در شهرداری قمصر (۸ و ۹ شهریور)

همایش دوروزۀ حق مالکیت فکری به همت انجمن صنفی داستان‌نویسان و با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در شهر قمصر کاشان برگزار شد. این همایش در سه بخش: گفت‌وگو با نمایندگان نهادهای حاکمیتی، ناشران، و پدیدآورندگان در تاریخ ۸ و ۹ شهریور به اجرا درآمد.

در بخش اول این نشست، موضوع اصلاح قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان، مصوب ۱۳۴۸، مطرح شد. دکتر صادقی، نمایندۀ مجلس شورای اسلامی از مراحل اصلاح آن و اینکه به‌زودی برای تصویب به صحن مجلس برده خواهد شد گفت. خانم حیدری، مدیرکل دفتر حقوقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، از چگونگی جمع‌آوری لوایح جهانی و افزودن مطالب ضروری برای اصلاح این قانون سخن گفت و افزود که بعد از برگزاری۱۵۰ جلسه کارشناسی، در سال ۱۳۹۳ این اصلاحیه از چرخۀ تصویب دولت به مجلس رسید، اما برای اصلاح مجدد برگردانده شد و در حال حاضر در تلاش برای ارائۀ اصلاحیۀ دوم و تصویب آن هستند. دکتر حبیبا، حقوق‌دان، از قانون حمایت از پدید‌آورندگان در کشور ایران گفت و اینکه کشور ما فقط به‌حق انتشار یا چاپ (کپی‌رایت) جهانی نپیوسته است، اما تمام حقوق حمایت از پدیدآورنده را در ایران رعایت می‌کند. وی گفت اصلاح قانون ۱۳۴۸ از سال ۹۲ به مجلس داده شده، اما هنوز به تصویب نرسیده است. وی افزود که در طول این سال‌ها چندین الحاقیه بر این قانون نوشته و تصویب شده است. دکتر حبیبا به اهمیت پرورش وکلا و قضاتی برای حوزۀ نشر و مالکیت فکری اشاره کرد که برای این منظور از دهۀ ۱۳۸۰ رشتۀ حقوق مالکیت فکری در دانشگاه‌ها، زیرمجموعۀ رشتۀ حقوق، دایر شده است و گروهی نیز برای این امر آموزش داده شده‌اند.

در بخش اول نشست، آقای سیدآبادی از ضرورت حضور نویسندگان و مشورت با آنان برای اصلاح این لایحه سخن گفت و از محاسن پیوستن به کنوانسیون برن صحبت کرد. دیگرسخنرانان این بخش از مشکلات و محاسن پیوستن به کنوانسیون جهانی برن گفتند.

بخش دوم نشست‌ها که با حضور آقای آموزگار، رئیس اتحادیۀ ناشران، آقای هاشمی‌نژاد، مدیر انتشارات افق، آقای طاهری، کارشناس امور مالیاتی و با دبیری آقای یوسف‌زادگان برگزار شد به مشکلات موجود برای مالکیت فکری و ادبی پدیدآورندگان پرداخته شد. آقای هاشمی‌نژاد از تجارب خود در مورد خرید حق مالکیت انتشار (کپی‌رایت) برای ترجمۀ کتاب‌ها گفت و اینکه از ۲۰ سال قبل، و به‌حکم وظیفه‌ای شخصی، اجازه‌گرفتن از صاحبان اثر برای ترجمۀ آثارشان را آغاز کرده و در حال حاضر نیز بخشی را به نام بخش بین‌الملل در انتشارات خود دایر کرده است. آقای هاشمی‌نژاد در پاسخ به اینکه‌ آیا خرید حق انتشار کتاب موجب افزایش قیمت کتاب شده است یا خیر، پاسخ داد که بسیاری از ناشران خارجی وقتی وضعیت کشور ایران را می‌سنجند، برای همراهی با ناشران ایرانی تخفیف‌هایی می‌دهند، بعضی‌ها هم اصلاً پولی نمی‌گیرند و با سخاوت تمامی مدارک کتاب را در اختیار می‌گذارند، اما مواردی هم که قیمت خرید کتاب بالا باشد، انتشارات افق به روشی آن را جبران می‌کند مثلاً افزایش قیمت را در دو چاپ مستهلک می‌کند و بدین ترتیب قیمت را بالا نمی‌برد. ایشان افزودند که در حال حاضر باوجود تحریم‌ها و بالارفتن بیش‌ازحد قیمت ارز، امکان خرید مالکیت انتشار کتاب و حتی انتقال وجه با دشواری فراوانی مواجه شده و اگر ایران به کنوانسیون برن بپیوندد باید راهی برای تسهیل این امر یافته شود. وی همچنین از خطرهای پیوستن به کنوانسیون برن گفت.

آقای آموزگار با تأکید بر اینکه کشور ایران در بخش دانشگاهی و کتاب‌های کودک و حتی بخشی از نرم‌افزارها امکان رقابت با کشورهای خارجی را دارد، به این نکته اشاره کرد که شاید موفقیت ناشران ایرانی در این دو حوزه بتواند برای مشکلات افزایش قیمت کتاب، در صورت پیوستن به کنوانسیون برن، راهگشا باشد.

آقای دکتر طاهری، در مورد مشکلات حقوقی پیوستن به کنوانسیون برن و موضوع حمایت حقوقی از ناشران ایرانی و خارجی و چگونگی تعریف مالیات‌های احتمالی یا رسیدگی به شکایات احتمالی صحبت کرد.

در بخش سوم و پایانی این نشست که در تاریخ ۹ شهریور برگزار شد، آقایان امیرحسین چهلتن و حسین سناپور در جایگاه نویسنده و آقای آبتین گلکار، مترجم زبان روسی، و خانم مهشید میرمعزی، مترجم زبان آلمانی، به نمایندگی از مترجمان و خانم مهناز مقدسی، دبیر انجمن صنفی ویراستاران، حضور داشتند.

