بیست‌وششمین خبرنامۀ انجمن صنفی ویراستاران

بیست‌وششمین خبرنامۀ انجمن صنفی ویراستاران منتشر شد.

در این شماره مطالبی دربارۀ گزارش عملکرد انجمن در ۱۴۰۲، جلسۀ هیئت‌مدیره، نکوداشت استاد احمد سمیعی، کتابخانۀ مدرسۀ نصیرآباد، ویرایش ترجمه در بوتۀ نقد، گارگاه مبانی ویرایش می‌خوانید . برای ملاحظۀ متن کامل خبرنامه از پیوند زیر استفاده کنید.

Khabarnameh- esfand1402

 

 

 

پیش‌نویس قرارداد ویرایش

پیش‌نویس قرارداد ویرایش منتشر شد

تهیه و تدوین قراردادی مناسب برای ویرایش، که ابعاد گوناگون فعالیت ویراستاری در آن دیده شود، بنا به درخواست اعضای انجمن و با بررسی بیش از پنجاه قرارداد رایج در نشر انجام شده است. با توجه به این‌که بسیاری از ناشران برای سپردن کار ویرایش قراردادی نمی‌بندند یا قراردادی ندارند که منعقد کنند، این قرارداد می‌تواند مبنایی برای روشن شدن همکاری ویراستار با ناشر یا صاحب ‌اثر باشد.
پیش‌نویس قراردادی که اکنون نسخۀ آن در وبگاه رسمی انجمن صنفی ویراستاران قرار گرفته است با تلاش و کوشش اعضای کمیسیون امور صنفی و حقوقی و با نظارت اعضای هیئت‌مدیرۀ انجمن تدوین شده و نسخۀ پیش از انتشار آن با چندین ناشر و ویراستار به نقد و نظر گذاشته شده است.
همراه با این قرارداد «توصیه‌نامه»ای هم تدوین شده که برخی نکات قابل تغییر در قرارداد و مسئولیت ویراستار برای درج در قرارداد، با توضیحات کافی، در آن آمده است.

دیدگاه­‌های خود را دربارۀ این قرارداد تا ۱۵ اسفند به رایانامۀ Anjoman.virastar@gamil.com ارسال بفرمایید.

روز ویراستار در فرهنگستان زبان و ادب فارسی

نکوداشت استاد احمد سمیعی (گیلانی) و گرامی‌داشت روز ویراستار در فرهنگستان زبان و ادب فارسی

 

روز چهارشنبه، یازدهم بهمن 1402، به مناسبت نکوداشت استاد احمد سمیعی(گیلانی) و  گرامی‌داشت روز ویراستار مراسمی در فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار شد. در این مراسم غلامعلی حداد عادل، موسی اسوار، جعفر شجاع کیهانی و هومن عباسپور سخنرانی کردند.

در ابتدای جلسه، غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، استاد سمیعی را سرمایه، تکیه‌گاه، مرجع و ملجع و چهرۀ سودمند و خدمتگزار، نه تنها برای فرهنگستان، بلکه برای فرهنگ ایران، معرفی کرد. او از منش استاد سمیعی در جلسات علمی و در مراسم روز تولدش،که هر سال در فرهنگستان برگزار می‌شد، گفت و  به مقالۀ مفصل خود با عنوان «صد سال دانایی» اشاره کرد که قرار است به‌عنوان سرمقاله در مجلۀ نامۀ فرهنگستان منتشر شود.

حداد عادل، ضمن اشاره به ویژگی‌های اخلاقی و علمی استاد سمیعی بر این نکته تأکید کرد که جا دارد هرسال سالروز ولادت

استاد سمیعی را با عنوان‌ تازه‌ای جشن بگیریم چرا که او علاوه بر ویراستار، مترجم، نویسنده، متفکر، مدیر و زبان‌شناس بود. او در پایان سخنرانی خود، استاد سمیعی را حلقۀ وصل فرهنگستان و انجمن صنفی ویراستاران دانست و این پیوند را پیوندی برقرار شمرد.

سخنران دوم این نشست، موسی اسوار، مترجم و عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی، از صفات و خصایص استاد سمیعی یاد کرد. وی برجسته‌ترین خصلت سمیعی را عشق به ویراستاری دانست و ویژگی‌های او را چنین برشمرد: ایثار در ویرایش، توجه به آداب ویراستاری، حفظ احترام صاحب اثر و تعامل با او، کوشایی و پشتکار در هر شرایط، سکوت و صبوری‌‌ و روحیۀ دانشجویی و عشق به خواندن.

اسوار ویرایش را روندی جانکاه تلقی کرد که در وجود استاد سمیعی سرشته شده بود و استاد سمیعی از این موضوع نه‌تنها ناراضی نبود بلکه به این کار عشق داشت.او بیش از نیمی از عمر خود را وقف ویرایش کرد و هرگز از این کار خسته نمی‌شد.

موسی اسوار ضمن ستایش فعالیت‌های استاد سمیعی در حوزۀ ویرایش، او را از بزرگان عرصۀ ترجمه دانست و افزود که اگر استاد سمیعی تنها به امر تألیف و ترجمه می‌پرداخت، شمار آثارش به واقع به صد عدد می‌رسید. بر تلاش‌های ایشان باید ویرایش مقالات و سرپرستی چند مجله و ترجمۀ و تألیف مقالات فرهنگ آثار را افزود.

جعفر شجاع کیهانی، عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی و از شاگردان استاد سمیعی، از نحوۀ آشنایی با استاد سمیعی از طریق آثار ایشان و شاگردی در محضر وی، در دانشگاه گیلان سخن گفت. وی گوشه‌هایی از مقاله‌ای را خواند که برای نکوداشت استاد سمیعی باعنوان «تاثیر اختیار در جریان جبر تاریخی زندگی استاد آفرینش‌گر،احمد سمیعی گیلانی» نوشته بود و در آن مروری کرده بود به فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی احمد سمیعی. کیهانی، در میان صحبت‌ها، به نثر زلال و پاکیزه و روحیۀ علمی و خلاقیت سمیعی اشاره کرد و او را شخصیتی بی‌نظیر توصیف کرد و صفت «سرو بلند زبان و ادب فارسی» را شایستۀ او دانست. وی همچنین، به نقل از خاطرات استاد سمیعی، اشاره کرد که نخستین جرقۀ زیبا نوشتن در دل استاد سمیعی در دوران دبستان و در درس انشا زده شد و او را به خواندن متون کلاسیک کشاند و مهارت او در نوشتن، در سال‌های بعد، از دانش او به متون کهن و داشتن تسلط به انواع نثرها نشئت می‌گرفت.

هومن عباسپور، نایب رئیس انجمن صنفی ویراستاران، بر اهمیت میراث استاد سمیعی  و معرفی او به آیندگان برای جوانانی که محضر او را درک نکرده‌اند و فقط نام او را شنیده‌اند تأکید کرد.

عباسپور از سنت سمیعی به معنای سیر و سلوک و رفتار و اندیشه و قلم او سخن گفت. او وجه بارز این سنت را مردم‌داری و سعۀصدر و احترام به کسانی که آثارشان را ویرایش کرده بود دانست و به نقل آموزه‌هایی از سمیعی پرداخت که صاحب اثر را، به هر میزان سواد و در هر مرتبۀ اجتماعی، باید قانع کرد، نه اینکه به اتکای رتبۀ دانشگاهی یا حتی منزلت علمی او را مرعوب کرد.

عباسپور از فروتنی سمیعی یاد کرد و افزود او، بر خلاف عادت رایج، همواره ویراستار را مدیون صاحب اثر می‌دانست که با هر اثری که ویرایش می‌کند بر دانش خود می‌افزاید. او وجوه دیگر سمیعی را شاگرد پروری، در کنار ملاحظات شخصی و بازنگری و انتقاد از خویشتن، دانست.

عباسپور بر  اهمیت انتشار آثار منتشر نشدۀ استاد سمیعی، که شمار آن‌ها بسیار است، تأکید کرد و  از فرهنگستان زبان و ادب فارسی تقاضا کرد، که در صورت موافقت فرزندان محترم استاد، گروهی از فرهیختگان و شاگردان استاد را برای تدوین و آماده‌سازی و انتشار یادداشت‌هایی از استاد سمیعی بگمارند. وی در ادامه گفت که برخی مطالب استاد را، که نثری فخیم دارد، می‌توان برای مخاطبان جوان و به فراخور آنان ساده‌تر کرد تا به کتاب‌های درسی اضافه شود.

عباسپور افزود ویرایش‌های استاد سمیعی در دانشنامه‌ها و نشریات و خاطرات دیگران از استاد اگر منتشر بشود ارزشمند خواهد بود.

