نرخ‌نامۀ ویرایش چه کمکی به ویراستاران و ناشران می‌کند
دیدار ویراستاران و ناشران
ویراستاران در نشر ایران چه جایگاه و چه سهمی دارند؟ آیا ویرایش چندان که باید شناخته شده است؟ آیا ویراستاران به اندازۀ زحمتشان دستمزد می‌گیرند؟ چگونه می‌شود نرخ ویرایش را تعیین کرد؟
نرخ‌نامۀ انجمن صنفی ویراستاران که چندی پیش در وبگاه این انجمن گذاشته شده است، موضوعی بود که در جلسۀ دیدار با ناشران در عصر سه‌شنبه 24 خرداد به نقد و نظر گذاشته شد. در این جلسه هشت ناشر حضور داشتند: آقای آموزگار، مدیر نشر آمه؛ آقای دهقانی، مدیر انتشارات مبتکران؛ آقای کازری مدیر نشر خورشید؛ آقای کریمخانی به نمایندگی از نشر نگاه؛ آقای کیاییان، مدیر نشر چشمه؛ آقای گروسی‌نژاد به نمایندگی از انتشارات میردشتی؛ خانم درویش به نمایندگی از انتشارات ذهن آویز؛ خانم نبی‌فر از انتشارات آریاناقلم.
نخست، مهناز مقدسی، دبیر انجمن، دربارۀ ضرورت تدوین نرخ‌نامه در انجمن صنفی ویراستاران توضیحاتی داد و دربارۀ بخش‌های گوناگونی که در ضمیمۀ نرخ‌نامه آمده است، از جمله متغیرهایی که در تعیین قیمت ویرایش مؤثرند مانند نوع متن، سختی کار، رتبۀ ویراستار، سفارش‌دهنده، زمان تحویل کار صحبت کرد. همچنین وی به تعاریفی که برای انواع ویرایش‌های رایج در نشر مانند ویرایش صوری، زبانی، ترجمه، استنادی، ساختاری و محتوایی و مسئولیت‌هایی که هر یک از این ویراستاران بر عهده دارند اشاره کرد. در بخشی از ضمیمۀ نرخ‌نامۀ انجمن ویراستاران رتبه‌بندی ویراستاران درج شده است که پنج رتبه برای ویراستاران در نظر گرفته شده: ویراستیار، ویراستار 1، ویراستار 2، ویراستار 3، ویراستار ارشد. مقدسی براساس جدولی که در وبگاه انجمن قرار گرفته، قیمت چند نوع ویرایش را با تغییر گزینه‌هایی چون زبان، سختی کار، نوع ویراستار تعیین کرد و قیمت‌ها را به نقد و نظر گذاشت.
در ادامۀ جلسه، ناشران دیدگاه‌های خود را دربارۀ نرخ‌گذاری ویرایش مطرح کردند. آقای دهقانی به این نکته اشاره کرد که نرخ تعیین شده برای کار ویراستاری باید منطبق با یکماه حقوق متعارف یک کارمند باشد و اگر چنین نباشد برای ویراستار صرفۀ اقتصادی ندارد که ویرایش کند. وی اشاره کرد که بسیاری از ناشران هنوز با ویرایش و ویراستار آشنا نیستند و انجمن باید برای معرفی این حرفه در نشر تلاش کند. آقای دهقانی همچنین گفت که در میان اغلب ناشران دو نوع ویراستار تعریف شده است: یکی ویراستار ادبی که زبان و ادبیات متن را اصلاح می‌کند و دیگری ویراستار علمی که محتوا و ساختار و درستی مطالب را بررسی می‌کند و جزئیاتی با این تفصیل برای آنان نوشته نشده است. انجمن ویراستاران به علت ماهیت صنفی خود باید مدافع حقوق ویراستاران باشد و تلاش کند که حق و حقوق آنان به درستی تعریف شود. همچنین باید تلاش کند که ویراستاران حرفه‌ای را پرورش بدهد و به ناشران معرفی کند.