در این بخش نویسندگان از سرقت ادبی، کاهش بیش از انتظار تألیفات ادبی، دشواری احقاق حقوق پدیدآورندگان و محاسن پیوستن به کنوانسیون برن صحبت کردند. آقای سناپور به این مطلب اشاره کرد که اگر با پیوستن به کنوانسیون برن بتوانیم از فوج عظیم ترجمۀ آثار جلوگیری کنیم، فرصتی را برای ارتقای تولید فکری و نویسندگی فراهم کرده‌ایم. آقای گلکار از بی‌اطلاعی اهالی قلم از قوانین حمایت از پدیدآورندگان گفت و اینکه اگر مترجمانِ شاخص و متعهد بدانند که می‌توانند از پدیدآورندگان کتاب‌ها اجازه بگیرند یا خودشان این کار را بکنند یا از ناشر بخواهند و در صورت لزوم، حتی مبلغی هم بابت حقِ انتشار یا حق مؤلف پرداخت کنند، در تسری فرهنگ حمایت از پدیدآورندگان مؤثر خواهند بود و با این‌کار، تا زمانی که به کنوانسیون برن نپیوستیم می‌توانیم اخلاقاً آن را رعایت کنیم.

خانم میرمعزی تجارب خود را در کسب اجازۀ ترجمۀ آثار آلمانی از ناشر یا نویسندگان گفت و از تلاش برخی ناشران ایرانی برای گرفتن مجوزِ حق انتشارِ کتاب از ناشران خارجی تقدیر کرد. وی از مشکل ترجمه‌های مکرر و گاه نازل، بی‌توجهی مترجمان نوپا به صیانت از متن اصلی، مشکلات ممیزی ارشاد و متقاعد‌کردن صاحبان اثر برای پذیرفتن موضوع ممیزی در کشور ایران، ترجمه‌هایی که نام مترجم حقیقی نیست یا وجود خارجی ندارد، و بازترجمه‌هایی که دزدی از ترجمه‌های موفق بازار است سخن گفت. وی در پاسخ به این سؤال که نشر ایران و نویسندگان ایرانی بضاعت رقابت با بازار جهانی کتاب را ندارند و بعد از پیوستن به کنوانسیون برن، امکان عرضۀ محصول و چرخۀ اقتصادی برای ناشران ایرانی ممکن نخواهد بود گفت: اگر بخواهیم در بازار جهانی حضور پیدا کنیم باید برای رقابت خود را تجهیز کنیم و کیفیت آثارمان را بالا ببریم و این امر یک اتفاق خوب است که بتوانیم با صاحبان این صنعت در جهان گفت‌وگو کنیم و برای بهتر شدن آثارمان تلاش کنیم.

مهناز مقدسی در ابتدای سخنرانی خود، از دعوت انجمن صنفی داستان‌نویسان سپاسگزاری کرد و حضور انجمن‌ها را در کنار هم، و همسویی و هم‌صدایی آن‌ها را برای رسیدن به اهداف مشترک، امری ضروری و مهم دانست و تلاش‌های این انجمن را برای دفاع از منافع صنفی نویسندگان تحسین کرد. مقدسی در این نشست با دسته‌بندی آثار به اصلی، اشتقاقی، و ترکیبی جایگاه پدیدآورنده یا خالق اثر را در رأس هرمِ نشر قرار داد و آثاری چون ترجمه، گردآوری، تصحیح، تحشیه، بازآفرینی، بازویرایی را در زمرۀ آثار اشتقاقی و ترکیبی قرار داد. وی اهمیت ویرایش را در آثار برشمرد و به ویراستارانی که به اعتبار همکاری و همراهی‌شان با پدیدآورندگان، در مالکیت فکری اثر سهمی پیدا می‌کنند و به فروش کتاب کمک می‌کنند اشاره کرد. وی این نوع ویراستاران را ویراستار ساختاری و محتوایی، ویراستار تکوینی یا آفرینشگر، ویراستار بنیادی و ویراستار جامع یا فراگیر نامید. مقدسی به نمونه‌هایی ازاین‌دست ویراستاران در نشر امریکا و در نشر ایران اشاره کرد و گفت نشر امروز ایران نیازمند حضور این نوع ویراستاران است که هم مشاور ناشر باشند و هم مشاور پدید‌آورنده و زمانی که در تولید اثر سهم فکری پیدا می‌کنند جای دارد که این سهم برایشان تعریف و لحاظ شود.

در پایانِ این نشست آقای سناپور پیشنهاد کرد نامه‌ای حاوی درخواست‌های مطرح‌شده در این همایش، به ارگان‌های ذی‌ربط و حتی مجلس و ریاست جمهوری نوشته شود و خواسته‌های به‌حق نویسندگان در آن مطرح و برای اجرای آن پیگیری شود.

این نشست در ساعت ۱۳ روز جمعه نهم شهریور به پایان رسید.

در این همایش افراد سرشناسی چون آقایان جواد مجابی، احمد پوری، محمدحسن شهسواری حضور داشتند. دبیری این همایش را آقای سینا دادخواه، از اعضای فعال این انجمن، عهده‌دار بود. از انجمن صنفی ویراستاران نیز آقایان فتح‌الله فروغی و هومن عباسپور در این همایش حضور داشتند.

تدوین از روابط عمومی انجمن صنفی ویراستاران

[Best_Wordpress_Gallery id=”33″ gal_title=”مالکیت فکری”]

با حضور استادان  فرهنگستان زبان و ادب و دوتن از اعضای هیئت مدیرۀ انجمن صنفی ویراستاران

چهارشنبه ۲۴مرداد ۱۳۹۷

همکاری‌ها و تعاملات سازمان صدا و سیما و فرهنگستان زبان و ادب فارسی در چندسال اخیر گسترش‌ یافته است و این امر از جهات مختلف برای هردو نهاد مفید است. یکی از موارد همکاری برگزاری دوره‌های مرتبط با زبان فارسی در فرهنگستان است. شبکه کودک سیمای جمهوری اسلامی ایران شبکه‌ای تخصصی است که به برنامه‌سازی و تولید و پخش انواع برنامه‌ها برای خردسالان، کودکان و نونهالان می‌پردازد. این شبکه در بهار گذشته از فرهنگستان درخواست کرد کارگاهی درحوزه زبان فارسی برای برخی از کارکنان این شبکه برگزار کند. پس از چند نشست مشترک، «کارگاه زبان فارسی» در ۱۰ ساعت(۵ جلسه) به‌صورت کارگاهی یک‌روزه طراحی شد.