در پایان هومن عباسپور اعلام کرد که در آماده‌سازی و تدوین آثار استاد سمیعی، در همۀ مراحل، فرهنگستان زبان و ادب فارس می‌تواند انجمن صنفی ویراستاران را، که اصحابش همگی شاگردان و همکاران استاد سمیعی بودند، در کنار خود داشته باشد.

در این جلسه برخی شخصیت‌های فرهنگی و استادان و اعضای فرهنگستان و اعضای انجمن و نیز خانوادۀ استاد سمیعی حضور داشتند. از جمله استادان دکتر حسن انوری، دکتر حسین قاسم‌پور، دکتر محمدرضا نصیری، دکتر محمد دبیرمقدم، دکتر آبتین گلگار، دکتر اکبر ایرانی، مهشید نونهالی، نسرین پرویزی، آمنه بیدگلی در این نشست حضور یافتند.

این نشست در ساعت ۱۲:۳۰ پایان یافت.

 

 

 

روز ویراستار در نشر چشمه

میراث احمد سمیعی (گیلانی)

گفت‌وگو به مناسبت روز ویراستار

سه‌شنبه دهم بهمن ۱۴۰۲، انجمن صنفی ویراستاران و نشرچشمه به مناسبت روز ویراستار نشست مشترکی برگزار کردند. در این نشست که در کتاب‌فروشی نشر چشمه در خیابان کارگر برگزار شد، بهرنگ کیائیان، مدیر انتشارات چشمه، اعضای هیئت‌مدیرهٔ انجمن: گلی امامی، اصغر مهرپرور، مهدی قنواتی، مهناز مقدسی، هومن عباسپور، محمدحسین ساکت، نازنین خلیلی‌پور، لیلا اثناعشری، پیام شمس‌الدینی، و چند تن از ناشران و ویراستاران و جمعی از اعضای انجمن حضور داشتند، از جمله عبدالحسین آذرنگ، سیدعلی آل‌داوود، مهشید نونهالی، حمیرا نونهالی، کاوه کیائیان، علی‌اصغر سمیعی‌فرد، ابراهیم کریمی زنجانی.

در ابتدای نشست مهناز مقدسی، دبیر انجمن، دربارۀ تأسیس انجمن و اعضای هیئت‌‌مدیره گزارشی داد و عمده فعالیت‌های انجمن را از آبان ۱۳۹۵ برشمرد. وی گفت که موضوع آموزش در انجمن از ابتدای شکل‌گیری در اولویت بوده است. انجمن توانسته دوره‌هایی را که مرکز نشر دانشگاهی شروع کرده بود ادامه دهد و تا کنون موفق شده‌ شش دورهٔ جامع نگارش و ویرایش برگزار کند که حدود ۳۲۷ دانشجو در این دوره‌ها شرکت کرده و آموزش دیده‌اند. علاوه بر آن، دو دورۀ نگارش و ویرایش متون کودک و نوجوان برگزار شده و قرار است هر سال این دوره‌ها در زمان‌های مشخصی برگزار شود. کارگاه‌های تخصصی بسیاری نیز با مدیریت کمیسیون آموزش انجمن برگزار شده، از جمله نمایه‌سازی و ضبط‌اعلام، دستور زبان فارسی، ویرایش و ترجمهٔ متون فرانسوی به فارسی، ویرایش و ترجمۀ متون انگلیسی به فارسی، ویرایش داستان. اگر مجموع شرکت‌کنندگان در این دوره‌ها و کارگاه‌ها را در نظر بگیریم، با افتخار باید بگوییم حدود ۸۵۰  تن در دوره‌ها و کارگاه‌های انجمن و حدود ۱۳۰  تن در کارگاه‌هایی که به سفارش برخی مراکز فرهنگی تدارک دیده شده، از آموزش‌های انجمن بهره‌مند شده‌اند.

مهناز مقدسی افزود که در سال اخیر، برای تقویت توانمندی اعضا، چندین کارگاه رایگان یک‌روزه  برگزار شده با این هدف که نیروهایی حرفه‌ای به صنعت نشر معرفی شوند و منشأ خدمات بهتری در این حوزه باشند.

مقدسی در ادامه به انتشار خبر‌نامه و ویژه‌نامه‌های انجمن اشاره کرد و از دیگر دستاوردهای انجمن به نرخ‌نامهٔ ویرایش، که در وبگاه انجمن محل مراجعۀ بسیاری از ناشران و ویراستاران شده، اشاره کرد و دربارۀ پیش‌نویس قرارداد ویرایش گفت و نوید داد که هفتهٔ دیگر قرارداد به همراه «توصیه‌نامه» در وبگاه انجمن بارگذاری می‌شود.

در پایان  صحبت‌های مقدسی، یادی شد از استاد احمد سمیعی و جایگاه وی در نشر و ویرایش و ابراز تأسف شد از فقدان او در روز ویراستار. یادی نیز شد از ویراستارانی که دانش‌آموختۀ مؤسسۀ فرانکلین بودن و آنهایی که در تلاش بودند انجمن ویراستاران را در سال‌های دور تأسیس کنند و این امر میسر نشد: احمد سمیعی، ابوالحسن نجفی، کریم امامی، محمد حیدری ملایری، ناصر پاکدامن، میرشمس‌الدین ادیب‌سلطانی.

سپس،هومن عباسپور، نایب‌رئیس انجمن صنفی ویراستاران و سرویراستار نشر چشمه، این نوید را داد که قرار است همکاری نشر چشمه و انجمن ادامه یابد و نشست‌های منظمی با موضوع ویرایش برگزار شود. این جلسات در ادامۀ نشست‌هایی است که در انتشارات فنی ایران در گذشته برگزار می‌شد.

نخستین سخنران این نشست عبدالحسین آذرنگ، نظریه‌پرداز نشر و ویرایش، دانشنامه‌نگار، مترجم، مدرس ویرایش، ویراستار، و از پیشکسوتان حوزهٔ ویرایش بود. وی به جایگاه ویژهٔ احمد سمیعی در حوزهٔ ویرایش اشاره کرد و از ویژگی‌های او و میزان دانشش گفت و افزود، در دوره‌ای که سمیعی کار ویرایش را آغاز کرد هنوز واژه‌های ویراستار و ویراستاری ساخته نشده بود تا زمانی که محمد مقدم و صادق کیا آن‌ را ساختند. اگر بزرگ‌ترین دستاورد احمد سمیعی را نظام‌بندی و ویرایش کتاب از صبا تا نیما اثر یحیی آرین‌پور بدانیم، بی‌راه نیست؛ در این کتاب ابعاد مختلف ویرایش را می‌توان دید. ویرایش این کتاب از منظر ویرایش تکوینی بسیار اهمیت دارد. سمیعی معماری کتاب بهار و ادب فارسی از محمدتقی بهار را نیز به عهده داشت و چندین اثر دیگر که با توانمندی او پرورده شدند، ولی حق او به‌درستی در آن آثار دیده نشد. آذرنگ، هوش، دقت، پشتکار، آرامش و صبوری، امانت‌داری و کار به دور از تظاهر و خودنمایی را از ویژگی‌های یک ویراستار خوب دانست که استاد سمیعی به واقع مظهر آن‌ها بود.

وی در پایان، استاد سمیعی را بهترین ویراستار منابع مرجع و ابوالحسن نجفی را بهترین ویراستار ادبی متون ترجمه‌شده از فرانسوی و اسماعیل سعادت را یکی از نمونه‌های درخشان ویراستار حداقلی و کریم امامی را نمونه‌ای از ویراستار دقیق و سخت‌گیر دانست.

دومین سخنران، سیدعلی آل‌داوود، حقوقدان و نویسنده و پژوهشگر و عضو شورای عالی علمی دایره‌المعارف بزرگ اسلام،  به ویژگی‌های علمی و شخصیتی استاد سمیعی اشاره کرد. وی دربارۀ نحوۀ آشنایی با استاد سمیعی گفت که در سال‌هایی که استاد سمیعی با پژوهشگاه علوم انسانی همکاری داشت تصحیح کتاب اسرارالشهود را به ایشان داده بودند که ویرایش کند و آشنایی با استاد سمیعی  زمانی صورت گرفت که برای گفت‌وگو با ویراستار در آنجا حاضر شده بود و مشاهده کرده بود که استاد سمیعی تمام نسخه‌ها و متن را وارسی کرده و حتی پیشنهادهای سازنده‌ای هم برای دیدن منابع دیگر مطرح کرده است و از آن زمان دوستی میان آن دو برقرار شد. وی افزود با وجود دقت‌نظر بی‌نظیر و وسواس‌گونۀ استاد سمیعی، کار با ایشان دشوار بود و هر کسی تاب ادامۀ همکاری با ایشان را نداشت، چرا که دقت و توجه ویژهٔ او عده‌ای را خسته می‌کرد و تغییرات زیادی که اعمال می‌کرد باعث می‌شد برخی مؤلفان، حتی افراد مشهور، آزرده‌خاطر شوند و مطلب خود را پس بگیرند.