آقای آموزگار خطرهای تعیین نرخ ویرایش را مطرح کرد که ممکن است این نرخ موجب اختلاف بین ناشر و ویراستار بشود چون این کار کیفی است و در مواردی ویراستار باید با موضوع کتابِ تخصصی آشنا باشد و اگر آشنا نباشد ویرایش او کمکی به کتاب نمی‌کند. وی افزود که نشر ایران به ویراستارانی در سطح مشاور نیاز دارد که پیشنهادها و تغییراتشان بر ارزش کتاب بیفزاید. آقای آموزگار به مشکلات قراردادهای نشر و ویرایش اشاره کرد و گفت هر ناشری بنا به نیاز خود قرارداد می‌بندد و ممکن است تعاریفی که در نرخ‌نامۀ انجمن آمده جزو نیازهای ناشر نباشد و نکات دیگری را مدنظر قرار بدهد. او افزود هنوز وظایف و مسئولیت‌های ویراستار دقیق و روشن نیست و سلیقه در آن دخیل است.
آقای بهرنگ کیاییان در مورد نوسان‌های پیش‌بینی‌نشدۀ قیمت در عوامل نشر گفت و اینکه این نوسان‌ها تمام محاسبات ناشران را دچار مشکل کرده و هزینۀ انتشار کتاب را به‌شدت افزایش داده است. وی گفت ناشرانی که کارشان را حرفه‌ای پیش می‌برند، مثلاً در فضاهای مجازی فعال‌اند، به کیفیت کار از نظر طراحی جلد و صفحه، متن خوب و ویراسته، چاپ خوب توجه می‌کنند و هزینۀ بیشتری پرداخت می‌کنند توانسته‌اند بازار فروش خود را حفظ کنند و کمتر آسیب ببینند. کیاییان به ضرورت ویرایش و تعیین قیمت اشاره کرد و گفت نرخ‌گذاری انجمن این امکان را فراهم می‌کند که ناشر و ویراستار براساس یک قیمت مشخص گفت‌وگو و احیاناً چانه‌زنی کنند و برخی ابهام‌ها را رفع کنند. وی در مورد ویراستاران گفت با توجه به تنوع آثار، گاه پیش می‌آید که یک ویراستار در آغاز کارش را با دقت و با کیفیت انجام می‌دهد اما کتاب‌های بعدی را به‌خوبی ویرایش نمی‌کند، بارها شده که یک اثر حتی تا چهار بار ویرایش شده است ولی باز هم متن کاملاً ویراسته نشده. وی در پایان افزود ویراستاران قوی که ارزش کتاب را بالا می‌برند و به کتاب اعتبار می‌بخشند بسیار کم‌اند درحالی‌که ناشران به این نوع ویراستاران نیازمندند. متأسفانه در بسیاری موارد باید بر کار ویراستار نظارت کرد و همین نظارت گاهی چرخۀ تولید و هزینه را بالا می‌برد.
آقای کازری تدوین نرخ‌نامۀ انجمن را امری مغتنم و ارزشمند دانست و افزود دقتی که در تنظیم ابعاد موضوع انجام شده موجب می‌شود این نوع کار تعریف دقیق و شفافی پیدا کند و برخی ابهام‌های میان ناشر و ویراستار را برطرف کند. وی گفت که نرخ‌هایی که انجمن تعیین کرده است متعارف و مطابق با نشر است و در مواردی هم در نشر رقم‌های بالاتری وجود دارد. وی افزود که انجمن صنفی ویراستاران می‌تواند در ابعاد گوناگونی به نشر و ناشران کمک کند. مشکل اصلی در میان ناشران تشخیص اولیۀ اثر و پذیرش اثر است که دقت کافی در آن نمی‌شود. وی افزود که تثبیت قیمت و شرح مسئولیت‌های ویراستار، کاری که انجمن انجام داده، ممکن است زمان ببرد، اما قطعاً رهگشاست.