      این کارگاه در روز چهارشنبه بیست‌‌وچهارم مرداد با حضور تنی چند از مدیران، ناظران پخش، ارزیابان،‌ مترجمان و ویراستاران شبکه کودک برگزار شد. در این کارگاه،‌ نگاهی به ساخت زبان فارسی، درآمدی بر واژه‌گزینی و اصطلاح‌شناسی، زبان کودک، درست‌گویی و درست‌نویسی و گفتاری‌نویسی(شکسته‌نویسی) مطرح و تدریس شدند.

دکتر محمدرضا رضوی، عضو هیئت‌علمی فرهنگستان،‌ درس نگاهی به ساخت زبان فارسی را تدریس کرد: زبان و زبان‌شناسی، ساختمان زبان، نظام آوایی زبان فارسی، نظام صرفی زبان فارسی، نحو زبان فارسی، نظام معنایی زبان فارسی، و گونه‌های زبانی از جمله مباحثی بود که در این درس مطرح شد. این مباحث به‌گونه‌ای طرح شد که حوزه زبان کودک مورد توجه قرار گیرد.

خانم مهنوش تهرانی، عضو هیئت‌علمی فرهنگستان،‌ درآمدی بر واژه‌گزینی و اصطلاح‌شناسی را تدریس کرد. واژه و اصطلاح و تفاوت این دو با یکدیگر، تعریف و ویژگی‌های واژه فارسی و واژه غیرفارسی، نگاهی گذرا به پیشینه علم اصطلاح‌شناسی، نگاهی به انواع روش‌ها و شیوه‌های واژه‌سازی، لزوم کاربرد واژه‌های فارسی برای کودکان و نوجوانان، اهمیت و کاربرد واژه‌گزینی و اصطلاح‌شناسی در ترجمه به‌ویژه ترجمه‌ متون کودک و فوائد واژه‌گزینی در حوزه‌ زبان کودک از جمله مباحثی بود که وی در این درس به آنها اشاره کرد.

  دکتر مریم جلالی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید بهشتی، سومین مدرسی بود که در این کارگاه به تدریس درس «زبان کودک»، پرداخت. تاریخچه زبان کودک،‌ علل توجه به زبان کودک، ‌نظریه‌های به‌کارگیری زبان توسط کودکان(یادگیری، نهادگرایی، شناختی و تعاملی)، ارتباط کودک با کاربرد واژه‌ها، لزوم توجه به رده‌بندی سنی کودکان و ارتباط آنها با رسانه، نظریه برهم‌کنش متن و تصویر از جمله موارد طرح‌شده در این کلاس بود.

 مهدی قنواتی،‌پژوهشگر فرهنگستان، با تدریس «درست‌گویی و درست‌نویسی» دیگر مدرس این کارگاه بود. او با بررسی بیش از ۳۰ عنوان از برنامه‌های شبکه کودک، به‌صورت مصداقی، به‌ مهم‌ترین اشکالات زبانی در برنامه‌های این شبکه اشاره کرد. انواع واژه‌ از نظر ساختمان، انواع فعل ازنظر ساختمان، گرده‌برداری، واژه‌بست‌ها، جمله‌های نشان‌دار و بی‌نشان و کاربرد هریک از موارد یادشده در ساختارهای زبانی برنامه‌های شبکه کودک از جمله موضوعات مورد بحث در این جلسه بود.

هومن عباسپور، پژوهشگر و سرویراستار نشر چشمه، با تدرس «گفتاری‌نویسی» آخرین مدرسی بود که در این کارگاه حضور یافت. وی در آغاز سخن توضیح داد که مباحثی که در زمینه گفتاری‌نویسی در این جلسه مطرح می‌شود لزوماً نظر فرهنگستان نیست و نظر شخصی است. درست یا نادرست بودن گفتاری‌نویسی، حدود و ثغور گفتاری‌نویسی، چگونگی دستور خط و املای واژه‌ها و ترکیبات در گفتاری‌نویسی ‌و اصول و ضوابط گفتاری‌نویسی مهم‌ترین موضوعات عباس‌پور دراین جلسه بود.

کارگاه زبان فارسی با این هدف در پژوهشکده مطالعات واژه‌گزینی برگزار شد که اصحاب رسانه، به‌ویژه دست‌اندرکاران سازمان صدا و سیما، هرچه بیشتر با مسائل زبانی و ادبی آشنا شوند تا بتوانند به تقویت و غنای زبان و ادبیات فارسی در جامعه، به‌ویژه آینده‌سازان این مرز و بوم، کمک کنند. فرهنگستان امیدوار است با برگزاری این‌گونه کارگاه‌ها و دوره‌ها بتواند لزوم و اهمیت توجه به زبان و ادبیات فارسی را در جامعه پررنگ و برجسته کند.

برگرفته از کانال فرهنگستان زبان و ادب فارسی

نخستین جلسۀ کارگاه ویرایش متن سخنرانی با مدیریت خانم دکتر نازنین خلیلی‌پور و آقای نیما سرلک در تاریخ ۲۳ مرداد ۱۳۹۷ برگزار شد. در این جلسه کلیاتی دربارۀ تفاوت متن سخنرانی با متن مکتوب و نکات مهم در ویرایش آن مطرح شد، سپس نمونه‌ای از متن سخنرانی به حاضران داده شد. در این متن موارد غیرضروری تشخیص داده شد و هر یک از شرکت‌کنندگان دیدگاه‌های و ویرایش‌های خود را مطرح کردند. در این کارگاه دو تن از اعضای هیئت مدیره، خانم مقدسی و آقای عباسپور نیز حضور داشتند.

