستین مقالۀ خود را در ۱۳۱۵ دربارۀ «مطالعات تاریخی و جغرافیایی ـ مسافرت به قلعۀ الموت» نوشت. در ۱۳۲۳ در دورۀ دکتری ادبیات فارسی دانشگاه تهران پذیرفته شد و همزمان در دبیرستان‌ها تدریس می‌کرد. در ۱۳۲۴ با شکوه اقدس شمشیرگران ازدواج کرد. در ۱۳۲۹ از رسالۀ دکتری خود زیر نظر استاد بدیع‌الزمان فروزانفر با عنوان «قلاع اسماعیلیه در رشته‌کوه‌های البرز» دفاع کرد.
در سال ۱۳۳۰ شش ماه به لندن رفت تا از دانشگاه‌ها و کتابخانه‌های آنجا بازدید کند. فعالیت مطبوعاتی خود را از ۱۳۳۲ آغاز کرد. او همراه با ایرج افشار، محمدتقی دانش‌پژوه، عباس زریاب‌خویی و مصطفی مقربی نشریۀ فرهنگ ایران زمین را بنیاد نهاد.
در ۱۳۳۷، به پیشنهاد بدیع‌الزمان فروزانفر، تدریس مبحث جغرافیای تاریخی را، که پیش‌تر سابقه و سنتی نداشت، در دانشگاه تهران عهده‌دار شد و طرح درس آن را تعیین کرد. در ۱۳۵۱ مدیریت مرکز تحقیق و مطالعۀ تمدن و فرهنگ ایران را به او سپردند. در ۱۳۴۱، ۱۳۴۸، و ۱۳۵۴ به‌ترتیب به مراتب استادیاری، دانشیاری، و استادی دست یافت. نگارش کتاب فارسی برای انگلیسی زبانان (۱۳۴۰) دستاورد تجربۀ عملی او در زبان آموزی به دانشجویان خارجی است.
کتاب دیگر او، از آستارا تا استراباد، در ده جلد، حاصل سال‌ها سفرهای فراوان و طولانی با پای پیاده و سوار بر اسب و گذر از راه‌های صعب‌العبور است و بزرگ‌ترین دستاورد پژوهشی او در زمینۀ جغرافیای تاریخی و تاریخ صفحات شمال ایران به‌شمار می‌آید.
منوچهر ستوده مهارتی بی‌نظیر در مأخذشناسی، سندپژوهی، آداب و رسوم محلی، داروشناسی، زبان‌ها و گویش‌های محلی (به‌ویژه شمال ایران)، جغرافیای تاریخی، ادبیات، تاریخ، تصحیح و تحشیه متون کهن داشت و صدها دانشجو از محضرش بهره بردند و با نظارت او پژوهش کردند.
ستوده در ۱۳۸۱ کتابخانۀ شخصی‌اش را شامل حدود ۲۳۰۰ جلد کتاب و صدها مجله و اسناد به کتابخانۀ مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی اهدا کرد.
از منوچهر ستوده آثار بسیاری در قالب مقاله و کتاب منتشر شده، برخی از کتاب‌های اوست:
منوچهر ستوده در ۵ فروردین ۱۳۹۵ بر اثر بیماری عفونت ریه در بیمارستان طالقانی چالوس بستری شد و در ۲۰ فروردین ۱۳۹۵ در ۱۰۲ سالگی درگذشت. او را در امامزاده آقا سیدحسین (تازه آباد) سلمانشهر به خاک سپردند.
تلخیص از مقالۀ عبدالحسین آذرنگ (آمادۀ انتشار در دانشنامۀ ایران، درج در وبگاه مرکز دائرهالمعارف برزرگ اسلامی).
تدوین از سمیه حسنی
ایرج جهانشاهی، نویسنده، مترجم، و از پایه‌گذران بخش ویراستاری شورای کتاب کودک در ۲۹ تیرماه ۱۳۷۰ درگذشت. او در ۱۳۰۵ در تهران به دنیا آمد. از سال ۱۳۲۴ در دبیرستان‌های اهواز و مسجدسلیمان به تدریس درس‌های ادبیات، تاریخ و جغرافیا، شیمی و ریاضی مشغول شد. در سال ۱۳۳۸ از مؤسسۀ تحقیقات و مطالعات اجتماعی دانشگاه تهران مدرک کارشناسی ارشد گرفت و یک سال را در رشتۀ آموزش بزرگسالان در دانشگاه منچستر انگلستان گذراند. همچنین برای گذراندن دوره‌های کوتاه‌مدتی دربارۀ ادبیات کودکان، به امریکا، پاکستان، و تایلند سفر کرد.
همکاری او با آموزش و پرورش و سمت‌های دبیری و ریاست دبیرستان امکانی بود که به تأسیس مرکز تهیۀ خواندنی‌های نوسوادان بیندیشد و آن را پایه‌گذاری کند. این مرکز بعدها به مرکز انتشارات آموزشی تغییر نام داد. انتشار مجلات «پیک» از نوآوری‌های او بود که در سال ۱۳۵۳ جایزۀ جهانی گسترش فرهنگی را دریافت کرد. اولین پیک دانش‌آموز با مطالب علمی و آموزنده و تربیتی در دی‌ماه ۱۳۴۳ منتشر شد و پس از آن، پیک کودک، پیک معلم و خانواده، پیک نوآموز، پیک دانش‌آموز، پیک نوجوانان، پیک جوانان به تفکیک در دسترس مخاطبان قرار گرفت. جهانشاهی مدیر مسئول مجلات پیک و سردبیر پیک نوآموز بود.
همچنین تلاش‌های جهانشاهی در زمینۀ آموزش به بزرگسالان و نوسوادان به تدوین چهارده جلد کتاب بخوانیم و بنویسیم و بخوانیم و باسواد شویم منجر شد. وی در سال ۱۳۴۶ با همکاری عباس سیاحی کتاب فارسی اول دبستان را تدوین کرد و با تلفیق دیدگاه شخصی‌اش و نظرهای باغچه‌بان، روشی نو در آموزش الفبای فارسی ابداع کرد.
جهانشاهی از سال ۱۳۵۷ سرپرستى شوراى ویراستارى فرهنگنامۀ کودکان و نوجوانان را در شوراى کتاب کودک به عهده گرفت. پس از بازنشستگی در سال ۱۳۵۸، دورۀ جدید از فعالیت‌های زنده‌یاد جهانشاهی آغاز شد. وی با فراغت از اشتغال اداری، به تألیف و ترجمه و ویراستاری در زمینۀ ادبیات کودک و نوجوان پرداخت و فرصت بیشتری را به همکاری با شورای کتاب کودک اختصاص داد. در سال ۱۳۶۱ همکاى خود را به عنوان مشاور گزینش و تألیف و ترجمه و ویرایش کتابهاى ادبیات کودکان و نوجوانان با انتشارات فاطمى و واژه آغاز کرد. مجموعۀ نگاهی به تاریخ علم به سرپرستی و سرویراستاری او از همکاری‌های دیگرش با انتشارات فاطمی بود که بارها تجدید چاپ شده است.
مرحوم جهانشاهی در تألیف و تدوین مطالب برای مخاطبان، بر اصل سادگی و مفهوم بودن مطالب تأکید بسیار داشت تا از این طریق، استفاده از مطالب نه فقط برای فارسی‌زبانان ایران، که برای سایر اقوام نیز ساده باشد و همه را به خواندن ترغیب کند.
برخی از شاخص‌ترین آثار اوست:
یادش را گرامی می‌داریم.
تدوین: نازنین سرکارات‌پور
آخرین جلسۀ کلاس نگارش ضبط اعلام با تدریس خانم دکتر صدیق بهزادی در تاریخ ۲۶ تیرماه ۱۳۹۷ برگزار شد. در این جلسه راهکارهای ضبط اعلام جغرافیایی و اعلام اشخاص با ملیت تاجیکی، هندی، یونانی، و رومی و ویژگی‌ها و مشخصه‌های هر یک آموزش داده شد. در مورد ضبط اسامی مکان‌ها، شامل شهر و کشور و خیابان، که در طول تاریخ چندین بار تغییرنام داشته‌اند، توصیه شد آخرین ضبط تعیین‌شده ملاک قرار گیرد، اما ویراستار در پانویس به نامهای دیگر آن اشاره کند و در نمایه نیز نامهای دیگر ذکر شود و به ضبط جدید ارجاع داده شود. در مورد ضبط اسامی هندی و دشواری‌های آن گفت‌وگوی نسبتاً مفصلی شد و نکاتی نیز از کتاب شیوه‌نامۀ ضبط اعلام توضیح داده شد.
استاد صدیق بهزادی در این جلسه تعدادی منابع معتبر فارسی و غیرفارسی و اینترنتی را به دانشجویان معرفی کرد تا برای یافتن ضبطِ صحیح اعلام از آن منابع یاری بگیرند. توصیۀ ایشان این بود که نخست ملیت آن نامِ خاص پیدا شود و در صورتِ یافتن ملیت یا حتی نیافتن ملیت، برای اطمینان از صحت آن از وبگاه کتابخانۀ کنگره استفاده شود. در این کتابخانه، اسامی اشخاص و نام آثار به زبان‌های گوناگون درج شده که می‌تواند به مترجم و ویراستار کمک کند که هم ملیت را بیابد، هم ضبطِ آن اسم را در زبان‌های دیگر. همچنین وبگاه‌های کتابخانه‌های دانشگاه‌های معتبری چون میشیگان و بریتانیا معرفی شد که با سازوکار مجهزی که دارند میتوانند برای یافتن اسم اشهر و ضبط دقیق‌تر اسامی به مترجمان و ویراستاران کمک کنند.