آل داوود از برخی گفته‌ها دربارۀ استاد سمیعی انتقاد کرد، از جمله دادن صفت «پدر ویرایش» به ایشان و افزود ویرایشِ علمی از قرن‌ها پیش در ایران وجود داشته و این درست نیست که ابداع این کار را به ایشان نسبت دهیم. همچنین این میزان دخالت استاد سمیعی در متن‌ها، که نوشتۀ مؤلف کاملاً محو می‌شد، جایز نیست. آل داوود افزود که همین وسواس ایشان در ویرایش مقالات در فرهنگ آثار ایرانی و اسلامی موجب تأخیر در انتشار این کتاب و ناتمام ماندن مجلدات این فرهنگ شد.

آل‌داوود یکی از شرایط ویراستار خوب را خلاقیت و آفرینندگی برشمرد و تأکید کرد: تسلط ویراستار بر دانش‌های مختلف باید بیشتر ازمؤلف و مترجم باشد البته حدود دخالت ویراستار نیز اهمیت دارد و باید هماهنگ با مؤلف تغییرات را اعمال کند.

وی در پایان، ضمن یادکردِ خدمات دیگرویراستاران پیشکسوت و بی‌نظیر مانند فتح‌الله مجتبایی و آذرتاش آذرنوش، به این موضوع اشاره کرد که در ایران قدر ویرایش را آن‌گونه که شایسته است نمی‌دانند. کسی که تا این حد کتاب را متحول می‌کند نامش باید در صفحهٔ حقوقی کتاب درج شود یا در مقدمه دربارهٔ کاری که کرده توضیح داده شود.

در ادامۀ این نشست، برخی از مهمانان خاطراتی را از استاد سمیعی و دیگر ویراستاران بیان کردند.

مهشید نونهالی، مترجم و ویراستار و عضو افتخاری انجمن صنفی ویراستاران، از رضا سیدحسینی نیز یاد کرد که کمتر به او توجه شده اما همتش در آثار مهمی چون فرهنگ آثار ستودنی است. نونهالی به دقت و تلاش بی‌وقفۀ سیدحسینی و دانش او در زبان فرانسه اشاره کرد و اینکه اگر همت او نبود این فرهنگ شش جلدی، با وجود مشکلات فراوان در انتشارات سروش، منتشر نمی‌شد.

گلی امامی، مترجم و رئيس هیئت‌مدیرهٔ انجمن صنفی ویراستاران، به این نکته اشاره کرد که ویرایش باید طبقه‌بندی شود: متون علمی، متون کهن و ادبی هر کدام نوع متفاوتی از ویرایش را می‌طلبد. در ادبیات تألیفی، نمی‌توان اعمال سلیقه و خلاقیت کرد و باید به سبک مؤلف احترام گذاشت این نکته‌‌ای است که دربارۀ آن باید بیشتر صحبت کرد. وی به شخصیت‌های فرهنگی دیگری چون احمد منزوی و احسان یارشاطر اشاره کرد که توانایی و پشتکار و دستاوردهایشان ستودنی است.

اصغر مهرپرور، عضو هیئت‌مدیره و خزانه‌دار انجمن صنفی ویراستاران، خاطراتی از استاد سیدحسینی گفت و از دقت بی‌نظیر احمد سمیعی و ابوالحسن نجفی در فرهنگ آثار ایرانی و اسلامی یاد کرد  که گاه ساعت‌ها دربارۀ نحوهٔ نگارش یک واژه بحث می‌کردند.

نازنین خلیلی‌پور، عضو هئیت‌مدیرهٔ انجمن، نیز به موضوع اهمیت محتوا در ویرایش و نقش ویراستار در آفرینش متن اشاره کرد و تأکید کرد که نباید ویرایش را فقط به رسم‌الخط و ویرایش متن تقلیل داد و باید ویراستاران را در سطح بررسی‌کنندۀ محتوا و آفرینش اثر هم دید که بسیار مهم‌تر از ویرایش‌های صوری و زبانی است.

در پایان این نشست، جواد رسولی، رئیس پیشین کمیسیون امور صنفی و حقوقی انجمن، از انتشار کتاب جدید خود با عنوان خطهٔ ویراستاران خبر داد و گفت: این کتاب تاریخ شفاهی ویراستاران و فعالان نشر و ویرایش در خراسان و شهر مشهد است که در آن برخی همکاران و اعضای انجمن همکاری داشتند و گلی امامی نیز بر آن مقدمه‌ای نوشته است. این کتاب در مراحل نهایی انتشار است و انتشارات کلهر به‌زودی آن را روانۀ بازار می‌کند.

نشست «میراث احمد سمیعی و گرامی‌داشت روز ویراستار» با حضور بیش از ۶۰ تن از ویراستاران و اهالی فرهنگی در ساعت هفت و سی دقیقهٔ عصر به پایان رسید.

گزارش از: پریا بختیاریان

فراخوان مطلب و مقاله برای ویژه‌نامۀ روز ویراستار (۱۱ بهمن)

فراخوان مطلب و مقاله برای ویژه‌نامۀ روز ویراستار (۱۱ بهمن)

 

موضوعات

۱. نقش انجمن‌های صنفی در توسعۀ فعالیت‌های فرهنگی‌هنری
۲. انجمن صنفی ویراستاران؛ بایدها و نبایدها
۳. معرفی انجمن‌های حوزۀ ویرایش در دیگر کشورها
۴. آشنایی با ویراستاران تأثیرگذار (ایران و جهان)
۵. جایگاه ویرایش در نشر استانی و در شهرستان‌ها
۶. جایگاه نرخ‌نامۀ ویرایش انجمن در بین ویراستاران و ناشران

۷. تأثیر دوره‌های آموزشی در پرورش ویراستار
۸. محدودۀ ویرایش و مسئولیت ویراستار: پیش از تولید اثر، پس از انتشار
۹. دوره‌های آموزش ویرایش؛ بایدها و نبایدها
۱۰. زنان ویراستار، جایگاه زنان در حوزهٔ ویرایش
۱۱. ویرایش در آثار کودک و نوجوان
۱۲. نقش ویراستار در ترویج کتاب‌خوانی

شرایط پذیرش مطلب
حجم مطالب:حداکثر ۱۲۰۰ کلمه
هر شخص حداکثر می‌تواند دو مطلب ارسال کند؛
هر مطلب، جداگانه، در یک فایل ورد تایپ شود؛
چنانچه مطلب نیاز به تصویر داشته باشد، تصویرباکیفیت ضمیمه شود؛
مطلب باید ساختار مناسب با محتوا داشته باشد و پاکیزه و بدون ایرادهای ویرایشی باشد.
هنگام ذخیرۀ فایل نام فایل به این صورت نوشته شود:
عنوان مطلب ـ نام نویسنده ـ تاریخ
نمونه: نرخ ویرایش و تورم ـ سمیه احمدی ـ ۲۰-۱۰-۱۴۰۲

مطالب از طریق رایانامه به نشانی: anjoman.virastar@gmail.com به دبیرخانه ارسال شود؛
بعد از ارسال، چنانچه پیام اعلام‌وصول دریافت نکردید با دفتر انجمن تماس بگیرید. ۰۲۱۸۸۵۱۴۶۱۳
آخرین فرصت ارسال مطالب ۳۰ دی ۱۴۰۲ است؛
این فراخوان محدود به اعضا نیست اما مطالب اعضای پیوستۀ انجمن صنفی ویراستاران در اولویت است.

دبیرخانه در ویرایش مطالب آزاد است.