[Best_Wordpress_Gallery id=”28″ gal_title=”کارگاه ویرایش متون سخنرانی”]

[Best_Wordpress_Gallery id=”27″ gal_title=”کارگاه ویرایش متون سخنرانی”]

کارگاه ویرایش انواع متون

اولین کارگاه: کارگاه ویرایش متون سخنرانی

زمان: 

جلسۀ اول: سه‌شنبه ۲۳ مرداد ۱۳۹۷، ساعت ۱۷ تا ۳۰/۱۹

جلسۀ دوم: دوشنبه ۲۹ مرداد ۱۳۹۷، ساعت ۱۷ تا ۳۰/۱۹

مکان:

دفتر انجمن صنفی ویراستاران

• این کارگاه‌ها فقط برای اعضای پیوستۀ انجمن برگزار می‌شود و رایگان است. لازم است اعضای محترم حضور خود را تا آخر وقت اداری دوشنبه (فردا) به دفتر انجمن اعلام کنند.

شماره تماس برای هماهنگی: ۸۸۵۱۴۶۱۴

رتبه‌بندی ویراستاران، برای برخورداری از خدمات ادارۀ اهل قلم خانۀ کتاب، در دستور کار قرار گرفت.
در ماه‌های پایانی سال گذشته، اعضای هیئت‌مدیرۀ انجمن صنفی ویراستاران با آقای نیکنام حسینی‌پور، مدیرعامل خانۀ کتاب، دیدار کردند و با اشاره به اهداف و مسئولیت‌های انجمن صنفی ویراستاران درخصوص همکاری‌ با مراکز فرهنگی و حمایت از صنف ویراستاران، توانایی‌ها و تجارب خود را برای ارائۀ خدمات به ویراستاران کشور برشمردند و با ایشان گفت‌وگو و تبادل نظر کردند. در پی برگزاری سی‌ویکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و عدم تخصیص بُنِ کتاب به ویراستاران، انجمن صنفی ویراستاران به خانۀ کتاب و معاونت فرهنگی نامه‌ای ارسال کرد. جلسه و مکاتبۀ مذکور زمینه‌سازِ تشکیل کارگروه همکاری کارشناسی و مشاوره‌ای انجمن ویراستاران و ادارۀ اهل قلم خانۀ کتاب شد.

در اولین جلسۀ این کارگروه که روز یکشنبه هفدهم تیرماه ۱۳۹۷، با وظیفۀ تدوین آیین‌نامه‌ها و تعیین ملاک‌های طبقه‌بندی ویراســتاران، برای برخورداری از خدمات اهل ‌قلم در محل انجمن صنفی ویراستاران، تشکیل شد، چند تن از اعضای هیئت‌مدیرۀ این انجمن و نمایندۀ انجمن فرهنگی و آموزشی ویرایش و درست‌نویسی نیز حضور داشتند.

مسئول ادارۀ اهل قلم خانۀ کتاب، خانم آهی، به سابقۀ راه‌اندازی سامانۀ اهل قلم خانۀ کتاب، ضوابط تخصیص خدمات مختلف به اهل قلم اشاره کرد و مشکلات موجود در رتبه‌بندی ویراستاران و نحوۀ ارائۀ خدمات به ایشان را بیان کرد. وی عمده‌ترین اهداف تشکیل سامانۀ اهل قلم را شناسایی اهالی قلم در همۀ حوزه‌ها، تشکیل بانک اطلاعاتی جامع، تعامل اهل قلم با هم، تهیۀ گزارش‌های لازم، ارائۀ خدمات مختلف به آنان برشمرد و افزود که در حال حاضر برای تعیین رتبه و مشخص‌کردن سهم اصلی اهالی قلم و گزارش‌گیری‌های مختلف از سامانه، معیارهای دقیقی مشخص نشده است. هدف اصلی تشکیل این کارگروه تدوین معیارهای رتبه‌بندی برای ویراستاران، به قصد تعیین میزان ارائۀ خدمات اهل قلم به ایشان، است.
در ادامۀ جلسه، حاضران پیشنهادهایی مطرح کردند و دربارۀ رتبه‌های مختلف ویراستاران، ازجمله بزرگان و پیش‌کسوتان و صاحب‌نظران، ویراستاران حرفه‌ای و نوویراستاران تبادل‌نظر شد. مسئول ادارۀ اهل قلم به اهمیت ذکر نام «ویراستار» در کتاب اشاره کرد. حاضران احتمالاتی چون ایراد در متن قراردادها، توافق‌های میان ویراستار و ناشر، و فراموش کردن ویراستار برای درخواست چنین حقی را مطرح کردند و ابعاد گوناگون این موضوع را بررسی کردند.

در پایان، مقرر شد جلسات این کارگروه به‌صورت منظم، برای تدوین آیین‌نامه‌ها و رسیدن به ملاک‌های صحیح برای برخورداری ویراســتاران از خدمات اهل‌قلم، در دفتر انجمن صنفی ویراستاران تشکیل شود.

[Best_Wordpress_Gallery id=”24″ gal_title=”همکاری انجمن و خانه کتاب”]

به لطف پرودگار متعال و با همکاری و همیاری بسیاری از بزرگواران، نخستین دورۀ آموزشی ویرایش عمومی انجمن صنفی ویراستاران به‌پایان رسید. کمیسیون آموزش برخود فرض می‌داند تا از همۀ شخصیت‌های حقیقی و حقوقی سپاسگزاری کند:

1. کمیسیون آموزش از آقای دکتر سید‌عباس حسینی نیک، مدیر محترم انتشارات مجد، بسیار سپاس‌گزار است. ایشان، در نهایت سخاوت و سعۀ صدر، نهاد تحت امر خویش را در اختیار انجمن قرار دادند و این فرصت را برای ما فراهم ساختند تا این دوره با کمترین مسئله و مشکل روبه‌رو شود. دکتر حسینی نیک در این مسیر حقیقتاً از هیچ محبتی دریغ نکردند و همواره همچون یاری مهربان در کنار انجمن بوده‌اند؛

2. کمیسیون آموزش از همۀ کارکنان انتشارات مجد، به‌ویژه آقای علی‌اکبر امیدوند، که با گشاده‌رویی در کنار ما بودند، سپاس‌گزاری می‌کند؛