آخرین توصیۀ استاد به دانشجویان این بود که مترجم و ویراستاری که با متن‌هایی سروکار دارد پر از اسامی متنوع با ملیت‌های گوناگون، باید برای یافتن اسامی صحیح آنها تلاش بیشتری کند و ابزارهای کمکی در ضبط اعلام را بشناسد. وی افزود تلاش مترجم و ویراستار موجب می‌شود که اسامی دقیق‌تر ثبت شود و در ذهن خوانندگان جا بیفتد، ضمن آنکه کتابخانۀ ملی برای ثبت آن نام‌ها در مستندسازی با مشکل مواجه نشود، چنان که این تشتت در ضبط اسامی حاصلش در وبگاه کتابخانۀ ملی ایران مشهود است و متأسفانه، در موارد متعددی، نام افراد یا آثار یا مکان‌ها با چندین شکلِ نوشتاری درج شده است.
در پایان این جلسه، اعضای هیئت مدیرۀ انجمن صنفی، خانم مقدسی و آقایان قنواتی و عباسپور لوح عضویت افتخاری انجمن صنفی ویراستاران را به استاد دکتر ماندانا صدیق بهزادی تقدیم کردند و از ایشان درخواست کردند که مشاور انجمن باشند.
روابط عمومی انجمن صنفی ویراستاران
[Best_Wordpress_Gallery id=”25″ gal_title=”جلسه آخر کلاس ضبط اعلام-تیرماه۹۷”]
دکتر سیدعبدالامیر نبوی: می‌خواهیم دروه‌های آموزشی و کارگاه‌های تخصصی ویرایش را مجدداً فعال کنیم
روز سه‌شنبه ۲۶ تیرماه ۱۳۹۷، به دعوت آقای دکتر سیدعبدالامیر نبوی، معاون پژوهشی مرکز نشر دانشگاهی، جلسه‌ای با حضور اعضای هیئت مدیرۀ انجمن صنفی ویراستاران و چند تن از همکاران مرکز نشر تشکیل شد. در این دیدار دکتر نبوی در مورد برنامه‌های جدید مرکز نشر برای فعال‌کردن بخش آموزش، ارتباط با سازمان‌های علمی و دانشگاهی، تجدید چاپ کتاب‌های مرکز نشر و ارتباط با مراکز دانشیِ شهرستان‌ها صحبت کرد. وی اشاره کرد در مدیریت جدیدِ مرکز نشر، همکاری با انجمن‌ها و نهادهای غیردولتی، به‌سبب توانایی‌ها و سرعت‌عمل آنها، در اولویت قرار داده شده است. دکتر نبوی از انجمن درخواست کرد در مورد فعال‌کردن بخش آموزش مرکز نشر همکاری‌های صورت گیرد. در این جلسه موارد زیر بحث و گفتوگو شد.
۱) تشکیل دوره‌های کارگاهی یا تک‌درس یا درس‌گفتار؛
۲) برگزاری جلسات نقد کتاب از نظر محتوایی و ویرایشی؛
۳) برگزاری دوره‌های آموزشی آنلاین و عرضۀ درس‌گفتارها در قالب دیجیتال؛
۴) دادن گواهیِِ گذراندن دوره‌های آموزشی با مهر و امضای مرکز نشر دانشگاهی و انجمن صنفی ویراستاران؛
۵) همکاری با مراکز علمی دانشگاهی تهران و شهرستان‌ها برای برخورداری از توانمندی‌های آن مراکز یا ارائۀ خدمات به آنها؛
۶) آسیب‌شناسی آثار منتشرشدۀ دانشگاهی و تدوین دستنامه‌هایی برای استاندارد‌کردن نگارش انواع متون دانشگاهی اعم از پایان‌نامه، کتاب، مقاله؛
۷) تلاش برای ترویج و اجرایی کردن این استاندارها در مراکز علمی؛
در پایان این نشست، مقرر شد متن پیش‌نویس تفاهم‌نامه برای همکاری‌های دوجانبه میان مرکز نشر دانشگاهی و انجمن صنفی ویراستاران تدوین شود و در جلسات تخصصی آتی نحوۀ همکاری‌ها دقیق‌تر بررسی و اجرایی شود.
در این نشست، از مرکز نشر دانشگاهی آقای دکتر سیدعبدالامیر نبوی و خانم‌ها ماندانا می‌آبادی و جمشیدپور، از اعضای هیئت مدیرۀ انجمن صنفی ویراستاران آقایان فریبرز مجیدی، هومن عباسپور، بهروز صفرزاده، مهدی قنواتی و خانم مهناز مقدسی حضور داشتند.
رتبه‌بندی ویراستاران، برای برخورداری از خدمات ادارۀ اهل قلم خانۀ کتاب، در دستور کار قرار گرفت.
در ماه‌های پایانی سال گذشته، اعضای هیئت‌مدیرۀ انجمن صنفی ویراستاران با آقای نیکنام حسینی‌پور، مدیرعامل خانۀ کتاب، دیدار کردند و با اشاره به اهداف و مسئولیت‌های انجمن صنفی ویراستاران درخصوص همکاری با مراکز فرهنگی و حمایت از صنف ویراستاران، توانایی‌ها و تجارب خود را برای ارائۀ خدمات به ویراستاران کشور برشمردند و با ایشان گفتوگو و تبادل نظر کردند. در پی برگزاری سیویکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و عدم تخصیص بُنِ کتاب به ویراستاران، انجمن صنفی ویراستاران به خانۀ کتاب و معاونت فرهنگی نامهای ارسال کرد. جلسه و مکاتبۀ مذکور زمینه‌سازِ تشکیل کارگروه همکاری کارشناسی و مشاوره‌ای انجمن ویراستاران و ادارۀ اهل قلم خانۀ کتاب شد.
در اولین جلسۀ این کارگروه که روز یکشنبه هفدهم تیرماه ۱۳۹۷، با وظیفۀ تدوین آیین‌نامه‌ها و تعیین ملاک‌های طبقه‌بندی ویراســتاران، برای برخورداری از خدمات اهل قلم در محل انجمن صنفی ویراستاران، تشکیل شد، چند تن از اعضای هیئت‌مدیرۀ این انجمن و نمایندۀ انجمن فرهنگی و آموزشی ویرایش و درست‌نویسی نیز حضور داشتند.
مسئول ادارۀ اهل قلم خانۀ کتاب، خانم آهی، به سابقۀ راه‌اندازی سامانۀ اهل قلم خانۀ کتاب، ضوابط تخصیص خدمات مختلف به اهل قلم اشاره کرد و مشکلات موجود در رتبه‌بندی ویراستاران و نحوۀ ارائۀ خدمات به ایشان را بیان کرد. وی عمده‌ترین اهداف تشکیل سامانۀ اهل قلم را شناسایی اهالی قلم در همۀ حوزه‌ها، تشکیل بانک اطلاعاتی جامع، تعامل اهل قلم با هم، تهیۀ گزارش‌های لازم، ارائۀ خدمات مختلف به آنان برشمرد و افزود که در حال حاضر برای تعیین رتبه و مشخص‌کردن سهم اصلی اهالی قلم و گزارش‌گیری‌های مختلف از سامانه، معیارهای دقیقی مشخص نشده است. هدف اصلی تشکیل این کارگروه تدوین معیارهای رتبه‌بندی برای ویراستاران، به قصد تعیین میزان ارائۀ خدمات اهل قلم به ایشان، است.
در ادامۀ جلسه، حاضران پیشنهادهایی مطرح کردند و دربارۀ رتبه‌های مختلف ویراستاران، ازجمله بزرگان و پیشکسوتان و صاحب‌نظران، ویراستاران حرفه‌ای و نوویراستاران تبادل‌نظر شد. مسئول ادارۀ اهل قلم به اهمیت ذکر نام «ویراستار» در کتاب اشاره کرد. حاضران احتمالاتی چون ایراد در متن قراردادها، توافق‌های میان ویراستار و ناشر، و فراموش کردن ویراستار برای درخواست چنین حقی را مطرح کردند و ابعاد گوناگون این موضوع را بررسی کردند.
در پایان، مقرر شد جلسات این کارگروه بهصورت منظم، برای تدوین آیین‌نامه‌ها و رسیدن به ملاک‌های صحیح برای برخورداری ویراســتاران از خدمات اهل‌قلم، در دفتر انجمن صنفی ویراستاران تشکیل شود.
[Best_Wordpress_Gallery id=”24″ gal_title=”همکاری انجمن و خانه کتاب”]
کریم امامی در ۱۸ تیرماه ۱۳۸۴ براثر سرطان خون در‌تهران درگذشت. مترجم، ویراستار، نویسنده، روزنامه‌نگار و کارشناس کتاب و نشر بود. با وجود تسلط بر زبان و ادبیات انگلیسی، دورۀ دانشگاهیِ این رشته را در دانشگاه تهران گذراند. سال‌ها در مجامع فرهنگی حضوری فعال داشت، با ترجمۀ آثاری چون نمایشنامۀ با خشم به یاد آر اثر جان آزبرن، گتسبی بزرگ اثر اسکات فیتزجرالد و ماجراهای شرلوک هلمز در میان اهل قلم جایگاهی ویژه یافت. چند سال با کیهان اینترنشنال (روزنامۀ کیهان انگلیسی) همکاری داشت و در ۱۳۴۷ به مؤسسۀ انتشارات فرانکلین پیوست و سال‌ها مدیر بخش ویرایش و آماده‌سازی آن مؤسسه در تهران بود. با تعطیلی فرانکلین، به انتشارات سروش، ناشر وابسته به سازمان صداوسیما، رفت و بخش ویرایش را در آنجا پایه‌گذاری کرد. اگرچه امامی پس از انقلاب از کارهای اداری کناره گرفت و فضای فرهنگی کتابفروشی را برگزید، هرگز قلم بر زمین نگذاشت و کتابفروشی‌اش محفل اهل فرهنگ بود.