قرارداد ویرایش در جلسۀ نقد و بررسی با ناشران

قرارداد ویرایش در جلسۀ نقد و بررسی با ناشران
کمیسیون امور صنفی و حقوقی بعد از مطالعات و بررسی‌های گسترده در مورد تنظیم قرارداد و گوش سپردن به خواسته‌های ویراستاران و ناشران، پیش‌نویس قراردادی را تنظیم کرد و عصر سه‌شنبه دوم آبان‌ماه جلسه‌ای را برای گفت‌وگو و تبادل‌نظر با ناشران یا نمایندگانشان دربارهٔ ضرورت تنظیم این قرارداد و نظرخواهی دربارۀ مفاد آن برگزار کرد.
در این جلسه، خانم‌ها درویش از انتشارات ذهن‌آویز، عباسی از انتشارات کرگدن، قبدیان از انتشارات سمت و آقایان عباسپور از نشر چشمه، میرزاخانی سرویراستار نشر هرمس و یراقچی از نشر پنجره و اتحادیۀ ناشران حضور داشتند. همچنین نظرهای مکتوب چهار انتشارات و دو وکیل حقوقی نشر نیز، که به انجمن رسیده بود، در اختیار کمیسیون امور صنفی و حقوقی قرار گرفت. همچنین آقایان ساکت، رسولی و خانم‌ها مقدسی، اثناعشری، خرمایی به نمایندگی از انجمن و کمیسیون امور صنفی در این جلسه حضور داشتند.
انجمن صنفی ویراستاران به‌زودی نسخۀ «قرارداد ویرایش» را در وبگاه اختصاصی خود قرار خواهد داد.

ششمین دورۀ جامع نگارش و ویرایش

ششمین دورۀ جامع نگارش و ویرایش در اردیبهشت ۱۴۰۲ برگزار می‌شود.
این دوره هفت‌ماهه است و هر سال یک‌بار برگزار می‌شود و شامل چند درس است. در این دوره، فراگیران درس‌های مبانی نظری در زبان فارسی، دستور خط فارسی، نشانه‌گذاری، ویرایش زبانی، عربی در فارسی، ویرایش استنادی و مرجع‌شناسی، ویرایش ترجمه، ویرایش رایانه‌ای، مبانی نشر و ویرایش، نمایه و ضبط اعلام را خواهند گذراند. در پایان هر درس آزمون همان درس برگزار می‌شود و فراگیرانی که در تمامی آزمون‌ها نمرۀ قبولی بگیرند در پایان دوره گواهی (با درج ریز نمرات) دریافت می‌کنند.
دوره‌های ویرایش انجمن ادامۀ دوره‌های جامع مرکز نشر دانشگاهی است که طی سال‌های گذشته با همراهی و حمایت معنوی مرکز نشر دانشگاهی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، جهاد دانشگاهی و انجمن علمی زبان‌شناسی ایران برگزار شده است.
هدف از برگزاری این دوره پرورش ویراستارانی است که به شقوق متعدد ویرایش توجه کنند و ویرایش را صرفاً اصلاح رسم‌الخط و املای کلمات و نشانه‌گذاری تلقی نکنند. در این دوره ویراستاران با نشر نیز آشنا می‌شوند و ویرایش‌های زبانی، ترجمه، صوری، محتوایی و ساختاری، و استنادی را فرا خواهند گرفت.
طی دو سال اخیر، این دوره تماماً برخط (آنلاین) برگزار شده است، اما احتمالاً دورۀ ششم به دو شکل حضوری و برخط برگزار خواهد شد.
کمیسیون آموزش انجمن صنفی ویراستاران در تلاش است که دانش‌آموختگان برتر دوره‌های آموزشی را به ناشران و مراکز فرهنگی معرفی کند تا فرصت آموزش‌های تکمیلی و امکان اشتغال را برای آنان فراهم شود. همچنین این فراگیران با کمیسیون امور ویرایشی انجمن نیز همکاری خواهند داشت.
ثبت‌نام دورۀ جامع نگارش و ویرایش از ۱۰ اسفند آغاز شده است و متقاضیان حضور در این دوره می‌توانند از طریق یکی از پیام‌رسان‌های بله، تلگرام، واتسپ با شمارۀ ۰۹۳۹۶۵۴۴۷۹۸ با بخش آموزش ارتباط برقرار کنند و جزئیات ثبت‌نام را دریافت کنند.

ویژه‌نامۀ روز ویراستار منتشر شد

اوایل دی‌ماه ۱۴۰۱ فراخوانی برای دریافت مطالب از ویراستاران و اعضای انجمن صنفی ویراستاران منتشر شد تا ویژه‌نامه‌ای به مناسبت یازدهم بهمن، روز ویراستار، تدوین شود. مطالب متعددی با محتواهای متنوع به قلم اعضای انجمن و اهالی فرهنگ به دبیرخانۀ انجمن ارسال شد که از میان آن‌ها ۲۳ مطلب در این ویژه‌نامه آمده است.

امیدواریم با حمایت و همکاری این عزیزان ویژه‌نامه‌های دیگری نیز منتشر کنیم.

ویژه‌نامۀ‌ روز ویراستار را از اینجــا دریافت کنید.

نشست روز ویراستار

روز سه‌شنبه، یازدهم بهمن، به مناسبت گرامیداشت روز ویراستار نشستی صمیمی در کتاب‌فروشی فرهنگان، با حضور استادان و پیش‌کسوتان حوزۀ نشر و ویرایش و برخی از اعضای انجمن صنفی ویراستاران، برگزار شد. استادان گلی امامی، مهشید نونهالی، هرمز همایون‌پور، سیدعلی آل‌داوود، فرخنده آقایی و چند تن از اعضای هیئت‌مدیرۀ انجمن مهدی قنواتی، هومن عباسپور، مهناز مقدسی و نازنین خلیلی‌پور در این نشست دربارۀ موضوعات متعددی صحبت کردند.

یازدهم بهمن به‌مناسبت زادروز استاد احمد سمیعی (گیلانی) و به پیشنهاد انجمن صنفی ویراستاران «روز ویراستار» نام گرفته است و امید است، با پیگیری‌های فرهنگستان زبان و ادب فارسی و تأیید شورای انقلاب فرهنگی، این روز در تقویم رسمی کشور ثبت گردد.

این نشست با صحبت دربارۀ اهمیت تعیین روزی به نام «روز ویراستار» و تأثیر آن در بین اهالی این صنف و جامعۀ نشر آغاز شد. گلی امامی، رئیس هیئت‌مدیرۀ انجمن، گفت: ویرایش مقوله‌ای است که بسیاری از مردم با مفهومش چندان آشنا نیستند. لازم بود روزی برای آن انتخاب و نام‌گذاری شود و چه بهتر که زادروز بزرگِ همۀ ویراستاران استاد احمد سمیعی (گیلانی) را برای آن انتخاب کنیم که این اسم و مفهومش آرام‌آرام در بین افراد و کتاب‌خوان‌ها جا بیفتد و همه بفهمند که ویراستار و ویرایش چیست. من به همۀ شما که از ویراستاران جوان هستید این روز را تبریک می‌گویم.

سیدعلی آل‌داوود، پژوهشگر و عضو افتخاری انجمن، گفت در ۱۳۳۲ و ۱۳۳۳، که بنگاه ترجمه افتتاح شد، دکتر احسان یارشاطر به اهمیت آن پی برد. بعد از آنکه مؤسسۀ فرانکلین تشکیل شد و ویرایش را به‌صورت جدی‌تر و وسیع‌تری پی‌گرفت، افراد بیشتری برای این کار جذب شدند؛ افرادی مثل استاد سمیعی، نجف دریابندری و کریم امامی. ولی این کار در همان زمان هم عمومیت نداشت. بعد از انقلاب، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای ویرایش اجر مادی و معنوی در نظر گرفت و همین موجب ابتذال برای این رشته شد، چون برخی ناشران و اشخاص و نویسندگان که می‌خواستند فرزندان و نزدیکانشان از این امتیازها بهره‌مند بشوند، اسم آن‌ها را در صفحۀ حقوقی کتاب‌ها درج می‌کردند و این کار خطرناکی بود. به نظر من تشکیل انجمن ویراستاران این حسن را به همراه خواهد داشت که کم‌کم ویرایش به‌صورت رشته‌ای جدی دربیاید و کسانی که می‌خواهند ویراستار بشوند در این انجمن پرورش بیابند. ناشران هم بفهمند که انجمنی وجود دارد و سعی کنند از ویراستارانی کمک بگیرند که در جای معتبر آموزش دیده‌اند. تشکیل انجمن ویراستاران قدم مثبت و بزرگی است که این خدمت بزرگ را به جامعۀ فرهنگی نشان بدهد.

هرمز همایون‌پور، مترجم و عضو افتخاری انجمن ویراستاران، به مسئولیت‌های ویراستاران اشاره کرد و دربارۀ حدوحدود ویرایش گفت خیلی از ویراستاران سلیقۀ خودشان را اعمال می‌کنند. چندی پیش یکی از نویسندگان به من زنگ زد و گفت ویراستار کتابی که ترجمه کردم معادل‌هایی از معادل‌های برساخته را به جای معادل‌های من گذاشته که باعث شده متن نامفهوم بشود و از این بابت معترض بود. یکی از تأکیدهای انجمن علاوه بر اقدام خوبش برای نام‌گذاری روز ویراستار باید این باشد که ویراستار سلیقۀ خود را بر متن تحمیل نکند و بین ویراستار و صاحب‌اثر گفت‌وگو و تعامل صورت بگیرد. من از دور و نزدیک شاهد تلاش‌های انجمن بوده‌ام و خوشحالم که این انجمن پا گرفته است و امیدوارم روزبه‌روز سلطه و نفوذ و اعتبارش افزایش یابد.