3. کمیسیون آموزش از همۀ مدرسان دوره سپاس‌گزار است. این بزرگواران در گام نخست به انجمن اعتماد کردند و در گام بعد صمیمانه علم و دانش خود را در اختیار انجمن و حاضران در دوره گذاشتند؛

4. کمیسیون آموزش از اعضای افتخاری و هیئت مدیره، به‌ویژه استاد فریبرز مجیدی و استاد فتح‌الله فروغی، انجمن قدردانی می‌کند. این بزرگواران از پیش از تشکیل انجمن تا همین امروز، همچون مشعلی فروزان،‌ نقشۀ راه را به ما نشان داده‌اند؛

5. کمیسیون آموزش از انتشارات همیشه، به‌ویژه خواهر عزیزمان خانم مهناز مقدسی، قدردانی می‌کند. بی‌شک، جدیت و عشق ایشان به انجمن یکی از مهم‌ترین عوامل در برگزاری موفق این دوره بود. کمیسیون ایشان را «مادر انجمن» می‌داند؛

6. کمیسیون آموزش از همۀ دانشجویان دوره سپاس‌گزار است که با وجود همۀ کمبودها از روز نخست با علاقه و پشتکار در مباحث درسی حاضر می‌شدند و مباحث هر جلسه را با دقت دنبال می‌کردند. بی‌شک، این عزیزان در آینده‌ای نزدیک از ارزنده‌ترین ویراستاران کشور خواهند بود.

– در پایان، کمیسیون آموزش همۀ کمبودها و نقاط ضعف را می‌پذیرد و از این نظر از همۀ بزرگواران عذرخواهی می‌کند. بدون تردید، انتقاد‌ها و پیشنهادهای شما چراغ راه آیندۀ ما خواهد بود.

دومین مراسم تقدیر از پیش‌کسوتان ویرایش، به همت انجمن صنفی ویراستاران، در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۷در نمایشگاه بین‌المللی کتاب برگزار شد.

در ابتدا فریبرز مجیدی، رئیس هیئت مدیرۀ انجمن صنفی ویراستاران، دربارۀ اهمیت ویرایش و جایگاه آن در بهبود آثار سخن گفت و سپس مهناز مقدسی، دبیر انجمن، ضمن اشاره به اهمیت حضور بزرگان در این نشست و ارائۀ گزارشی از فعالیت‌های سال گذشتۀ این انجمن، گفت: اگر امروز استاد دریابندری و استاد مجتبایی در این نشست حضور داشتند، نخستین حلقۀ ویرایش در مؤسسه انتشارات فرانکلین را کنار هم می‌دیدیم. او افزود طی سال گذشته همکاری با کتابخانه‌ها و ناشران، تشکیل دوره‌های آموزشی، برگزاری نشست‌های تخصصی و انتقال تجربه، و تقدیر از پیش‌کسوتان ویرایش از جمله فعالیت‌های این انجمن بوده است.

هومن عباسپور، نایب‌ رئیس انجمن صنفی، گفت: مفهوم ویرایش امروز در حد رسم‌الخط و گرفتن بعضی خطاهای زبانی و ویرگول‌گذاری تقلیل یافته که این کارها را خود حروفچین‌ها اگر یادشان بدهیم انجام می‌دهند، در حالی‌که زمانی ویرایش مفهوم و حد و ثغور بسیار گسترده‌ای داشت و ویراستار در همۀ مراحل کار همراه مؤلف یا مترجم بود و حتی بر آرایش صفحات نظارت می‌کرد.

سپس نماهنگ (کلیپ) تهیه‌شدۀ انجمن دربارۀ تاریخچۀ ویرایش از ۱۳۳۰ تا ۱۳۵۰ پخش شد و بعد از آن از استادان درخواست شد دقایقی سخن بگویند.

سیروس پرهام، هنرپژوه و بنیان‌گذار سازمان اسناد ملی و اولین ویراستار مؤسسۀ فرانکلین و عضو هیئت مؤسس انجمن صنفی ویراستاران، گفت: هیچ کسی بدون مطالعه نمی‌تواند ویراستار خوبی باشد.

منوچهر انور، مترجم و از نخستین ویراستاران انتشارات فرانکلین، به سازوکار ویرایش در مؤسسۀ فرانکلین اشاره کرد و از تلاش همایون صنعتی‌زاده برای سازمان‌دهی و مدیریت اولین مؤسسۀ معتبر در ایران تقدیر کرد.

سپس ایران گرگین، نویسنده، پژوهشگر و سرویراستار فرهنگنامۀ کودکان و نوجوانان از کم‌توجهی به این فرهنگنامه گفت و این‌که این فرهنگنامه با وجود همۀ مشکلات، همچنان می‌تواند محل مراجعه و تحقیق قرار گیرد.

جلال خالقی مطلق، شاهنامه‌پژوه و نسخه‌پژوه گفت: ویرایش در ایران نیاز به بازنگری دارد. رسم‌الخطی که امروز بسیاری از ویراستاران از آن پیروی می‌کنند مشکلاتی دارد و باید اصلاح شود.

پیش از برگزاری مراسم پایانی فتح‌الله فروغی، عضو هیئت ‌مدیره انجمن صنفی ویراستاران و مدیر کمیسیون حقوقی، از نیکنام حسینی‌پور، مدیرعامل خانۀ کتاب، که در مراسم حضور داشت درخواست کرد که به مسائل مربوط به ویراستاران ازجمله بیمۀ تکمیلی آنان و اختصاص بن‌کارت خرید کتاب به ایشان توجه ویژه شود.

مراسم با اهدای جوایز و تندیس به استادان: منوچهر انور، سیروس پرهام، اسماعیل سعادت، جلال خالقی مطلق، ایران گرگین پایان یافت. این مراسم در ادامۀ طرح تقدیر از پیشکسوتان ویرایش بود که انجمن صنفی از سال گذشته، با حمایت کمیتۀ علمی و فرهنگی نمایشگاه کتاب، آن را بنا نهاد.