او آثاری از شاعران امروز همچون نیما یوشیج، فروغ فرخزاد، اخوان ثالث و شاملو و همچنین داستان‌هایی از میرصادقی، ساعدی و هدایت را به انگلیسی برگرداند.
امامی در مؤسسۀ فرانکلین روش‌های جدید آماده‌سازی متون، تصویرپردازی و تولید را از اروپا و امریکا گرفت، معرفی کرد و رواج داد و بسیاری از کارهای فنی امور کتاب و نشر در ایران از این مؤسسه آغاز شد.
در لابه‌لای انبوه گفته‌های چاپ‌شده و نوشته‌های کریم امامی، به قسمتی از گفته‌هایش در کتاب در گیرودار کتاب و نشر، که به همت عبدالحسین آذرنگ، ویراستار و نشرپژوه، منتشر شده (نیلوفر: ۱۳۸۵) برمی‌خوریم و برای گرامی‌داشتِ یادش شما را در خواندن آن سهیم می‌کنیم. او دربارۀ وظایف، مسئولیت‌ها و حیطۀ اختیارات ویراستار گفته است:
«ویراستاری که با اثر ترجمه‌شده مواجه می‌شود، ظاهراً کارش آسان‌تر است، چون با استفاده از کتاب اصلی، راه را بهتر می‌بیند و لغزش‌های مترجم را زودتر می‌تواند تشخیص دهد. چنین ویراستاری نه‌تنها باید به‌اندازۀ کافی زبان‌دان باشد، بلکه از موضوع کتاب هم سررشته داشته باشد. اگر ویراستاری به موضوع کتاب وارد نباشد، بهتر است از ویرایش ترجمه عذر بخواهد و کار را به شخص واردتری بسپارد. به نظر من، ویراستاری که روی متون ترجمه‌شده کار می‌کند لازم است حتماً خودش تجربۀ ترجمه داشته باشد، حداقل به‌خاطر اینکه بداند حد و حدود کار چیست و چه چیزهایی را می‌توان و چه چیزهایی را نمی‌توان به فارسی برگرداند و البته لازم است که مترجم و ویراستار تصور واحدی از کار ترجمه داشته باشند، چون در غیراین‌صورت دخالت ویراستار در کار مترجم به جایی خواهد رسید که خود او به نام ویرایش، کتاب را دوباره به فارسی ترجمه خواهد کرد و این کار به‌هیچ‌وجه درست نیست» (ص ۲۲۱).
«به نظر من ویراستار وقتی به حداکثر توانایی و کارسازی خود می‌رسد که از نیمۀ راه با اثر تألیف و ترجمه‌شده روبه‌رو نشود، بلکه فرصت داشته باشد که از قدم اول با مؤلف یا مترجم همراه شود و در شکل‌دادن به کتاب و انتخاب مناسب‌ترین راه و حل‌وفصل مسائل مشارکت کند» (ص ۲۲۲).
«ویرایش انواع دارد: ویرایش کتاب‌های ترجمه‌شده، ویرایش کتاب‌های تألیفی، ویرایش کتاب‌های عام، ویرایش کتاب‌های تخصصی، ویرایش کتاب‌های مرجع، ویرایش کتاب‌های مصور، ویرایش کتاب‌های کودکان و نوجوانان و غیره. هر کدام رموز و فنون خودش را دارد و در کمتر کلاس و مدرسه‌ای هم انسان فرصت آموختن این رموز را پیدا می‌کند. انسان بایستی رموز کار را در بوتۀ تجربه بیاموزد» (ص ۲۱۲).
«یک ویراستار خوب عاشق کار کتاب است و عاشقانه کار می‌کند. یک ویراستار خوب، آدم زحمت‌کشی است و به همۀ جزئیات کار، که واقعاً هم متنوع و مفصل است و بنده در مواردی کار کتاب را به ساختن خانه تشبیه کرده‌ام، شخصاً رسیدگی می‌کند. ویراستاری آنقدر کار گِل دارد که اگر کسی واقعاً عاشق نباشد، آن را خیلی زود رها می‌کند» (ص ۲۲۲-۲۲۳).
بسیار کسان از محضر او آموختند و ما نیز از نوشته‌هایش همچنان می‌آموزیم. یادش گرامی باد.
انجمن صنفی ویراستاران
نخستین جلسۀ کلاس ضبط اعلام در تاریخ ۱۶ تیرماه ۱۳۹۷، در محل سالن ناشران کودک و نوجوان، برگزار شد. در ابتدای این جلسه، آقای مهدی قنواتی، مدیر کمیسیون آموزش انجمن صنفی ویراستاران، و خانم مهناز مقدسی و آقای هومن عباسپور، از اعضای هیئت مدیره، ضمن خیرمقدم به خانم دکتر ماندانا صدیق بهزادی و قدردانی از اینکه تدریس این کلاس را عهده‌دار شدند، به ضرورت تشکیل این کلاس پرداختند و اظهار امیدواری کردند که دورۀ نمایهسازی نیز پس از این دوره برگزار شود.
دکتر ماندانا صدیق بهزادی در نخستین جلسۀ کلاس دربارۀ اهمیت ضبط اسامی در فهرست‌نویسی کتاب‌ها و نمایهسازی صحبت کرد و گفت مهم‌ترین اهمیتِ انتخاب ضبط مناسب و صحیح در بازیابی آن اسم در منابع گوناگون است. اگر یک اسم یا یک اثر چندین ضبط و ترجمه داشته باشد، یافتن آن در منابع گاه غیرممکن می‌شود. کتاب‌شناسی ملی و دایرهالمعارف‌ها ابزارهای ثبت اسامی‌اند. بسیاری از مترجمان، به‌جای مراجعه به منابع معتبر، به چشم خود اعتماد می‌کنند، مثلاً وقتی u را می‌بینند بلافاصله آن را «و» تلفظ می‌کنند، برای همین اسمی مثل Sullivan را «سولیوان» می‌نویسند در‌حالی‌که ضبط صحیح آن «سالیوان» است. از این نوع خطاها بسیار فراوان است. مهم‌ترین نکته در ضبط اسامی توجه به دستگاه آوایی دو زبان مبدأ و مقصد و تطابق آنها با یک‌دیگر است.
دکتر صدیق بهزادی در این جلسه به تعریف اَعلام، اسمِ اَشهر و شیوه‌های مناسب برای ضبط اسامی تاریخی؛ مانند سلسله‌ها و خاندان‌ها، اقوام و قبایل، رویدادهای تاریخی و فرق و مذاهب پرداخت.
[Best_Wordpress_Gallery id=”23″ gal_title=”کلاس ضبط اعلام -۱۶-۴-۹۷”]
خانم گلی امامی، زادروزتان را تبریک می‌گوییم
گلی امامی (ادیب‌محمدی) در ۱۶ تیرماه ۱۳۲۱ در خانواده‌ای فرهنگی در تهران به‌دنیا آمد. پس از اخذ دیپلم، در ۱۳۴۱، وارد دانشکدۀ هنرهای تزیینی تهران شد و از محضر استادانی چون سهراب سپهری، داریوش شایگان، پرویز تناولی، کریم امامی بهره برد. سال سوم دانشگاه به آلمان رفت و دیپلم زبان آلمانی گرفت. سپس، به انگلیس و امریکا سفر کرد و در امریکا مدرک کارشناسی علوم انسانی گرفت.
در ۱۳۴۵، در انگلیس، با استاد خود، کریم امامی، مترجم و نویسنده و مدیر بخش ویرایش مؤسسه انتشارات فرانکلین، ازدواج کرد و نام خانوادگی امامی را برای خود برگزید. یک سال بعد، به ایران بازگشت و از ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۳، با سمت‌های کتابدار، رئیس دفتر، مدیر عامل، عضو هیئت نویسندگان مجلۀ پیک جوان در مؤسسۀ فرانکلین مشغول به‌کار شد. در این مؤسسه با استادانی چون نجف دریابندری، ابوالحسن نجفی، میرشمس‌الدین ادیب‌سلطانی، احمد سمیعی، احمد میرعلائی همکاری کرد. در ۱۳۵۵، مدیر کتابخانۀ تازه‌تأسیس دانشگاه فارابی شد و طی پنج سال، نُه‌هزار جلد کتاب تخصصی و منحصربه‌فرد هنری را به همۀ زبان‌های زنده، جمع‌آوری و سازماندهی کرد. پس از انقلاب ۱۳۵۷، با همسرش انتشارات «زمینه» را در منزل خود تأسیس و از ۱۳۶۲، آن را به کتابفروشی تبدیل کرد و تا ۱۳۸۰؛ مکانی که خیلی زود پاتوق ااهل فرهنگ شد. گلی امامی از ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۶، مدیریت نشر و پژوهش «فرزانروز» را به عهده داشت. او از مترجمان خوش‌قلم ماست و ترجمه‌هایش از نمونه‌های نثر سالم و پاکیزۀ فارسی است. از ترجمه‌های اوست:
اتوبوس مدرسه، مری ک. هریس، شرکت سهامی کتاب‌های جیبی: فرانکلین، ۱۳۵۳؛
خانواده من و بقیه حیوانات، جرالد دارل، تهران، ۱۳۶۳؛
جین اوستن، برایان ساودام، نشرنشانه،۱۳۷۳؛
زندگی کوتاه است: نامهای به ق‍دی‍س آوگ‍وس‍ت‍ی‍ن، یوستین گاردر، نشر و پژوهش ف‍رزان روز، ۱۳۷۷؛
اجاق سرد آنجلا، فرانک مک کورت ، نشر و پژوهش فرزانروز، ۱۳۷۹؛
دختری با گوشواره مروارید، شوالیه تریسی، نشر چشمه، ۱۳۸۱؛
پروست چگونه می‌تواند زندگی شما را دگرگون کند، آلن دو باتن، انتشارات نیلوفر، ۱۳۸۳؛
حباب شیشه، س‍ی‍ل‍وی‍ا پ‍لات، نشر باغ نو، ۱۳۸۴؛
هنر سیر و سفر ، الن دو باتن، نشر نظر، ۱۳۸۵؛
نقب زدن به آمریکا، آن تیلر، نشرچشمه، ۱۳۹۳؛
جستارهایی در باب عشق، آلن دو باتن، نشر نیلوفر، ۱۳۹۴٫
گلی امامی، علاوه بر ترجمه، در تألیف مقالات انتقادی (نقد کتاب، نقد هنر، نقد فیلم) نیز دستی دارد. چند اثر تألیفی نیز در فهرست کارهای اوست:
نگاهی به افریقای سیاه: سرزمین رازها و رمزها، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان، ۱۳۵۶؛
آشپزی بدون گوشت، نشر زمینه، ۱۳۶۱٫
برخی آثار گلی امامی با تقدیر منتقدان مواجه شد و جوایزی به او تعلق گرفت، از جمله:
سرافینا، مری ک. هریس، ام‍ی‍رک‍ب‍ی‍ر: مؤسسه انتشارات فرانکلین، ۱۳۵۰،انتخاب یونسکو به عنوان بهترین اثر ترجمه‌شده برای نوجوانان.