آقای گروسی‌نژاد، ضمن تأکید بر اینکه نرخ‌نامۀ انجمن می‌تواند ابهام‌های میان ویراستار و سفارش‌دهنده را برطرف کند، افزود که انجمن می‌تواند در بخش‌های دیگری نیز به ناشران خدمت‌رسانی کند، از جمله معرفی ویراستار، ارزیابی کتاب‌ها، مشاوره و نظارت بر کار ویراستاران. گروسی‌نژاد اشاره کرد که در چند مورد از خدمات انجمن در زمینۀ ارزیابی کتاب بهره گرفته و از این ارتباط راضی بوده است. وی افزود اوضاع نابسامان اقتصادی موجب شده که ارقامی بین ناشر و ویراستار توافق شود که خارج از عرف است و گاه ویراستار با رقمی بسیار پایین تمام مسئولیت‌ها را انجام می‌دهد و مبلغ دریافتی او بسیار اندک است و نمی‌شود به او خرده گرفت.
آقای کریمخانی به تعرفه‌های رایج در نشر اشاره کرد که بسیاری ناشران هنوز نرخ ویرایش را همان 2 یا 3 هزار تومان در نظر می‌گیرند و حاضر نیستند آن را بالا ببرند و اگر هزینۀ ویرایش کتاب بالا باشد از ویرایش آن می‌گذرند. وی اشاره کرد که بسیار پیش آمده که کار را به ویراستار سپرده‌اند، اما در نهایت باز هم ناچار شده‌اند متن را دوباره ویرایش کنند. کریمخانی گفت همکاری کردن با نیروهای دورکار این مشکل را دارد که زبان مشترک برقرار نمی‌شود و اگر ویراستار در نشر حضور داشته باشد همسویی بهتری میان او و سرویراستار یا ناشر برقرار می‌شود.
خانم نبی‌فر به اهمیت ویرایش در نشر اشاره کرد و اینکه مسئولیت مترجم را نباید به ویراستار سپرد و اگر کتاب، بعد از ترجمه یا تألیف، درست ارزیابی شود، می‌شود از مترجم یا مؤلف خواست که مشکلات را رفع کند و بدین ترتیب مسئولیت ویراستار کمتر و کیفیت کار او بهتر می‌شود. وی به کمبود ویراستار متبحر در نشر اشاره کرد و گفت که ویرایش مهارتی است که صرفاً با گذراندن کلاس حاصل نمی‌شود و ویراستار در عمل باید مهارت به دست بیاورد. خانم نبی‌فر افزود که در حال حاضر ناشران بسیاری هستند که به دنبال ویراستار حرفه‌ای‌اند و از طرف دیگر ممکن است ویراستاران خوبی هم باشند که به دنبال کار بگردند. باید امکان ارتباط این دو فراهم شود و شاید بد نباشد انجمن در این زمینه به ناشران کمک کند. در مورد نرخ ویرایش، خانم نبی‌فر گفت که نرخ ویرایش باید با میزان کاری که ویراستار انجام می‌دهد و زمانی که صرف می‌کند منطبق باشد.
خانم درویش نیز به کمبود ویراستار حرفه‌ای اشاره کرد و اینکه ویراستار زمان بسیاری باید بگذارد تا یک متن را درست کند و این زمان و هزینه برای بسیاری از ناشران منطقی نیست و از آن می‌گذرند. وی به اهمیت شناساندن ویرایش و حرفۀ ویراستاری در نشر اشاره کرد و گفت باید ناشران به این نکته توجه کنند که ویرایش یک ضرورت است. انجمن می‌تواند برای تربیت ویراستار دوره‌های کارورزی تدارک ببیند که ویراستاران بیشتری برای نشر پرورش پیدا کنند.
در این نشست آقایان جواد رسولی، هومن عباسپور و خانم‌ها لیلا اثناعشری، فهیمه شانه، مهناز مقدسی از انجمن حضور داشتند و پاسخگوی برخی پرسش‌ها بودند.
انجمن صنفی ویراستاران در نظر دارد این نوع نشست‌ها را برای نزدیک‌تر‌شدن دیدگاه‌های ناشران و ویراستاران ادامه دهد و موضوعات دیگری را نیز مطرح کند.
خبر از: روابط عمومی انجمن صنفی ویراستاران