[Best_Wordpress_Gallery id=”18″ gal_title=”دومین مراسم تقدیر از پیش‌کسوتان ویرایش، اردیبهشت ۱۳۹۷”]

نشست «ویراستار، پیش‌برنده یا بازدارنده؟» در تاربخ ۱۹ اردیبهشت، در نمایشگاه کتاب تهران، با همکاری انجمن صنفی ویراستاران، برگزار شد. در این نشست آقایان فریبرز مجیدی، ایرج ضرغام، جعفر همایی، هومن عباسپور و بهنام رمضانی‌نژاد، به‌عنوان دبیر نشست، حضور داشتند.

آقای فریبرز مجیدی در ابتدای نشست گفت: ویرایش در موقعیت کنونی کشور ما لازم و ضروری است. در جامعه‌ای که افرادی که دست به‌قلم می‌برند، در جایی آموزش نمی‌بینند یا سطح دانشگاهی ما به‌گونه‌ای است که نویسندگان را درست تربیت نمی‌کند و هیچ جایی برای آموزش این مهارت‌ها در نظر نمی‌گیرد، ویراستارهایی نیاز است تا کارهای ناقص و معیوب آن‌ها را اصلاح کنند.

آقای ایرج ضرغام گفت: وقتی کتابی بی‌غلط، منسجم و روان منتشر می‌شود، از یک طرف سبب اعتبار نویسنده و ناشر می‌شود و از طرف دیگر خوانندۀ چنین کتابی از خواندن آن لذت می‌برد که این تأثیر فراوانی در فروش بیشتر کتاب دارد. در نتیجه، ویراستار هم به نویسنده و هم به ناشر و هم به خواننده کتاب کمک می‌کند.

آقای هومن عباسپور گفت: ویراستار بازدارنده کسی است که کارش را انجام می‌دهد، اما چیزهایی را جا می‌گذارد و کار را تمام نمی‌کند. این ویراستار عمدتاً به‌خاطر مشکلات مادی کارهای زیاد و بیش از توان خود را برای ویرایش می‌پذیرد و نمی‌تواند به‌موقع تعهداتش را انجام دهد. او اغلب اوقات در دسترس نیست. هرکاری را به‌سرعت قبول می‌کند، کم سؤال می‌کند و کار یا کتابی را که به او سپرده می‌شود یکجا تحویل می‌دهد. البته پدیدآورندگان را نیز نمی‌توان نادیده گرفت که آن‌ها نیز در کندشدن روند کار مؤثرند. بزرگ‌ترین اشتباه نویسنده این است که فکر کند اثرش به ویرایش نیاز ندارد.

آقای جعفر همایی پروسه بر آن بود که ویراستاری تا حد زیادی به سازماندهی نشر برمی‌گردد، اگر تمامی مراحل نشر درست و به‌جا صورت انجام  شود، برنامۀ ویرایش کتاب هم مشخص خواهد بود. ما الان در مرحله‌ای هستیم که به تولید انبوه صنعتی نرسیده‌ایم و در فرهنگ دچار تولید انبوه شده‌ایم. او افزود: ما در عالم نشر چندین تشکل صنفی داریم که هرکاری می‌کنند جز کار صنفی، بنابراین ضمن آرزوی توفیق برای انجمن ویراستاری از این انجمن توقع دارم و توصیه می‌کنم که کار صنفی، به معنی دفاع از حقوق ویراستاران، تدوین اصول ویراستاری، آموزش ویراستاری و خیلی کارهای دیگر که در حوزه و صنف ویراستاری می‌گنجد انجام دهد.

[Best_Wordpress_Gallery id=”17″ gal_title=”نشت ویراستار پیش‌برنده یا بازدارنده- اردیبهشت ۱۳۹۷”]

در نشستی که با مدیر خانۀ کتاب در تاریخ ۲۰ فروردین ۱۳۹۷ برگزار شد، ضمن برشمردن ابعاد و زمینه‌های همکاری، در مورد نحوۀ همکاری‌های فیمابین صحبت شد. در این نشست آقایان دکتر نیکنام حسینی‌پور، دکتر تبریزنیا، هاشمی‌پور از خانۀ کتاب و آقایان فروغی و رسولی و خانم مقدسی از انجمن صنفی ویراستاران حضور داشتند.

در این جلسه اعضای انجمن دربارۀ فعالیت‌هایی انجام‌شده گزارشی دادند، از جمله دربارۀ نشست‌های مشاوره‌ای با انجمن‌ها و مراکز نشر، نشست‌های انتقال تجربه با پیش‌کسوتان، تشکیل کارگروه‌های پژوهشی، اقدام برای مباحث حقوقی ویراستاران و دوره‌های آموزش ویرایش انجمن که در حال برگزاری است. همچنین زمینه‌های متعدد همکاری با مؤسسۀ خانۀ کتاب را مطرح کردند.

مدیرعامل خانۀ کتاب، آقای دکتر نیکنام حسینی‌پور، ویرایش را امری مهم در نشر ایران برشمرد و تشکیل این انجمن را، به عنوان نخستین تشکل رسمی و صنفی ویرایش، امری فرخنده خواند. وی حمایت‌های دولتی از نهادهای صنفی را موضوعی مهم دانست و پیشنهاد کرد برای همکاری‌ دوجانبه مراتبی اداری درنظر گرفته شود که این همکاری، با وجود تغییرات احتمالی مدیریتی، ماندگار باشد.

خانۀ کتاب با سابقه‌ای طولانی در حمایت از پدیدآورندگان و اهالی قلم، در سال‌های اخیر تسهیلاتی برای ویراستاران را در برنامه‌های خود گنجانده است. در این نشست مباحث زیر، به عنوان زمینه‌های همکاری برشمرده شد:

1. تشکیل نشست‌هایی در قالب نشست‌های دوره‌ای یا همایش‌های سالیانه برای آگاهی‌بخشی به ناشران و اهالی نشر دربارۀ اهمیت ویرایش؛
2. اطلاع‌رسانی به ویراستاران در مورد تسهیلاتی که خانۀ کتاب برای ویراستاران فراهم کرده است؛
3. برگزاری دوره‌های آموزش ویرایش که هم خانۀ کتاب و هم انجمن پیش‌تر در این زمینه فعالیت کرده‌اند؛
4. برگزاری نشست‌هایی برای معرفی آثار حوزۀ ویرایش و بزرگداشت ویراستاران؛

در پایان این نشست، مقرر شد جلساتی برای تعیین چارچوب‌های همکاری دوجانبه برگزار شود و با هماهنگی یک نماینده از خانۀ کتاب و یک نماینده از انجمن این جلسات تشکیل شود.