پی‌پی جوراب‌بلند، آسترید لیندگرن، شهر کتاب، ه‍رم‍س (ک‍ی‍م‍ی‍ا)؛ شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. برندۀ جایزه بهترین کتاب کودک از شورای کتاب کودک.
در مراسم جایزۀ فرشته با حمایت مجموعۀ فرهنگی ـ هنری شهرِ کتاب فرشته، که در تاریخ ۳۰ خرداد ۱۳۹۶ برگزار شد، از گلی امامی برای سال‌ها تلاش در عرصۀ ترجمه و تألیف تقدیر شد.
گلی امامی از اعضای افتخاری انجمن صنفی ویراستاران است و این انجمن افتخار دارد که از بدو تأسیس از مشاوره و راهنمایی‌های این بانوی فرهنگ‌دوست برخودار بوده و اولین جلسۀ «انتقال تجربه» با حضور ایشان و دکتر سیروس پرهام در تاریخ ۱۰ اسفند ۱۳۹۵برگزار شد.
زادروز این بانوی خوش‌قلم و خوش‌فکر و پرتلاش و انسان را به ایشان و اهالی قلم تبریک می‌گوییم.
دیدار مدیرعامل خانۀ کتاب با ویراستار صاحب‌نام، استاد اسماعیل سعادت
در هفتۀ قلمِ امسال ویراستاران نیز به فهرست دیدارهای قدرشناسانی از اهالی قلم اضافه شدند. روز چهارشنبه ۱۳ تیرماه ۱۳۹۷، آقای حسینی‌پور، مدیرعامل خانۀ کتاب، و آقای داورپناه، معاون فرهنگی پژوهشی خانۀ کتاب به مناسبت هفتۀ قلم به دیدار استاد اسماعیل سعادت رفتند. این دیدار به همت انجمن صنفی ویراستاران هماهنگ شد و طی آن آقای حسینی‌پور به اهمیت ویرایش و حضور فعالِ ویراستاران در نشر تأکید کرد.
در این نشست، مباحثی چون وضعیت کنونی ویرایش در کشور، مشکلات مترجمان و نویسندگان در قبال ناشران، تعهدات ناشران در انتخاب و انتشار آثار مناسب و ارزشمند و کاهش شمارگان کتاب در سال‌های اخیر مطرح شد. استاد سعادت از بی‌مهری برخی ناشران به نویسندگان و مترجمان در بازچاپ‌نکردن کتاب‌ها و واگذارنکردن آن به خودِ پدیدآور یا ناشری دیگر، و از نازل‌شدن سطح علمی کتاب‌های اخیر گفت. وی ویرایش را کاری دشوار و حرفه‌ای خواند و بی‌توجهی ناشران را به ویرایش از آسیب‌های نشر دانست.
آقای حسینی‌پور اشاره کرد که خانۀ کتاب برای رفع مشکلات مهمی چون قاچاق کتاب، رشد نامتعارف تعداد ناشران و بی‌توجهی آنان به قوانین نشر اقدام‌هایی کرده است و در تلاش است آسیب‌های نشر را برشمارد و برای موارد اساسی آن راهکارهایی عملی بجوید و در این مسیر از کارشناسان و نهادها و سازمان‌های مردم‌نهاد مانند انجمن‌ها کمک خواهد گرفت که هر یک از اهالی نشر به‌نوبۀ خود بتوانند این بدنۀ سست فرهنگی را تقویت کنند. وی خطرِ رشد بی‌رویۀ تعداد ترجمه‌ها را در مقایسه با تألیفات، بسیار جدی دانست و افزود که با این روند در سال‌های آتی، نویسندگان ما از نوشتن کناره‌گیری می‌کنند و تمام محصولات فرهنگی و انتشاراتی ما به ترجمه اختصاص داده می‌شود.
آقای داورپناه، با تأکید بر مشکلات متعدد حوزۀ نشر، گفت خانۀ کتاب رویکرد دیگری را در بررسی‌های آمارهای نشر اضافه کرده و آن اهمیت دادن به کیفیت آثار است و در این زمینه برنامه‌های جدیدی را تدوین کرده است. وی به محاسن پیوستن به معاهدۀ کپی‌رایت و جلوگیری از رشد بی‌رویۀ ترجمه‌ها اشاره کرد.
در ادامۀ جلسه، به مشکلات دیگری چون ترجمه‌های متعدد از یک اثر و چاپ آن توسط چندین ناشران و سردرگمی مخاطبان در انتخابِ ترجمۀ مناسب، مشکلات مفاد قراردادهای نشر و لزوم بازبینی قوانین، به‌ویژه قانون حقوق مؤلفان و مصنفان، تألیفات غیرعلمی و کپی‌برداری از اطلاعات اینترنتی پرداخته شد.
در این نشست، به اهمیت کتاب‌های مرجع در پرورش پژوهشگران و نیروهایی چون ویراستاران اشاره شد و زحمات استاد سعادت در سرویراستاری و سرپرستی دانشنامۀ زبان و ادب فارسی ستوده شد. خانم مهناز مقدسی، دبیر انجمن صنفی ویراستاران، در این زمینه گفت کتاب‌های مرجع در حکم کارگاه آموزش و تربیت نیروهای پژوهشی عمل می‌کنند و با هر کتابِ مرجع گروهی از نوقلمان و پژوهشگران، زیر نظر سرویراستاران مجرب، می‌آموزند و شناخته می‌شوند. وی اضافه کرد برای بهبود کیفیت آثار باید تمام عوامل تولید کتاب، به‌ویژه پدیدآور، اعم از نویسنده و مترجم، دانش خود را تقویت کنند و نمی‌توانیم فقط امید داشته باشیم ویراستاران حرفه‌ای آثار ضعیف را بازنویسی یا اصلاح کنند و سطح آن را ارتقا دهند. همان‌طور که این انجمن صنفی به تقویت ویراستار تأکید می‌کند، ناشر نیز باید به تقویت مترجم و نویسنده و حمایت از نویسندگان و مترجمان خوب توجه کند و آثار ضعیف منتشر نکند.
آقای مهدی قنواتی، مدیر کمیسیون آموزش انجمن صنفی ویراستاران، به‌ضرورت برگزاری دوره‌های آموزشی برای تمامی سطوح نشر اشاره کرد و تأکید کرد هر یک از مجموعه‌ها باید در بخش خود تلاش کنند تا بخشی از مشکلات برطرف شود.
آقای قاسمی، مدیر روابط عمومی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، به اهمیت حضور پیشکسوتان عرصۀ فرهنگ اشاره کرد و برخی مشکلات نشر امروز را برشمرد و اظهار امیدواری کرد که به کمک سطوح بالای مدیریتی بتوان مشکلات اساسی حوزۀ نشر را برطرف کرد و در غیراین‌صورت، حل این مشکلات میسر نمی‌شود.
در پایانِ این نشست، مدیر خانۀ کتاب، با اهدای گل و گلدانِ صنایع دستی به استاد سعادت، از ایشان برای بیش از ۶۰ سال تلاش در عرصۀ ویرایش، ترجمه، تألیف، پژوهش، و تربیتِ پژوهشگر قدرشناسی کرد.
انجمن صنفی ویراستاران این افتخار را داشت که در نمایشگاه کتاب امسال، در دومین مراسم تقدیر از پیشکسوتان ویرایش، از استاد اسماعیل سعادت، قدردانی کند. خوشبختانه فعالیت‌های انجمن طی دو سال گذشته موجبات توجه بیشتر مراکز فرهنگی و انتشاراتی را به موضوع ویرایش و ویراستاران فراهم کرده است.
در پایان، خانم مقدسی از آقای حسینی‌پور و آقای داورپناه برای توجهشان به امر ویرایش و حضور در این جلسه سپاسگزاری کرد.
در این جلسه آقایان استاد اسماعیل سعادت، حسینی‌پور، داورپناه، قاسمی، قنواتی، و خانم‌ها مقدسی و آمنه بیدگلی و گروهی از همکاران روابط عمومی خانۀ کتاب و خبرگزاری ایبنا حضور داشتند.