مهشید نونهالی نیز روز ویراستار را به حاضران تبریک گفت و ادامه داد به نظرم انجمن باید برای امری مهم پیش‌قدم بشود و آن اینکه ناشران توجیه شوند باید با ویراستارانِ کارکشته کار کنند، چون بسیاری از کتاب‌ها که منتشر می‌شوند واقعاً ضعیف‌اند. برخی مترجمان می‌گویند ویراستار سبک من را به هم زده، درحالی‌که مترجم سبک ندارد و سبک متعلق به نویسنده است. باید پرسید که چرا ناشران قبول می‌کنند کسانی که به الفبای یک زبان آشنایی ندارند، کتاب‌های مهمی را ترجمه کنند. مثلاً کتابی که نویسنده‌اش به خاطر زبانش بسیار معروف است و رمانش حاوی دریایی از واژگان و اصطلاحات و ترکیبات است، با دایرۀ واژگان بسیار محدود ترجمه می‌شود و گاهی اصطلاحاتش به‌نادرستی ترجمه می‌شود و وقتی از مترجم پرسیده می‌شود در پاسخ می‌گوید مگر چه فرقی می‌کند که این واژه یا اصطلاح را این‌طور ترجمه کرد. متأسفانه مترجمانی داریم که واقعاً زبان فارسی نمی‌دانند و جای تعجب است که یک‌ماهه کتاب ترجمه می‌کنند درحالی‌که خواندن همان کتاب حداقل یک ماه زمان می‌برد. به نظرم باید ناشران جلو نشر این‌همه ترجمه را بگیرند.

نونهالی دربارۀ مشکلات رشتۀ مترجمی گفت که به نظرم باید روش تدریس دوره‌های مترجمی زبان در دانشگاه‌ها تغییر کند چون این مشکل در قلم استادان دانشگاه‌‌ها هم دیده می‌شود. چندی پیش کتابی به دستم رسید که باید آن‌ را ویرایش می‌کردم و مترجم آن استاد سرشناسی بود، اما ترجمه‌اش با همین دایرۀ واژگان محدود انجام شده بود. استادان ترجمه آن‌قدر که کتاب به زبان اصلی و فرانسه خوانده‌‌اند به زبان فارسی کتاب نخوانده‌‌اند. خب چنین استادانی ترجمه را تدریس می‌کنند و دانشجویان هم همین روش را پی‌ می‌گیرند.

مهدی قنواتی، عضو هیئت‌مدیرۀ انجمن، گفت ما در انجمن وقتی روز ویراستار را مطرح کردیم نظرمان این بود که این امر لازم است و حتی برای ثبت آن هم مراتب اداری را دنبال کردیم. از زمانی که به دنبال تأسیس انجمن بودیم و اساسنامۀ آن را به‌دقت نوشتیم قصدمان فقط ارتقای سطح دانش و جایگاه ویراستاران بود و خوشحال می‌شویم دوستان مشاوره بدهند تا راه‌های بهتری را در آینده پیش بگیریم.

آزاد عندلیبی، که به نمایندگی از نشر نو در جلسه حضور داشت، گفت شنیدن اینکه یک روز به نام روز ویراستار تعیین شده خوشحال‌کننده است و طبیعتاً بازخورد بیرونی آن این است که جامعه این صنف و این گروه را بشناسد. چیزی هم هست که باید پیش از این مطلب به آن فکر کرد، اینکه ما باید در درون صنف خودمان ویراستار را به رسمیت بشناسیم. ویراستار باید خودش را تعریف کند و به رسمیت بشناسد. اگر انجمنی به نام ویراستاران تأسیس شده، پیش از هر جا و اول از همه باید مسئله‌اش را با ناشران حل کند و خودش را به ناشران بشناساند و موقعیتش را در درون نشر تثبیت کند. خیلی خوب بود که در این پنج سال انجمن از ناشران دعوت می‌کرد و با آن‌ها گفت‌وگو می‌کرد برای اینکه زمینه‌ای به وجود بیاید که وقتی انجمن روز ویراستار و دستمزد و نرخ‌نامه‌ای را تعیین می‌کند ده ناشر از ناشران بزرگ فعالیت این انجمن را قبول کنند. در این صورت است که انجمن ثبات خواهد یافت.

مهناز مقدسی، دبیر انجمن، در پاسخ به برخی نکته‌های مطرح‌شده در جلسه گفت انجمن صنفی ویراستاران در شرایطی شکل گرفت که پیش از آن چند تلاش نافرجام برای تأسیس انجمن در دهۀ هفتاد صورت گرفته بود و این انجمن نخستین انجمن در این حوزه است که تشکیل شده. با این حال، تمام تلاش هیئت‌مدیرۀ انجمن از همان ابتدا این بوده که به بدنۀ نشر نزدیک بشود. در همان سال‌های نخست با ناشران و انجمن‌های فرهنگی جلساتی گذاشتیم و در تمام نمایشگاه‌های کتاب حضوری فعال داشتیم و ده‌ها نشست با ناشران گذاشتیم. حتی در مرکز نشر دانشگاهی جلسه و کلاس آموزشی گذاشتیم و در انتشارات مجد نشستی با حضور استاد پرهام و خانم امامی برگزار کردیم. ما در حد توانمان با ناشران ارتباط برقرار کردیم. در همین سال اخیر با 15 ناشر برای معرفی نرخ‌نامۀ ویرایش و نظر گرفتن از آن‌ها جلسه گذاشتیم. گزارش تمام دیدارها و فعالیت‌هایمان در فضاهای مجازی و وبگاه انجمن و خبرگزاری‌ها درج شده است. ما بارها تلاش کردیم که با ناشران بزرگ هم جلسات گفت‌وگو بگذاریم اما متأسفانه نشر در ایران یک‌پارچه و متحد نیست و ناشران هر کدام جزیره‌ای مستقل از هم‌اند. در جلساتی که با برخی ناشران داشتیم آن‌ها از ویرایش و ویراستار دفاع می‌کردند و ویرایش را امری ضروری می‌دانستند، اما وقتی در عمل برای ویرایش کتاب‌هایشان ویراستار خوب معرفی می‌کنیم می‌بینیم حاضر نیستند برای ویرایش خوب هزینه کنند و حتی مشتاق نیستند که کتابشان ویرایش خوبی بشود و ترجیح می‌دهند به جای ویرایش با نویسنده یا مترجم خوب همکاری کنند که متنشان نیاز به ویرایش نداشته باشد یا فقط ویرایش صوری بخواهد.

مهدی قنواتی در تأکید بر اینکه انجمن ارتباط مؤثری با بدنۀ نشر داشته گفت که اولین کارگاه آموزشی انجمن در دل یک نشر برگزار شد. نخستین دورۀ نگارش و ویرایش متون کودک و نوجوان نیز با انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان برگزار شد که آن انجمن با حدود بیست ناشر همکاری داشت. یکی از جلسات مهم ما هم در انتشارات فنی ایران برگزار شد. ما در اساسنامۀ انجمن به‌‎نوعی چشم‌اندازی تقریباً ده‌ساله برای ارتباط با ناشران و تولیدکنندگان محتوا در نظر گرفته‌ایم.

مهدی قنواتی در بخش دیگری از گفت‌وگوها دربارۀ اهمیت زبان فارسی و زبان علم گفت مشکل کنونی زبان فارسی زبان علم است. اگر می‌خواهیم زبان فارسی زنده بماند چاره‌ای نداریم جز اینکه برایش برنامه‌ریزی زبانی داشته باشیم و این برنامه‌ریزی در شاخه‌های مختلف باید انجام شود، از جمله دستورخط و واژه‌سازی. بهتر است این تعامل میان نشر و کارهایی که در فرهنگستان انجام می‌شود برقرار شود. در حال حاضر ادبیات ناقل زبان فارسی از امروز به پنجاه سال آینده نیست. آنچه ناقل زبان فارسی است زبان علم است. زبان علم است که دارد بین مردم ترویج پیدا می‌کند. آنچه بچه‌ها در مدرسه یاد می‌گیرند زبان علم است و باید زبان علم را جدی بگیریم. قنواتی در مورد اهمیت رسم‌الخط گفت که واقعاً دستورخط دموکراسی برنمی‌دارد. ما باید به سمت یک‌دستی در رسم‌الخط برویم و دست از سلیقه و انتقاد و اختلاف‌نظر برداریم.