ترجمه دریچه‌ای به‌سوی زبانی دیگر است؛ ولی باید مراقب بود که دریچه بماند و به دروازه بدل نشود؛ ازاین‌رو ویرایش مقابله‌ای مهم‌ترین شاخۀ دانش ویراستاری به شمار می‌آید؛ ویراستارِ امروزی کسی نیست که فقط زبان فارسی را خوب می‌داند؛ بلکه دانستنِ دست‌کم یک زبان خارجی مهم‌ترین ابزار کار اوست.
درحقیقت، کار ویراستار و منتقد یکی‌ست؛ فقط زمان اجرای کارشان متفاوت است. ویراستارْ پیش از انتشارِ اثر و منتقدْ پس از انتشار اثر کارشان را آغاز می‌کنند. به‌عبارتی ویراستار کارگردان نشر است. او ناظر بر تولید محتواست و لازم است به‌درستی کاستی‌ها یا افزوده‌های نالازم در متن را تشخیص ‌دهد. به‌هرحال، هیچ نویسنده و مترجم موفقی نیست که ویراستار نباشد؛ و ازطرفی، هر ویراستار برجسته‌ای قطعاً نویسنده و مترجم هم هست.
به‌این‌ترتیب، از وظایف ویراستارِ ترجمه است که در مرحلۀ نخست صحت و سقم ترجمه را مشخص کند و وضعیت نثر مترجم را ارزیابی کند؛ پس تسلط به هردو زبان مبدأ و مقصد باید نخستین ویژگی او باشد و، در مرحلۀ دوم، نثر فارسی‌اش بهتر از مترجم باشد، نه به این معنا که نثر مترجم را عوض کند؛ بلکه دقیقاً به این معنا که بتواند، در موارد بدفهمیِ مترجم، ترجمه را اصلاح کند و این اصلاح را در قالب نثر فارسی بریزد و نثر اثر را پیچیده‌تر نکند. همچنین، بتواند جملات و ساختارهای زبانی ضعیف احتمالی مترجم را اصلاح کند؛ یعنی دقت کند که قواعد دستور زبان فارسی رعایت شده باشد و اصطلاحات و ترکیبات و ساختارهای دستوری را که تحت تأثیر زبان خارجی وارد متن شده‌اند اصلاح ‌کند. همچنین رعایت سبک اثر ممکن است یکی از مشکلات ترجمه باشد، زبان ترجمه نیز باید متناسب با سبک مؤلف و مخاطب کتاب باشد. ویراستار باید سبک ترجمه را یکدست ‌کند. به‌عبارتی، او باید در ویرایش زبانی مهارت داشته باشد. اگر ویراستار نتواند به‌تنهایی ابهامات را اصلاح کند، بهتر است از مترجم کمک بگیرد و مشکلات را با او در میان بگذارد. ویراستار حرفه‌ای در انتهای مسیر به ویرایش صوری و مسائل فاصله‌گذاری خواهد رسید، و تنها پس از تأیید محتوای متن، دست به ویرایش صوری می‌بَرَد و تا پیش از رفع مسائل زبانی و منطقیِ متن ذهنش را درگیر فاصله‌گذاری‌ها نمی‌کند.
ویرایش مقابله‌ای را به دو دسته تقسیم می‌کنند. در نوع اول، ترجمه با اصلِ اثر به‌صورت مختصر مقابله می‌شود؛ یعنی اگر ویراستار احساس کند مواردی مبهم، نارسا یا اشتباه در متن فارسی وجود دارد، آن بخش را با اصل اثر مقابله می‌کند. در نوع دوم، ویراستار با ترجمه‌های غیرقابل‌اعتماد روبه‌روست که باید کل اثر را با متن اصلی مقابله کند. تشخیص اینکه متنِ ترجمه به چه نوع ویرایشی نیاز دارد برعهدۀ ویراستار ماهر است.
ویراستار از راه تحلیل مقابله‌ای دو زبانِ مبدأ و مقصد می‌تواند به معیارهای ارزیابی و مقابله دست یابد. منظور از تحلیلِ مقابله‌ای، شناختِ تفاوت‌ها و شباهت‌های دو زبان ازنظر واژگانی، نحوی، دستوری، معنایی و فرهنگی است.
بی‌شک مترجمان همیشه با تنگناهای ترجمه روبه‌رویند و ازهمین‌رو مشکلِ مترجمانْ مشکلِ ویراستاران هم خواهد بود؛ برای برون‌رفت از همۀ مشکلاتی که در این زمینه‌ها وجود دارد، راه‌های گوناگونی همچون وام‌گیری، ساخت معادل فرهنگی، تغییر شیوۀ بیان یا دگرگفت، حذف، افزودن پانوشت و توضیحات تکمیلی و استفاده از مقوله‌نما وجود دارد که افزون‌بر مترجم، ویراستار نیز باید با آن‌ها آشنا باشد و به هنگام مقابله به آن‌ها توجه کند.
اخیراً ترجمه، به‌ویژه ترجمۀ متون علمی، رشد چشمگیری داشته است؛ پیش‌تر، فقط مترجمان حرفه‌ای ترجمه می‌کردند؛ اما امروزه افزون‌بر مترجمان حرفه‌ای، دانشجویان تحصیلات تکمیلی نیز به علل گوناگون به ترجمه مشغول‌اند، و گاه، این ترجمه‌های گروهی در قالب کتاب و زیرنظر افرادی «خاص» به چاپ هم می‌رسند. بسیاری از این آثار ترجمه‌ایِ چاپی اشکالات عمدۀ زبانی و ترجمه‌ای دارند و به‌نظر می‌رسد جامعۀ نشر هنوز ویرایش مقابله‌ای را به‌طور مطلوب جدی نگرفته است و از سویی دیگر لازم است ویراستاران در این زمینه فعال‌تر باشند و مهارت‌های خود را افزایش دهند.
نازنین خلیلی‌پور