تدوین از روابط عمومی انجمن صنفی ویراستاران
[Best_Wordpress_Gallery id=”21″ gal_title=”قدردانی از ویراستاران در هفتۀ قلم”]
کریم امامی در ۵ خرداد ۱۳۰۹ در کلکتۀ هند به‌دنیا آمد و تا دو سالگی در آنجا بود. پدرش اهل شیراز و بازرگان چای بود و به همین علت به هندوستان رفت‌وآمد داشت. امامی تا پایان دورۀ متوسطه در شیراز بود. سپس در رشتۀ زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه تهران پذیرفته شد. پس از کودتا و فروکش کردن خیل خبرنگاران، امامی عضو تحریریۀ روزنامۀ کیهان فارسی و کیهان اینترنشنال شد. سفری به امریکا رفت و پس از بازگشت در استودیوی فیلم ابراهیم گلستان، مشغول به‌کار شد و در آنجا همکار فروغ فرخزاد، مهدی اخوان ثالث، فریدون رهنما و تنی چند از اهل قلم بود. در این فضای ادبی و هنری بود که نمایشنامۀ با خشم به یاد آر اثر جان ازبرن را ترجمه کرد. در همین دوره شعرهایی از نیما یوشیج، شاملو، اخوان ثالث، نادرپور، سپهری و فروغ فرخزاد به انگلیسی برگرداند. داستان‌هایی را هم از غلامحسین ساعدی و جمال میرصادقی و صادق هدایت به انگلیسی ترجمه کرد. امامی به دعوت همایون صنعتی‌زاده به مؤسسۀ انتشارات فرانکلین رفت و سال‌ها مدیر بخش ویرایش و آماده‌سازی آن مؤسسه بود. در سال ۱۳۵۳ از فرانکلین به سازمان رادیو و تلویزیون رفت و انتشارات سروش را پایه‌گذاری کرد و پس از انقلاب به کتابفروشی روی آورد و کتاب فروشی‌اش (زمینه) سال‌ها پاتوق اهل قلم بود.
از مشهورترین ترجمه‌های او به فارسی گتسبی بزرگ نوشتۀ اسکات فیتزجرالد و ماجراهای شرلوک هلمز است.
امامی ۱۸ تیرماه ۱۳۸۴ براثر سرطان خون در تهران درگذشت. از او تألیفات، ترجمه‌ها و کتاب‌های بسیاری به چاپ رسیده است. کتاب فن و هنر عکاسی اثر هادی شفائیه (۱۳۷۲) و فرهنگ معاصر انگلیسی – فارسی اثر سلیمان حییم (۱۳۷۶) از کتاب ویراستۀ امامی است.
سرکار خانم گلی امامی، مترجم خوش‌نام و خوش‌قلم، و عضو افتخاری انجمن صنفی ویراستاران، همسر زنده‌یاد کریم امامی است.
یادش را گرامی می‌داریم.
محمدعلی موحد در ۲ خرداد ۱۳۰۲ در تبریز به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در تبریز گذراند و پس از اخذ دیپلم متوسطۀ ادبی به تهران آمد، اما به‌سبب فوت پدرش مجدداً به تبریز بازگشت و سرپرستی خانواده را برعهده گرفت. در این دوره در تهران و تبریز در رفت‌وآمد بود.
در ۱۳۲۹ به شرکت نفت آبادان رفت. پس از خروج انگلیسی‌ها در ۱۳۳۲ از آبادان، سردبیر روزنامۀ شرکت نفت شد. شد در همین سال به تهران منتقل شد. او در ۱۳۳۲ کتاب رحله اثر ابن بطوطه را ترجمه کرد که در ۱۳۳۶ منتشر شد. این اثر به‌سبب قلم شیوا ترجمۀ روان ، توجه بسیاری را جلب کرد و نام موحد بر سر زبان‌ها انداخت؛ چنان‌که استادانی چون مجتبی مینویی و محمدعلی جمال‌زاده او را تشویق و تحسین کردند.
موحد تحصیلات خود را در دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران تا اخذ مدرک دکتری حقوق خصوصی ادامه داد. در ۱۳۳۸، و پس از فارغ‌التحصیلی، برای آشنایی بیشتر با مباحث حقوق بین‌الملل به انگلستان رفت و مطالعات خود را زیر نظر پرفسور جنینگز در کیمبریج و پروفسور شوارتزنبرگ در لندن ادامه داد. همچنین در این دوره، با ایران‌شناسانی چون آرتور آربری، ولادیمیر مینورسکی و لارنس لاکهات همکاری کرد و به تحقیق دربارۀ نسخه‌های خطی موجود در موزۀ بریتانیا پرداخت و تصحیح نسخۀ سلوک‌الملوک، تألیف فضل‌الله روزبهان خنجی، متخلص به امین، را برگزید.
موحد از آغاز تأسیس شرکت ملی نفت ایران در گروه حقوقی شرکت نفت حضور داشت و، با داشتن مدرک وکالت پایۀ یک دادگستری، تا بالاترین درجات (مشاور عالی رئیس هیئت مدیره، مشاور ارشد و عضو اصلی هیئت مدیره) ارتقای مقام یافت. او در ابتدای تأسیس سازمان اوپک به مدت شش ماه معاون اجرایی آن سازمان در ژنو بود. او در کنار مشاغل رسمی حقوق مدنی و حقوق نفت، در دانشکدۀ حقوق دانشگاه تهران و دانشکدۀ علوم مالی و حسابداری تدریس می‌کرد.
محمدعلی موحد آثار و مقالات فراوانی را تاکنون به دست چاپ سپرده است. مهم‌ترین اثر تحقیقی او مقالات شمس تبریزی است. برخی دیگر از آثار اوست:
حدیقهالحقیقه، از ابوالفتح محمدبن شیخ‌الاسلام احمد جام (ژنده‌پیل)، تصحیح و تعلیق از محمدعلی موحد، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۳.
سفرنامۀ ابن بطوطه، ترجمۀ محمدعلی موحد، تهران: علمی و فرهنگی، ۱۳۶۱.
خزران، آرتور کستلر، ترجمۀ محمدعلی موحد، تهران: انتشارات خوارزمی، ۱۳۶۱.
سلوک‌الملوک، از فضل‌الله روزبهان خُنجی، تصحیح و تعلیق از محمدعلی، انتشارات خوارزمی
چهار مقاله دربارۀ آزادی، از آیزایا برلین (ترجمه)، تهران: انتشارات خوارزمی (برنده جایزه کتاب سال)، ۱۳۶۹
مقالات شمس تبریزی (تصحیح و تعلیق)، تهران: انتشارات خوارزمی، (برنده جایزه کتاب سال)، ۱۳۶۹
خُمی از شراب ربانی، گزیدهٔ مقالات شمس (تصحیح و تعلیق)، تهران، سخن، ۱۳۷۳
اصطرلاب حق، گزیدهٔ فیه‌مافیه (تصحیح و تعلیق)، تهران: سخن، ۱۳۷۵
ابن‌بطوطه (تألیف)، تهران: طرح نو، ۱۳۷۸
شمس تبریزی (تألیف)، تهران: طرح نو، ۱۳۷۹
خواب آشفتهٔ نفت، دکتر مصدق و نهضت ملی ایران (تألیف)، تهران: نشر کارنامه (برنده جایزه کتاب سال)، ۱۳۸۴
ملی کردن و غرامت: درس‌هایی از داوری‌های نفتی، (تألیف)، تهران: نشر کارنامه، ۱۳۸۴
در هوای حق و عدالت (تألیف)، تهران: نشر کارنامه (برنده جایزه اندیشه)، ۱۳۸۴
فصوص‌الحکم، ابن عربی (ترجمه و تعلیق)، تهران: نشر کارنامه، ۱۳۸۵
مالیات سرانه و تأثیر آن در گرایش به اسلام، از دانیل دنت (ترجمه)، تهران: انتشارات خوارزمی، ۱۳۸۵
در جستجوی آینه: گزیدۀ مقالات شمس تبریزی، (گردآورنده) تهران: نشر معین (همراه با لوح شنیداری با خوانش هوشنگ آزادی‌ور)، ۱۳۹۲
مثنوی معنوی، تصحیح محمدعلی موحد، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ۱۳۹۶٫
گردآورنده: سپیده پورمقدم
دومین مراسم تقدیر از پیشکسوتان ویرایش، به همت انجمن صنفی ویراستاران، در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۷در نمایشگاه بین‌المللی کتاب برگزار شد.
در ابتدا فریبرز مجیدی، رئیس هیئت مدیرۀ انجمن صنفی ویراستاران، دربارۀ اهمیت ویرایش و جایگاه آن در بهبود آثار سخن گفت و سپس مهناز مقدسی، دبیر انجمن، ضمن اشاره به اهمیت حضور بزرگان در این نشست و ارائۀ گزارشی از فعالیت‌های سال گذشتۀ این انجمن، گفت: اگر امروز استاد دریابندری و استاد مجتبایی در این نشست حضور داشتند، نخستین حلقۀ ویرایش در مؤسسه انتشارات فرانکلین را کنار هم می‌دیدیم. او افزود طی سال گذشته همکاری با کتابخانه‌ها و ناشران، تشکیل دوره‌های آموزشی، برگزاری نشست‌های تخصصی و انتقال تجربه، و تقدیر از پیشکسوتان ویرایش از جمله فعالیت‌های این انجمن بوده است.