پژمان موسوی در ادامۀ صحبت‌ها و دربارۀ اهمیت فعالیت انجمن‌ها گفت که من سال‌هاست عضو انجمن خبرنگاران هستم. دیگران فکر می‌کنند که انجمن هیچ کاری نمی‌کند و از دور آن را می‌بینند و نمی‌دانند که چه کارهایی در انجمن انجام می‌شود. قاعدتاً انجمن‌ها فقط متکی به هیئت‌مدیره نیستند و به قوت و قدرت اعضایشان باید پویا بشوند. من شخصاً در مطبوعات و در دو مجله‌ای که در آن مشغولم با مشکلاتی روبه‌رو هستم. یکی از آن‌ها این است که وقتی مشکلی دارم نمی‌دانم باید به کدام کتاب مراجعه کنم یا به تجویز کدام استاد عمل کنم، مثلاً یک ویراستار تأکید دارد که «ی» مستقل بنویسیم و یک ویراستار «ـۀ» را ترجیح می‌دهد. بهتر است در مورد رسم‌الخط و برخی نکات ویرایشی اقتداری باشد که این تشتت را از بین ببرد و مخاطب با انواع نوشته‌ها و تنوع رسم‌الخط مواجه نشود.

آل داوود در مورد کاربرد «ی» و «ـۀ» گفت که سال‌ها پیش آقای سمیعی در فرهنگستان پیشنهاد داد که بهتر است «ی» مستقل بشود، اما بعدها نظر خودش را عوض کرد، ولی همچنان در آموزش‌وپرورش نظر سابق ایشان رعایت می‌شود.

آقای سرمستی، از همکاران کتاب‌فروشی فرهنگان، دربارۀ نثر و ترجمۀ برخی کتاب‌ها از ناشران معتبر گفت و انتقاد کرد که متأسفانه بسیاری از ترجمه‌های منتشرشده خصوصاً آن‌ها که از زبان‌های غیرانگلیسی، مثل روسی و اسپانیایی، ترجمه شده‌اند مقابله نمی‌شوند و وقتی دقت می‌‌کنیم می‌بینیم که در موارد متعددی مترجم اصطلاحات و واژگان را درست ترجمه نکرده و چیز دیگری تحویل مخاطب داده است و این امر برای کتاب‌فروش که باید مخاطبانش را برای خرید کتاب خوب راهنمایی کند مشکل ایجاد می‌کند.

مقدسی در پاسخ به آقای سرمستی گفت یکی از پرسش‌هایی که در این زمینه مطرح است این است که آیا ناشران به اندازۀ کافی ویراستار دارند و آیا ناشر این اجازه را به ویراستار می‌دهد که بعد از ترجمۀ یک کتاب متن را سطربه‌سطر مقابله کند و ایرادهای احتمالی آن را بگیرد؟ اساساً آیا این کار صرفۀ اقتصادی برای ناشر دارد؟ پاسخ به این پرسش‌ها را باید از نشر و ناشران درخواست کرد. آیا ویراستار خوب داریم؟ و آیا ناشران به دنبال ویراستار خوب هستند؟ اصولاً ناشران از ویراستار چه توقعی دارند و چه میزان کار از ویراستار می‌خواهند؟

نازنین خلیلی‌پور، عضو هیئت‌مدیرۀ انجمن، پس از تبریک روز ویراستار گفت که یکی از معضلات نشر کنونی نبود ویراستار در نشر است. متأسفانه در حال حاضر کسانی با عنوان سرویراستار یا سردبیر در نشر کار می‌کنند که ویراستاران زیردست آنان از ایشان باسوادترند. وقتی کار ویرایشیِ ویراستار، که طبق اصولی آن را ویرایش کرده، از طریق این افراد به صاحب‌اثر داده می‌شود، چون علت تغییرات را نمی‌داند و دانش کافی ندارد نمی‌تواند از کار ویراستار دفاع کند و کار ویراستار ابتر می‌ماند. متأسفانه در امر ویرایش و نشر سنجه‌ای وجود ندارد. کسانی که در سطوح بالاتر قرار گرفته‌اند و کسانی که تجربه‌های خوبی دارند و ویراستارانی که تجربۀ کافی ندارند با سنجۀ مشخصی ارزیابی نمی‌شوند. اساساً سنجه‌ای برای ویرایش نیست و سنجه‌ای برای اینکه متن را تا کجا باید ویرایش کرد وجود ندارد. نبودن سنجه مشکل مهمی است که به همه‌چیز آسیب می‌رساند و به تفاوت روش کار ویراستاران دامن می‌زند.

هومن عباسپور، نایب‌رئیس هیئت‌مدیرۀ انجمن، دربارۀ مشکلات موجود در کتاب‌ها گفت که دورۀ نقد شفاهی خیلی وقت است تمام شده و بهتر است در مورد ایرادهای کتاب‌ها به جای ابرازنظرهای شفاهی به نوشتن روی آورد و در این زمینه هم منصف بود و برای وجود چند ایراد در یک کتابِ هزارصفحه‌ای آن را سرتاسر غلط خطاب نکرد. وقتی می‌گوییم این کتاب سرتاسر غلط است، یعنی این کتاب از کلمۀ اول تا آخر غلط است، درحالی‌که این‌طور نیست. عباسپور در توصیف توانایی و وظیفه‌شناسی ویراستاران گفت استاد سمیعی یک استثناست و کاری که در ویرایش می‌کند نیز استثناست و همین است که او را از دیگران متمایز می‌کند.

عباسپور در پایان یادی کرد از ویراستاران پیشکسوت استادان اسماعیل سعادت، ابوالحسن نجفی، نجف دریابندری، کریم امامی و از تلاش‌هایشان تقدیر کرد و برای استادان احمد سمیعی، حسن انوری، سیروس پرهام، منوچهر انور و دیگر بزرگانِ ویرایش آرزوی طول عمر و سلامتی کرد.

در ادامۀ این نشست، سخنرانان خاطرات خود را از پیشکسوتان ویرایش از جمله از استاد سمیعی بیان کردند و ویژگی‌های علمی و اخلاقی ایشان را برشمردند. در پایان این نشست پیشنهادهایی برای ادامۀ این جلسات مطرح شد و اینکه چند کارگروه در انجمن تشکیل شود که جلساتی مرتب برای ویرایش متون مطبوعات و مجلات و گفت‌وگو با ناشران برگزار شود.

کتاب‌های اهدایی انجمن ارسال شد

اهدای کتاب

انجمن صنفی ویراستاران، بنا به درخواست خانم عصمت آرامش از اعضای انجمن، با هدف تأسیس کتابخانه برای سه مدرسه در شهر سرباز، در استان سیستان و بلوچستان، با نام‌های مدرسۀ راهنمایی فضیلت نصیرآباد، دبیرستان طیبۀ نصیرآباد، هنرستان طوبی، فراخوانی در تاریخ ۱۵ دی منتشر کرد. پیش‌تر نیز به همت انجمن تعدادی کتاب به کتابخانۀ عمومی این شهر ارسال شده بود.

طرح اهدای کتاب، با تصویب هیئت‌مدیره، در برنامۀ فعالیت‌های روز ویراستار (۱۱ بهمن) گنجانده شد. طی سه هفته با حمایت برخی اعضای انجمن و دوستان و برخی ناشران از جمله نشر نی، نشر نو، جهان کتاب حدود ۱۳۰۰ عنوان کتاب در موضوعات روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، ادبیات، تاریخ، شعر و داستان و نیز کتاب‌هایی در حوزۀ کودک و نوجوان جمع‌آوری شد.

کتاب‌ها با همکاری چند تن از اعضا از جمله خانم‌ها مهناز مقدسی، لیلا اثناعشری، زهرا فرهادی‌مهر، فاطمه صفار و آقایان میلاد خدابخشی، امیر ادیب (قلاوند)، هومن عباسپور در دفتر انجمن بسته‌بندی و در تاریخ ۹ بهمن برای ارسال به شهر سرباز به باربری فرستاده شد.

اهدای کتاب

کتاب‌ها در تاریخ ۱۴ بهمن به شهر سرباز و به دست دانش‌آموزان مدرسه رسید. مراسم افتتاح کتابخانه چهارشنبه ۱۹ بهمن با حضور عباس دبیرلو، به نمایندگی از انجمن، و مدیران و معلمان و دانش‌آموزان این مدارس برگزار شد.