کمیسیون امور ویرایشی با مدیریت نازنین خلیلی‌پور، روز سه‌شنبه ۲۴ بهمن ماه ۱۳۹۶، با حضور جمعی از اعضا، که در آزمون ویرایش انجمن شرکت کرده‌ بودند، نخستین کارگاه ویرایش مقابله‌ای را برگزار کرد. در این جلسه نخست، خانم خلیلی‌پور مباحثی را در مورد مسئولیت‌های ویراستار مقابله‌ای و مشکلات گوناگونی که ویراستار باید به آن‌ها توجه کند مطرح کرد و از خطاهای رایج ترجمه گفت و راهکارهایی را برای رفع این خطاها بیان کرد. سپس، متن‌هایی، که پیش از جلسه در اختیار اعضا گذاشته شده بود، به صورت گروهی ویرایش شد. در این ویرایش دسته‌جمعی مباحث زبانی و ترجمه‌ای در دو سطح زبان گفتاری و نوشتاری به بحث و گفت‌وگو گذاشته شد و هر کس با بیان جمله‌های پیشنهادیِ خود در بحث شرکت می‌کرد. پیشنهاد شد کمیسیون برنامۀ مرتبی را برای تشکیل این نوع کارگاه‌ها و به‌ویژه برای نکات مهم در ویرایش نوشته‌های گفتاری تدارک ببیند.

در پایان این جلسه، کمیسیون امور ویرایشی برای واگذاری ویرایش کتاب‌هایی که از ناشران به انجمن سپرده شده تصمیم‌گیری کرد و مقرر شد مسئولیت ویرایش این آثار به عهدۀ چند تن از اعضای این جلسه قرار گیرد.

امید است این کارگاه‌ها، به همسویی و هماهمگی ویراستاران عضو انجمن بینجامد و، با دقتی درخور، به ویرایش آثار توجه شود.

در این جلسه دو تن از اعضای هیئت مدیره، خانم مقدسی و آقای عباسپور، نیز حضور و مشارکت داشتند.

در دیدار با خانم دکتر خراسانچی، رئیس کتابخانۀ حسینیۀ ارشاد (دوشنبه ۱۶ بهمن ۱۳۹۶) زمینۀ همکاری‌های مشترک انجمن صنفی ویراستاران و کتابخانۀ حسینیۀ ارشاد مطرح شد.

در این جلسه خانم مقدسی، دبیر انجمن صنفی ویراستاران، ضمن قدردانی مجدد از رئیس کتابخانۀ حسینیه ارشاد، برای حمایت ایشان از تأسیس انجمن صنفی ویراستاران (۵ آبان ۱۳۹۵)، از فعالیت‌های کمیسیون‌ها و برنامه‌های انجمن گفت. خانم دکتر خراسانچی نیز دربارۀ فعالیت‌ها و خدمات گستردۀ کتابخانه و فضای تعاملی که برای حضور و گفت‌وگوی پژوهشگران فراهم شده است گزارشی داد. با توجه به تأکید انجمن صنفی ویراستاران بر چند موضوعِ انتقال تجارت پیش‌کسوتان و صاحب‌نظران در قالب سخنرانی و کارگاه‌های تخصصی، تهیۀ دستنامه‌ها و منابع پژوهشی برای ویراستاران، آموزش ویرایش در دو سطح عمومی و تخصصی، فراهم کردن امکان جذب دانشجویان دوره‌ها در مراکز انتشاراتی و فرهنگی، پیشنهادهای زیر مطرح شد:

• برگزاری نشست‌های عمومی در فضای کتابخانه؛
• برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌ها آموزشی، به صورت دوره‌های کوتاه مدت و بلند مدت،
• تخفیف عضویت کتابخانه برای اعضای انجمن صنفی ویراستاران،
• تخفیف دوره‌های آموزش ویرایش و کارگاه برای معرفی‌شدگان کتابخانه و اعضای کتابخانه؛
• سوق‌دادن فعالیت‌های پژوهشی دانشجویان کلاس‌ها برای پیشبرد پژوهش‌های کتابخانۀ حسینیۀ ارشاد (در قالب کارورزی)
• همکاری در برگزاری نشست‌های تخصصی در نمایشگاه کتاب تهران.

با توجه به حمایت‌های گستردۀ خانم دکتر خراسانچی در فراهم‌کردن فضای پژوهشی در کتابخانه، امید می‌رود انجمن صنفی ویراستاران بتواند فعالیت‌های مؤثری را در قالب تفاهم‌نامه با این کتابخانه در پیش‌گیرد.

در پایان این جلسه، طرح تشکیل کتابخانۀ تخصصی ویرایش، که در کمیسیون پژوهش انجمن به تصویب رسیده بود، مطرح شد و خانم دکتر خراسانچی اعلام آمادگی کرد که بخشی را در کتابخانۀ حسینیۀ ارشاد به نام «پایگاه تخصصی ویرایش در کتابخانۀ دیجیتال» راه‌اندازی کنند و بدین ترتیب، نخستین گام برای همکاری‌های دوجانبه برداشته شد.

امروز، ۱۱ بهمن ۱۳۹۶، جلسۀ کارگاهیِ درس «آشنایی با منابع و ویرایش استنادی» (مدرس: خانم مهناز مقدسی) در کتابخانۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی تشکیل شد که مصادف بود با تولد استاد احمد سمیعی (گیلانی). از استاد دعوت شد در میان دانشجویان حضور یابند و ایشان، در محیطی صمیمی، حدود ۴۵ دقیقه دربارۀ ویرایش و جایگاه ویراستار سخن گفتند و نَفَس گرمشان جلسه را به‌یادماندنی کرد.

تو دیر زی اگر من جان در سر تو گردم
جایی که شمع باشد، پروانه چند خواهی؟