هومن عباسپور، نایب رئیس انجمن صنفی، گفت: مفهوم ویرایش امروز در حد رسم‌الخط و گرفتن بعضی خطاهای زبانی و ویرگول‌گذاری تقلیل یافته که این کارها را خود حروفچین‌ها اگر یادشان بدهیم انجام می‌دهند، در حالی‌که زمانی ویرایش مفهوم و حد و ثغور بسیار گسترده‌ای داشت و ویراستار در همۀ مراحل کار همراه مؤلف یا مترجم بود و حتی بر آرایش صفحات نظارت می‌کرد.
سپس نماهنگ (کلیپ) تهیه‌شدۀ انجمن دربارۀ تاریخچۀ ویرایش از ۱۳۳۰ تا ۱۳۵۰ پخش شد و بعد از آن از استادان درخواست شد دقایقی سخن بگویند.
سیروس پرهام، هنرپژوه و بنیان‌گذار سازمان اسناد ملی و اولین ویراستار مؤسسۀ فرانکلین و عضو هیئت مؤسس انجمن صنفی ویراستاران، گفت: هیچ کسی بدون مطالعه نمی‌تواند ویراستار خوبی باشد.
منوچهر انور، مترجم و از نخستین ویراستاران انتشارات فرانکلین، به سازوکار ویرایش در مؤسسۀ فرانکلین اشاره کرد و از تلاش همایون صنعتی‌زاده برای سازماندهی و مدیریت اولین مؤسسۀ معتبر در ایران تقدیر کرد.
سپس ایران گرگین، نویسنده، پژوهشگر و سرویراستار فرهنگنامۀ کودکان و نوجوانان از کم‌توجهی به این فرهنگنامه گفت و اینکه این فرهنگنامه با وجود همۀ مشکلات، همچنان می‌تواند محل مراجعه و تحقیق قرار گیرد.
جلال خالقی مطلق، شاهنامه‌پژوه و نسخه‌پژوه گفت: ویرایش در ایران نیاز به بازنگری دارد. رسم‌الخطی که امروز بسیاری از ویراستاران از آن پیروی می‌کنند مشکلاتی دارد و باید اصلاح شود.
پیش از برگزاری مراسم پایانی فتح‌الله فروغی، عضو هیئت مدیره انجمن صنفی ویراستاران و مدیر کمیسیون حقوقی، از نیکنام حسینی‌پور، مدیرعامل خانۀ کتاب، که در مراسم حضور داشت درخواست کرد که به مسائل مربوط به ویراستاران ازجمله بیمۀ تکمیلی آنان و اختصاص بن‌کارت خرید کتاب به ایشان توجه ویژه شود.
مراسم با اهدای جوایز و تندیس به استادان: منوچهر انور، سیروس پرهام، اسماعیل سعادت، جلال خالقی مطلق، ایران گرگین پایان یافت. این مراسم در ادامۀ طرح تقدیر از پیشکسوتان ویرایش بود که انجمن صنفی از سال گذشته، با حمایت کمیتۀ علمی و فرهنگی نمایشگاه کتاب، آن را بنا نهاد.
[Best_Wordpress_Gallery id=”18″ gal_title=”دومین مراسم تقدیر از پیشکسوتان ویرایش، اردیبهشت ۱۳۹۷”]
مهناز مقدسی؛ عضو هیات مدیره و دبیر انجمن صنفی کارگری ویراستاران، در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در حاشیه مراسم تقدیر از پیشکسوتان ویرایش، به میزبانی سیویکمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، درباره ضرورت تشکیل این نشست گفت: انجمن صنفی ویراستاران از سی‌‌امین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران تقدیر از پیشکسوتان ویرایش را پایه‌گذاری کرد.
وی با اشاره به هدف برگزاری آیین نکوداشت ویراستاران پیشکسوت افزود: بسیاری از نو ویراستاران فعال در حوزه کتاب و پژوهش حتی از نام پیشکسوتان بی‌اطلاع‌اند، از کسانی که در این عرصه بیش از ۶۰ سال سابقه دارند. براین اساس، دومین مراسم تقدیر از پیشکسوتان ویرایش را همزمان با سیویکمین دوره نمایشگاه بین‌المللی برگزار کردیم.
مقدسی ادامه داد: بسیاری از چهره‌هایی که در این مراسم از آنها تقدیر شد، اگرچه ممکن است برای دیگر فعالیت‌های پژوهشی‌شان تقدیر شده باشند، اما هرگز برای تلاش‌شان در حوزه ویرایش از آنها قدردانی نشده است و ما درصددیم که این سنت را ادامه دهیم و معتقدیم که ویراستاران حضوری بی‌صدا در پشت نوشته‌ها دارند.
این عضو هیات موسس انجمن صنفی کارگری ویراستاران با بیان این مطلب که ما این سنت را با تقدیر از اولین نسل ویراستاران آغاز کرده‌ایم، ادامه داد: سال گذشته از پنج استاد پیشکسوتان دیگر قدردانی شد، آقایان: بهاءالدین خرمشاهی، فتح‌الله مجتبایی، محمد خاکی، هرمز همایون‌پور، و اصغر مهرپرور. کسانی که ما در نسل اول ویراستاران قرار داده‌ایم کسانی هستند که در موسسه فرانکلین، انتشارات نیل و ینگاه ترجمه و نشر کتاب کارشان را آغاز کردند، مراکزی که نخستین مجموعه ویراستاری را بنا نهادند. ارج نهادن به ویراستاران یکی از وظایف انجمن است.
مقدسی افزود: در نمایشگاه امسال از پنج ویراستار سرشناس و یک نسخه‌پژوه و شاهنامه‌پژوه تقدیر کردیم: استادان اسماعیل سعادت، منوچهر انور، جلال خالقی‌مطلق، ایران گرگین و سیروس پرهام که ایشان از موسسان انجمن صنفی ویراستاران هم هستند. در این نشست، آنها درباره اهمیت سهم ویراستار در اصلاح و ارزیابی آثار، پیش از انتشار، گفتند و به نگاه گذشته به ویراستار اشاره کردند و به تقلیل یافتن توجه ناشران به حضور مهم آنان تأکید کردند؛ اینکه ویراستار در فضای کنونی سهمش به اندازه اصلاحات جزئی در کتاب تقلیل یافته است. آنها به ضرورت حرفه‌ای کردن امر ویرایش و دادن تعریف دقیق از ویرایش و ویراستار اشاره کردند.
دبیر انجمن صنفی ویراستاران با اشاره به اهمیت تعریف مفهوم ویراستار بیان کرد: یکی از اهداف انجمن، ارائه تعریف ویراستار با هدف تفکیک ویراستار از غیر ویراستار است.
مقدسی با تاکید بر اهمیت استفاده از تجارب ویراستاران برای نوویراستاران افزود: برگزاری آیین تقدیر از پیشکسوتان ویرایش تاکید بر این نکته است که پایه‌‌های ویراستاری از مدت‌ها قبل گذاشته شده است و چنین نیست که در سال‌های اخیر شکل گرفته باشد.
وی درباره همکاری مشترک انجمن با موسسه خانه کتاب بیان کرد: مدت‌هاست برای همکاری مشترک با موسسات انتشاراتی، مراکز فرهنگی و اتحادیه‌‌ها و انجمن‌ها نشست‌‌ها و جلساتی داشته‌ایم. در این جلسات که به قصد مشاوره و نیازسنجی و مسائل حقوقی ویراستاران بوده صحبت کرده‌ایم و با مراکز اصلی نشر، مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلام، نیز مکاتباتی داشته‌ایم. نشستی نیز با دکتر حسینی‌پور؛ مدیر عامل خانه کتاب، داشته‌ایم.
مقدسی با اشاره به اهمیت مسائل حقوقی ویراستاران افزود: هرچند که از چند سال پیش آیین‌نامه‌هایی برای حمایت از ویراستاران تدوین شده، متاسفانه امسال متوجه شدیم که به دلایلی امکان استفاده ویراستاران از این حمایت‌ها مانند بن خرید کتاب فراهم نشده است و این خبر خوبی نبود. برای این موضوع، از راه‌های قانونی، پیگیری‌هایی کرده‌ایم و خواهیم کرد که امیدواریم به نتایج خوبی برسیم.
وی با تاکید بر سهم قابل توجه ویراستاران در نشر کشور، ابراز امیدواری کرد که فرصت گفتوگو با نهادهای مرتبط فراهم شود. انجمن تمام تلاش خود را می‌کند که زیرساخت‌های علمی و دانشی و شغلی ویراستاران را فراهم کند، اما شکستن حد و حصر‌های اداری و رفع مشکلات اداری بر عهده نهادهای بالاتر است و انتظار می‌رود حمایت‌های شغلی و تسهیلاتی و رفاهی این صنف و اساسا حمایت از انجمن ها در دستور کار نهادهای ذیربط قرار گیرد. ما تا جایی که در توانمان باشد تلاشمان را می‌کنیم.
مقدسی ادامه داد: انجمن، پیگیر بخش علمی و محتوایی ویراستاری است و انتظار داریم که مباحث اداری از سوی نهادهای مرتبط پیگیری و گره‌گشایی شود.
جمعه ۲۱ اردیبهشت
تقدیر از پیشکسوتان ویرایش
ساعت ۱۰:۳۰ -۱۲: روبه‌روی شبستان، انتهای سالن کارنامۀ نشر، سرای اردیبهشت
با حضور استادان گرانقدر: جلال خالقی مطلق، سیروس پرهام، منوچهر انور، اسماعیل سعادت، ایران گرگین
نشست «ویراستار، پیش‌برنده یا بازدارنده؟» در تاربخ ۱۹ اردیبهشت، در نمایشگاه کتاب تهران، با همکاری انجمن صنفی ویراستاران، برگزار شد. در این نشست آقایان فریبرز مجیدی، ایرج ضرغام، جعفر همایی، هومن عباسپور و بهنام رمضانی‌نژاد، به‌عنوان دبیر نشست، حضور داشتند.