 

فهرست اهداکنندگان و حامیان مالی این طرح در ادامه خواهد آمد. به گفتۀ عصمت آرامش، بیش از هشت سال است که این مدارس در انتظار دریافت کتاب و قفسۀ کتاب از وزارت آموزش و پرورش هستند و اگر همت انجمن و دیگر دوستان نبود، شاید سال‌های دیگر این انتظار به درازا می‌کشید. در نظر است کتاب‌های حوزۀ کودک و نوجوان به تنها مدرسۀ ابتدایی روستای کریم‌آباد دورک و کتاب‌های بزرگ‌سال به کتابخانۀ عمومی شهر سرباز اهدا شود.

اهداکنندگان

مارینا فرهودی‌زاده ۴۵ جلد، شیوا خلیلی ۶۴ جلد، گلی امامی ۷۷ جلد، محبوبه جمشیدی ۱۱۶ جلد، ملیحه شمشکی ۱۸ جلد، لیلا اثناعشری ۱۴ جلد، محمد آرا ۶ جلد، حسن غیاثی ۲۹ جلد، الهه علی‌حیدری ۳۶ جلد، شیوا حریری ۳۱ جلد، حمیدرضا ناصری ۴۷ جلد، دکتر حسن انوری ۲۴ جلد، علیرضا نیکزاد ۴۷ جلد، جواد جوادی ۹ جلد، مهناز مقدسی و هومن عباسپور و فرانک عباسپور ۲۸۰ جلد، زهرا فرهادی‌مهر ۷ جلد، مریم فرزانه ۸ جلد، آزاده کامیار ۲ جلد، نفیسه صادقپور ۴۱ جلد، سارا صحرانورد ۲۱ جلد، میلاد خدابخشی ۹۸ جلد، اصغر مهرپرور ۳۰ جلد، مجید پوراسماعیل ۴ جلد.

انتشارات جهان کتاب ۳۸ جلد، نشر نی ۶۸ جلد، نشر نو ۱۱۳ جلد.

حامیان مالی

همایون عباسپور (کل هزینۀ باربری و حمل‌ونقل را تقبل کرد.)

سارا صحرانورد، الهه علی‌حیدری (مبالغی را بابت خرید لوازم موردنیاز مدرسه اهدا کردند.)

عباس دبیرلو (به‌نمایندگی از انجمن در مراسم افتتاح کتابخانه حضور یافت و شخصاً مبالغی را به مدرسه اهدا کرد.)

سومین هیئت‌مدیرۀ انجمن صنفی ویراستاران انتخاب شد

صبح پنج‌شنبه ۶ بهمن، سومین مجمع عمومی عادی و فوق‌العادۀ انجمن صنفی ویراستاران با حضور ۸۶ تن از اعضای انجمن برگزار شد. این نشست با حضور آقای کلاته، نمایندۀ وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی سالن آمفی‌تئاتر سرای محلۀ ساعی تشکیل شد و مسئولیت هیئت‌رئیسه به عهدۀ مهشید نونهالی، مجید رهبانی، فتح‌الله فروغی، احسان موسوی خلخالی، سعید احمدی و آیدا قویدل قرار گرفت. در این جلسه، با اکثریت آرا هیئت‌مدیره اصلی و علی‌البدل و بازرس اصلی و علی‌البدل به ترتیب زیر انتخاب شدند:

اعضای اصلی هیئت‌مدیره: گلی امامی، مهناز مقدسی، هومن عباسپور، مهدی قنواتی، اصغر مهرپرور؛

اعضای علی‌البدل هیئت‌مدیره: نازنین خلیلی‌پور، محمدحسین ساکت؛

بازرس اصلی: لیلا اثناعشری، بازرس علی‌البدل: پیام شمس‌الدینی.

مدت تصدی هیئت‌مدیره سه سال و تا بهمن ۱۴۰۴ و مدت تصدی بازرس یک سال است.

در بخش پایانی این نشست مراسم کوتاهی به مناسبت روز ویراستار برگزار شد. روز ویراستار ۱۱ بهمن و مصادف با سالروز تولد استاد سمیعی تعیین شده است. در این نشست ضمن قدردانی از ویراستاران پیش‌کسوت و ویراستاران پرتلاش کنونی در نشر کاغذی و الکترونیک، فیلم کوتاهی از گفته‌های چند تن از ویراستاران و مترجمان پیش‌کسوت پخش شد.

انجمن برای روز ویراستار چند برنامه دارد که یکی از آن‌ها انتشار ویژه‌نامه‌ای به قلم اعضا و اهالی فرهنگ است که به‌صورت الکترونیک منتشر می‌شود، کار دیگر اهدای کتاب به سه مدرسۀ راهنمایی و دبیرستان و هنرستان در شهر سرباز است که کتاب‌های اهدایی به انجمن رسیده و قرار است شنبه بسته‌بندی و روز یکشنبه ارسال شود تا در روز ویراستار به دست عزیزانمان در شهر سرباز برسد.

آگهی دعوت به مجمع عمومی عادی سالیانه و مجمع فوق‌العادۀ انجمن صنفی کارگری ویراستاران شهر تهران

|   آگهی دعوت به مجمع عمومی عادی سالیانه و مجمع فوق‌العادۀ
انجمن صنفی کارگری ویراستاران شهر تهران   |

 

تاریخ: ۱۱/۱۰/۱۴۰۱

 شماره: ۶۹۶-۱

 بدین‌وسیله از اعضای انجمن صنفی ویراستاران دعوت می‌شود که در جلسۀ مجمع فوق‌العاده و مجمع عمومی عادی سالیانه از ساعت ۹:۳۰   تا ۱۳  در تاریخ پنجشنبه ۶  بهمن حضور یابند.

 

* این جلسه حضوری است و نشانی محل برگزاری آن متعاقباً اعلام خواهد شد.

 

  • دستور جلسۀ مجمع فوق‌العاده

۱) گسترش حوزۀ فعالیت انجمن از شهر تهران به استان تهران

۲) اصلاح بندهایی از اساسنامه

 

  • دستور جلسۀ مجمع عادی

۱) تصمیم در خصوص بند ۱۱ مادۀ ۱۳ اساسنامه و تفویض اختیار به هیئت‌مدیره برای تعیین حق عضویت و ورودیۀ اعضا

۲) تعیین مبلغ حق عضویت سالانه

۳) اعلام گزارش‌های عملکرد هیئت‌مدیره، خزانه‌دار، بازرس

۴) برگزاری انتخابات هیئت‌مدیره و  بازرس

 

 

هیئت‌مدیره: گلی امامی، اصغر مهرپرور، هومن عباسپور، مهدی قنواتی، مهناز مقدسی

فراخوان مقالۀ کوتاه برای ویژه‌نامۀ روز ویراستار

فراخوان مقالۀ کوتاه برای ویژه‌نامۀ روز ویراستار

روابط عمومی انجمن صنفی ویراستاران در نظر دارد ویژه‌نامه‌ای به مناسبت روز ویراستار (۱۱ بهمن) تدوین و به‌صورت الکترونیکی منتشر کند. این ویژه‌نامه شامل مطالبی به قلم اعضای انجمن صنفی ویراستاران  در زمینه‌های زیر خواهد بود.

۱. تجربه

  • تجربۀ شخصی
  • بازگویی تجارب دیگران

۲. نقد و نظر

  • دربارۀ کتاب ویرایشی
  • دربارۀ مقالۀ ویرایشی

۳. یادی از بزرگان

  • یاد و خاطره‌ای از پیشکسوتان و بزرگان ویرایش
  • معرفی ویراستاران شاخص ایران و جهان

۴. اخلاق ویراستاری

  • اخلاق در ویرایش
  • ارتباط با پدیدآورنده
  • ارتباط با ناشر
  • ارتباط با دیگر ویراستاران

 

توجه

  • حجم هر مطلب حداکثر 300 کلمه باشد؛
  • هر شخص حداکثر می‌تواند دو مطلب ارسال کند؛
  • هر مطلب جداگانه در یک فایل ورد تایپ شود؛
  • برای هر مطلب عنوان مشخصی تعیین شود؛
  • چنانچه مطلب شما نیاز به تصویر دارد، فایل باکیفیت آن تصویر ضمیمه شود؛
  • شایسته است که مطالب ارسالی ساختاری مناسب با محتوا داشته باشد و پاکیزه و بدون ایرادهای ویرایشی باشد.
  • هنگام ذخیرۀ فایل نام فایل به این صورت نوشته شود:

موضوع ـ نام کامل نویسنده ـ تاریخ

نمونه: بازگویی تجارب دیگران ـ سمیه احمدی ـ 20-10-1401

  • مطالب از طریق رایانامه به نشانی: anjoman.virastar@gmail.com به دبیرخانه ارسال شود؛
    • به علت مشکلات ارسال ایمیل در حال حاضر، لطفاً اطمینان حاصل کنید که ایمیل به دبیرخانه رسیده باشد. (دبیرخانه اعلام وصول می‌کند. اگر پس از سه روز کاری اعلام وصول دریافت نکردید، با دفتر انجمن تماس بگیرید.)
  • آخرین فرصت ارسال مطالب بیست‌وپنجم دی 1401 است؛
  • این فراخوان محدود به اعضا نیست اما مطالب دریافتی از اعضای پیوستۀ انجمن صنفی ویراستاران در اولویت است.