آقای فریبرز مجیدی در ابتدای نشست گفت: ویرایش در موقعیت کنونی کشور ما لازم و ضروری است. در جامعه‌ای که افرادی که دست به‌قلم می‌برند، در جایی آموزش نمی‌بینند یا سطح دانشگاهی ما به‌گونه‌ای است که نویسندگان را درست تربیت نمی‌کند و هیچ جایی برای آموزش این مهارت‌ها در نظر نمی‌گیرد، ویراستارهایی نیاز است تا کارهای ناقص و معیوب آنها را اصلاح کنند.
آقای ایرج ضرغام گفت: وقتی کتابی بی‌غلط، منسجم و روان منتشر می‌شود، از یک طرف سبب اعتبار نویسنده و ناشر می‌شود و از طرف دیگر خوانندۀ چنین کتابی از خواندن آن لذت می‌برد که این تأثیر فراوانی در فروش بیشتر کتاب دارد. در نتیجه، ویراستار هم به نویسنده و هم به ناشر و هم به خواننده کتاب کمک می‌کند.
آقای هومن عباسپور گفت: ویراستار بازدارنده کسی است که کارش را انجام می‌دهد، اما چیزهایی را جا می‌گذارد و کار را تمام نمی‌کند. این ویراستار عمدتاً به‌خاطر مشکلات مادی کارهای زیاد و بیش از توان خود را برای ویرایش می‌پذیرد و نمی‌تواند به‌موقع تعهداتش را انجام دهد. او اغلب اوقات در دسترس نیست. هرکاری را به‌سرعت قبول می‌کند، کم سؤال می‌کند و کار یا کتابی را که به او سپرده می‌شود یکجا تحویل می‌دهد. البته پدیدآورندگان را نیز نمی‌توان نادیده گرفت که آنها نیز در کندشدن روند کار مؤثرند. بزرگ‌ترین اشتباه نویسنده این است که فکر کند اثرش به ویرایش نیاز ندارد.
آقای جعفر همایی پروسه بر آن بود که ویراستاری تا حد زیادی به سازماندهی نشر برمی‌گردد، اگر تمامی مراحل نشر درست و به‌جا صورت انجام شود، برنامۀ ویرایش کتاب هم مشخص خواهد بود. ما الان در مرحله‌ای هستیم که به تولید انبوه صنعتی نرسیده‌ایم و در فرهنگ دچار تولید انبوه شده‌ایم. او افزود: ما در عالم نشر چندین تشکل صنفی داریم که هرکاری می‌کنند جز کار صنفی، بنابراین ضمن آرزوی توفیق برای انجمن ویراستاری از این انجمن توقع دارم و توصیه می‌کنم که کار صنفی، به معنی دفاع از حقوق ویراستاران، تدوین اصول ویراستاری، آموزش ویراستاری و خیلی کارهای دیگر که در حوزه و صنف ویراستاری می‌گنجد انجام دهد.
[Best_Wordpress_Gallery id=”17″ gal_title=”نشت ویراستار پیش‌برنده یا بازدارنده- اردیبهشت ۱۳۹۷”]
ویراستار، پیش‌برنده یا بازدارنده
سخنرانان: ایرج ضرغام، هومن عباسپور، جعفر همایی، فریبرز مجیدی
چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت، ساعت ۱۶:۰۰ تا ۱۷:۰۰
شبستان، ورودی ۱۵، سرای اندیشه
نشست ویرایش کتاب‌های کودک و نوجوان
نمایشگاه کتاب تهران، ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷، سرای اندیشه
گزارش از روابط عمومی انجمن ویراستاران
معرفی سخنرانان
مهدی قنواتی، عضو هیئت مدیره و مدیر کمیسیون آموزش انجمن صنفی ویراستاران، مدیر گروه آموزش فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
فتح‌الله فروغی، عضو هیئت مدیرۀ انجمن صنفی ویراستاران، مدیر انتشارات شورا، کارشناس نشر.
دکتر لیلا مکتبی‌فرد، متخصص علم اطلاعات و دانش‌شناسی، ویراستار بخش فارسی در کتابخانۀ بین‌المللی کودکان و نوجوانان مونیخ.
مهتاب میناچی مقدم، کتابدار و مسئول بخش کودک و نوجوان کتابخانۀ حسینیۀ ارشاد، داور هشتمین و نهمین جشنوارۀ ناشران برتر کودک و نوجوان، عضو گروه بررسی منابع مرجع شورای کتاب کودک.
گزارش نشست
نخستین سخنران این نشست، مهتاب میناچی، در صحبت‌های خود گفت که ویراستاران میتوانند به افزایش مخاطبان و جذب آنان به کتاب‌خوانی کمک کنند که این امر با مرتب‌کردن متنِ کتاب و استفاده از اصطلاحات تکمیل‌کننده برای فهمِ بیشتر و بهتر میسر می‌شود. در یک کتابخانه کتابدار واسطۀ اصلی بین مخاطب و کتاب است. باید بین کتابداران، ویراستاران و ناشران همکاری وجود داشته باشد. وقتی کتابی با استقبال بیشتری مواجه می‌شود و موفقیتی کسب می‌کند مفهومش این است که آن کتاب از ویراستاری و زبان خوبی برخوردار بوده است، چراکه کتاب برای مخاطب نوشته شده و اوست که باید با خواند آن لذت ببرد. وی افزود: ویراستاران با کمک ناشران میتوانند متن درست و صحیحی را برای پشت جلد کتاب تهیه کنند. نوشتۀ پشت جلد به مخاطب کمک می‌کند که زمان مراجعه به کتابخانه انتخاب درستی داشته باشد و کتابی را به امانت بگیرد که واقعاً به آن نیاز داشته است.
او در ادامه گفت: دربارۀ منابع مرجع هم سهم ویراستاران بسیار زیاد است. آنها باید به‌دقت و صحت متن توجه کنند، ازنظر تصویری هم متن را با تصویر مطابقت دهند. در بین کتاب‌ها گاهی می‌بینیم که کتابی ازنظر متن و تصویر و کیفیت چاپ بسیار خوب است، اما نوشته‌هایش ویراستاری خوبی نشده است و ما نمی‌توانیم امتیاز بالایی به آن بدهیم. بهتر است نویسندگان و ویراستاران به بخش مرجع کتابخانه بیایند و ارتباط تنگاتنگی بین آنها با بچه‌ها برقرار شود. چون بچه‌ها مخاطبان اصلی آثار کودک و نوجوان هستند و بهترین نقدها را می‌توانیم از زبان آنها بشنویم.
مکتبی‌فرد در گفته‌هایش به مشکلات کتاب‌های کودک اشاره کرد و گفت: متن کتاب‌های این گروه سنی باید برایشان قابل فهم باشد، لذا ویراستاری آنها بسیار مهم است و ویراستار باید مخاطب‌شناس باشد. او افزود: وقتی از مخاطب کودک و نوجوان صحبت می‌کنیم باید بدانیم که دایرۀ واژگان او محدود است و با استفاده از این دایرۀ واژگان باید بتوانیم متن قابل فهمی را برای آنان عرضه کنیم و این موضوع ضرورت ویراستاری برای کتاب‌های کودک و نوجوان را بیشتر مشخص می‌کند. ویراستاری فقط جابه‌جا کردن چند نقطه و ویرگول نیست، وظیفۀ ویراستار فارسی‌کردن و بومی‌کردن زبان و قابل درک کردن آن برای مخاطب است.
او در ادامه گفت: من سال‌ها در بررسی رمان نوجوان همکاری داشته‌ام و بسیار پیش می‌آمد که رمانی را می‌خواندم و می‌دیدم که از نظر ویرایش محتوایی ایراد دارد، ایراد‌های مشخص و واضحی که از زیر دست نویسنده نیز دررفته است. چون این ایرادها از دید نویسنده، که خودش خالق رمان است و همه‌چیز در ذهنش شکل گرفته، کاملاً طبیعی و واضح است اما از دید شخص سوم اطلاعاتِ متن تناقض دارد. مخاطب این آثار که کودک و نوجوان‌اند باید در ویرایش اثر مد نظر ویراستار باشند.
ویراستاران و بررسانی که پیش از انتشار متن را نهایی می‌کنند، سربازان گمنامی هستند که گاهی فقط با جابه‌جاکردن چند کلمه و چند جمله یک اثر را نجات می‌دهند. متأسفانه اکثر ناشران در کشور ما اعتقادی به ویراستاری ندارند و یا اینکه به صورت صوری این کار را انجام می‌دهند و این امر در خروجی کتاب یعنی نشرِ اثر دیده می‌شود. ما در کشورهای دیگر می‌بینیم که نویسندگان ناشران ثابت دارند و در نتیجه ویراستاران ثابت هم دارند ولی در ایران چنین نیست و اگر ناشر ویراستاری برای اثر انتخاب کند، در مواردی نویسنده یا مترجم آن را قبول نمی‌کند و در نهایت پدیدآور کتابش را به ناشر دیگری می‌سپارد که آن را ویرایش نکند. این مشکل بزرگی است که برخی نویسندگان تصور می‌کنند که کتابشان به ویرایش نیاز ندارد یا به ویراستار اعتماد ندارند، لذا همزمان یا در طول سال‌ها با چند ناشر همکاری می‌کنند. وقتی نویسنده‌ای با چند ناشر کار می‌کند کارهایش دیگر یکپارچگی و انسجام ندارد. به نظر من ما باید مشکل کارمان را بپذیریم و آن را رفع کنیم.
مکتبی‌فرد همچنین به این مطالب اشاره کرد: متأسفانه مشکل بزرگ‌تری در نشر ما وجود دارد و آن وفور ترجمه‌های موازی است که ظرف مدتی ۴۰ روزه وارد بازار نشر ایران می‌شود. ناشری را می‌شناسم که انگار گروهی را گمارده تا هر کتابی جایزه می‌گیرد شناسایی کنند و ترجمۀ انگلیسی آنها را پیدا کنند و سپس آنها را به مترجمِ ساعتی می‌دهد تا ترجمه کند و فقط سرعت در ترجمه برایش مهم است. البته ممکن است کتاب خوبی هم داشته باشند، اما اینگونه ترجمه و انتشار آثار کار صحیحی نیست. کتاب را با هزینۀ کم و سرعت زیاد و با کیفیت نازل منتشر می‌کنند. هزینه‌ای هم که بابت تألیف نمی‌دهند چون ما عضو کپی‌رایت نیستیم و این آسیبی جدی به نشر و زبان فارسی است. مثلاً از کتابی مانند شازده کوچولو تا دو سال پیش ۷۵ ترجمه در ایران منتشر شده بود. اینکه ما بدون پرداخت حق کپی‌رایت کتابی را منتشر می‌کنیم نادیده‌گرفتن حق ناشران است. آفت نشر ما کپی‌رایت است و تا زمانی که کپی‌رایت را نپذیریم با ضعف در ترجمه و تألیف مواجهیم. در این شرایطی که ترجمه‌های موازی و ترجمه‌های ۴۰ روزه بازار نشر ایران را پر کرده است، نقش ویراستاران چیست؟
او در ادامه به محاوره‌نویسی برای کودکان اشاره کرد و گفت: طبق صحبت توران میرهادی، محاوره‌نویسی برای بچه‌های سن دبستان و زیر دبستان توصیه نمی‌شود. چون آنها در ابتدای راه آشنایی با کلمات و جملات قرار دارند و محاوره‌نویسی آنها را به اشتباه می‌اندازد.
فروغی در سخنرانی خود با اشاره به اینکه ویراستار می‌تواند به پرمخاطب‌شدن و فروش یک کتاب کمک کند، تأکید کرد که فقط وفاداری به متن نباید مد نظر مترجم و ویراستار باشد. ویراستار می‌تواند برحسب موضوع و موقعیت تغییراتی را در متن و تصویر کتاب کودک بدهد تا متن را هماهنگ با تصویر و برای مخاطب روان و قابل فهم کند. وی افزود: از نظر برخی، ترجمۀ کتاب کودک بسیار آسان است چون تعداد کلمات آن بسیار اندک و ساده است، اما این کلمات در عین ساده‌بودن برگردان فارسی‌شان نیازمند تجربه و تبحر است و اینجاست که ویراستار می‌تواند با توجه به خواستۀ مخاطب، نوشته را روان و خوش‌خوان کند. او به این نکتۀ مهم اشاره کرد که گاه متنی که در اختیار مترجم یا ویراستار قرار می‌گیرد پیش از صفحه‌‌آرایی و جای‌گذاری تصاویر است و وقتی تصاویر در کنار متن قرار می‌گیرد اطلاعات با تصویر مغایرت دارد که این امر ضرورت بازبینی ویراستار را در مرحلۀ پایانی کتاب دوچندان می‌کند. او افزود گاهی پدیدآورندگان ما در کارشان فرو می‌روند و متوجه نیستند که ممکن است مطلبی را از قلم انداخته باشند. همچنین در ترجمۀ کتاب‌ها نکاتی وجود دارد که ممکن است مترجم به آنها توجه کافی نکند، ولی وقتی این مطلب در اختیار ویراستار قرار می‌گیرد باید با توجه به فهم و درک مخاطب، یعنی کودکان و نوجوانان، متن را ویراستاری و گاهی اوقات تغییر بدهد. ویراستار نباید تنها وفاداری به متن مدنظرش باشد، باید به جوانب دیگر مانند هماهنگی متن و تصویر هم توجه کند. گاهی تداخل بین پدیدآورنده و مترجم با ویراستار پیش می‌آید و در این جا باید ویراستار به‌خوبی ایفای نقش کند و آنچه را که لازم است اعمال کند.
ویراستاران میتوانند کمک کنند که کودکان با اصطلاحات و تمثیل‌ها آشنا شوند، هرچند ممکن است تمثیل و اصطلاحی در زبان مبدأ وجود نداشته باشد، اما ویراستار می‌تواند به‌گونه‌ای آن را تغییر دهد که برای کودک ملموس و باورپذیر باشد. ویراستار می‌تواند در بخش‌های مختلف کتاب کمک مؤثر کند تا کتاب مخاطبش را پیدا کند. ویراستار باید به ناشر بگوید که آیا کتاب مناسب چاپ است یا خیر. همچنین بعد از چاپ هم می‌تواند به ناشر در زمینه اطلاع‌رسانی و تبلیغ برای کتاب کمک کند.
فروغی در بخشی از صحبت‌های خود جملات ترجمه‌شده و ویرایش‌شده از کتابی را، که برای کودکان نوشته شده بود، خواند و به بررسی تفاوت‌های متن ترجمه‌ای و متن ویراسته پرداخت.
مهدی قنواتی، سخنران پایانی این نشست، گفت: من قبلاً چهل تا پنجاه نسخۀ کتاب کودک و نوجوان ویراستاری کرده بودم و از زمانی که صاحب فرزند شدم نود تا صد کتاب کودک را برای دخترم خوانده‌ام که در این میان خیلی بیشتر از قبل به ضرورت ویراستاری کتاب کودک پی بردم. وی در ادامه به دسته‌بندی واژگان کودک پرداخت و دربارۀ تکواژها و واژه‌بست‌ها (حد واسط تکواژهای آزاد و وابسته) مطالب مفصلی را مطرح کرد. او گفت: ویرایش کتاب کودک مخصوصاً در حوزۀ خردسال از جنبه‌های مختلف اهمیت دارد، یکی از این جنبه‌ها جنبۀ زبانی است که در این زمینه می‌توانیم به واژه‌بست‌ها اشاره کنیم.
وی افزود: هرچه از زبان رسمی به سمت زبان گفتاری می‌آییم کاربرد بعضی عناصر زبانی کمتر و کاربرد بعضی دیگر بیشتر می‌شود. وقتی به استفاده از زبان گفتاری در کتاب‌های خردسال روی می‌آوریم باید به کاربرد زیاد واژه‌بست‌ها، شامل تکواژها، تک‌واژگونه‌ها و … توجه کنیم. تک‌واژگونه‌ها وجه اشتراک زیادی با تکواژهای وابستۀ تصریفی دارند.
این ویراستار در ادامه به مشترکات واژه‌بست‌ها با «وند»های تصریفی اشاره کرد و گفت: هیچ‌کدام بهصورت نهایی به‌کار نمی‌روند و معنای مستقل هم ندارند و در قالب واژه معنا پیدا می‌کنند. همچنین تفاوت‌هایی هم دارند مثلاً وندهای تصریفی حتماً به هسته می‌چسبند، ولی واژه‌بست‌ها هم میتوانند به هسته بچسبند و هم جدا از هسته بیایند. یکی از مسئله‌سازترین موارد به‌کاربردن واژه‌بست‌ها در گفتاری‌نویسی در کتاب‌های خردسال است.
به گفته قنواتی فارغ از واژه‌بست‌ها، طولانی‌نویس‌ها یکی از موارد دیگری است که در ویراستاری مشکل‌سازند. فهم اینگونه جمله‌های طولانی برای بچه‌ها مخصوصا سن زیر چهار سال بسیار سخت است و نباید استفاده شود.
در پایان این نشست مطالب چنین جمع‌بندی شد:
۱ . ویراستاران باتجربه میتوانند در ارتقای آثار تألیفی و ترجمه‌ای مؤثر باشند و به فروش آن نیز کمک کنند و مشاور ناشران باشند.
۳ . توجه فراوان ناشران به ترجمۀ کتاب در حوزۀ کودک و نوجوان و سرعت دادن به این امر و انتشار فراوان آثار ترجمه‌ای، که بعضاً کیفیت مناسبی ندارند، هم لطمه به زبان فارسی است هم آسیب به مخاطب.
در حاشیۀ نشست، خانم میناچی پیشنهاد کرد، با توجه به تجارب همکاران کتابخانۀ حسینیۀ ارشاد در بخش کتاب کودک و تفاهم‌نامه‌هایی که این کتابخانه با برخی انجمن‌ها دارد، می‌توان جلسات یا کارگروهی متشکل از انجمن نویسندگان کتاب کودک، انجمن ناشران کتاب کودک، شورای کتاب کودک، انجمن صنفی ویراستاران و کارشناسان بخش کودک کتابخانۀ حسینیۀ ارشاد تشکیل داد و این موضوع را از ابعاد گوناگون بررسی و در مورد آن تبادل نظر کرد.
#انجمن_صنفی_ویراستاران #مهدی_قنواتی #فتح‌الله_فروغی #لیلا_میناچی #مکتبی‌فرد #ویرایش_کتاب_کودک_نوجوان #ویرایش #ویراستار
«ویرایش کتاب‌های کودک و نوجوان»
سخنانان: لیلا مکتبی‌فرد، مهتاب میناچی، مهدی قنواتی، فتح‌الله فروغی.
سه‌شنبه ۱۸ اردیبهشت، ساعت ۱۶:۰۰ تا ۱۷:۰۰
نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، شبستان، ورودی ۱۵، سرای اندیشه