 

* دبیرخانه در انتخاب و ویرایش مطالب آزاد است.

گزارش جلسه هم‌اندیشی با اعضا

|   گزارش جلسه هم‌اندیشی با اعضا   |

دوشنبه ۲۸ آذر ۱۴۰۱

تا پایان سال دو فعالیت مهم داریم یکی برگزاری مجمع عمومی عادی است
و دیگری انتشار ویژه‌نامه‌ای برای روز ویراستار که امیدواریم با مطالب دریافتی از
اعضای انجمن این ویژه‌نامه را پربار کنیم.

 

این هم‌اندیشی با حضور سی تن از اعضای انجمن و پنج تن از اعضای هئیت‌مدیره برگزار شد. در ابتدای نشست خانم مقدسی، ضمن اظهار همدردی با مردم داغدار و آسیب‌دیدۀ اخیر، به توقف فعالیت‌های فضاهای مجازی انجمن در ماه‌های اخیر اشاره کرد و از اعضا درخواست کرد نظرشان را مبنی بر ادامۀ فعالیت‌هایی انجمن در فضاهای مجازی اعلام کنند. دبیر انجمن برای اعضایی که طی یک سال اخیر به عضویت پیوسته درآمده و دربارۀ کارهای انجمن پرسش‌هایی مطرح کرده بودند، گزارشی دربارۀ فعالیت‌های انجمن عرضه کرد. وی گفت که آخرین دیدار با اعضا در کتابفروشی فرهنگان در تاریخ ۲۸ شهریور بوده است و تصمیم بر آن بود که برنامۀ دیدار حضوری با اعضا را بیشتر کنیم، اما موفق نشدیم.

گزارش کوتاهی از فعالیت‌های انجمن که در این هم‌اندیشی عرضه شد به قرار زیر است.

 

فعالیت‌های انجمن
  • کمیسیون آموزش

برگزاری دورۀ جامع نگارش و ویرایش (یک بار در سال)؛

برگزاری دورۀ نگارش و ویرایش متون کودک و نوجوان (دومین دوره در 1401 برگزار شد و به علت مشکلات اینترنت و متصل نشدن فراگیران خارج از تهران در نیمۀ راه متوقف و مابقی شهریه‌ها برگردانده شد)؛

برگزاری کارگاه‌های تخصصی و تک‌درس، از جمله کارگاه ویرایش رایانه‌ای، کارگاه ویرایش داستان، کارگاه مبانی نظری ترجمه، کارگاه ویرایش ترجمۀ متون فرانسه، کارورزی.

کمیسیون امور ویرایشی

گرفتن کارهای ویرایشی و محول‌کردن آن به اعضای توانمند که با انجمن همکاری کرده بودند و نظارت بر کار آنان؛

معرفی کردن اعضا به متقاضیان همکاری با ویراستاران؛

مشاوره دادن به پدید‌آورندگان  برای بهبود آثارشان؛

تهیه و تنظیم شیوه‌نامه برای ناشران؛

مشاوره به ویراستاران در زمینه‌های گوناگون در امر ویرایش.

کمیسیون پژوهش

تدوین شیوه‌نامۀ انجمن (در دستور کار قرارگرفته است)؛

تدوین نرخ‌نامۀ ویرایش و روزآمدکردن آن به صورت هرساله (در وبگاه انجمن قرار گرفته است)؛

مشاوره به پدیدآورندگان برای کارهای پژوهشی.

کمیسیون امور صنفی و حقوقی

مشاوره به ناشران، پدیدآورندگان و ویراستاران در امور حقوقی و صنفی و تنظیم قراردادها؛

پیگیری امور بیمه‌ای ویراستاران در خانه کتاب و صندوق اعتباری هنر؛

گرفتن تخفیف‌های کتاب در مقاطع گوناگون از ناشران و کتابفروشی‌ها.

روابط عمومی و دبیرخانه

تهیۀ مطالب، تنظیم، صفحه‌آرایی و انتشار خبرنامه در هر ماه به صورت الکترونیک؛

تولید محتوا برای فضاهای مجازی انجمن؛

انتشار مطالب مفید برای ویراستاران از جمله مقاله و معرفی کتاب در اینستاگرام؛

پشتیبانی و روزآمدکردن وبگاه انجمن و مدیریت شبکه‌های مجازی انجمن؛

پاسخ‌گویی به اعضا و فراگیران دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی؛

انتشار آگهی درخواست ویراستار در فضاهای مجازی؛

پیگیری امور اداری انجمن و مکاتبات با ادارات و مراکز فرهنگی؛

پیگیری امور مالی و حسابداری و تنظیم انواع مدارک برای امور مالیاتی و ثبتی؛

برگزاری مجامع عمومی و فوق‌العاده؛

تدوین تغییرات لازم در اساسنامه برای مجامع؛

برگزاری جلسات هیئت‌مدیره و تنظیم صورتجلسات و گزارش‌های ماهیانه و فصلی؛

برگزاری جلسات کمیسیون‌ها و برخی اعضا؛

تهیه و ارسال  کارت عضویت،

همکاری با برخی مجلات برای انتشار مطالب اعضا از جمله معرفی کتاب‌های تازه؛

تهیۀ مطلب برای صفحۀ اختصاصی انجمن در هر شماره از مجلۀ جهان کتاب؛

هماهنگی نشست‌های انجمن با سازمان‌ها و حضور در نمایشگاه‌ها؛

 

مشکلات انجمن

کند‌شدن و قطع‌شدن اینترنت و اختلال در کلاس‌های مجازی و انصراف فراگیران شهرستانی

فیلترشدن فضاهای مجازی (اینستاگرام، تلگرام، واتسپ) و بارگذاری‌نکردن محتوا در این فضاها

نامناسب بودن شرایط کشور برای فعالیت‌های انجمن خصوصاً در بخش آموزش

واکنش‌های تند برخی مخاطبان برای اجرای فعالیت‌های انجمن، از جمله آموزش که مهم‌ترین منبع درآمدی انجمن است.

کمبود اندوختۀ مالی به‌سبب پایین‌بودن حق عضویت و تعداد اعضا و نیز نداشتن حامی مالی جدی و مستمر و پایین بودن درآمد آموزش.

به تعلیق درآمدن کشوری‌شدن انجمن‌های حوزۀ فرهنگ و هنر و رسانه به‌سبب ایرادهایی که دیوان عدالت اداری به متن شیوه‌نامۀ تأسیس این انجمن‌ها گرفته است و در نتیجه، به تعویق افتادن برگزاری مجامع عمومی عادی سالانه این انجمن‌ها

نداشتن نیرو برای امور حسابداری و مالی و مالیاتی در انجمن

نداشتن نیروهای داوطلب برای برخی کارهای انجمن

اِشراف نداشتن دبیرخانۀ انجمن به توانمندی اعضا برای معرفی آنان به ناشران و متقاضیان ویراستار

همسو نبودن توقع ویراستاران با سفارش‌دهندگان که گاه موجب پدیدآمدن مشکلاتی می‌شود که رفع آن از عهدۀ انجمن خارج است.

توقع اعضا از انجمن برای دادن خدمات ویژه به اعضا، درحالی‌که انجمن نهادی غیردولتی است که برای قدرتمندشدن صنف تشکیل شده و باید با حمایت مادی و معنوی خودِ اعضا پابرجا باشد و فعالیت کند.

نداشتن مکان مجزا و مستقل برای انجمن (این انجمن از ابتدای تأسیس در دفتر انتشارات همیشه مستقر بوده است و توانایی مالی ندارد که بتواند مستقل شود)

نداشتن فضای مناسب و رایگان برای برگزاری جلسات با اعضا یا برگزاری کلاس‌های آموزشی

نداشتن فضای مناسب برای برگزار مجامع عمومی و فوق‌العاده

هزینه‌های بسیار بالا برای برگزاری انواع نشست‌ها برای انجمن

 

نیاز به همیاری
  • تأمین مخارج انجمن
  • تأمین مکان به صورت رایگان برای جلسات و نشست‌ها و کارگاه‌های آموزشی
  • حمایت ویراستاران حرفه‌ای از انجمن و برقرارکردن نظام دستیاری با هدف تقویت ویراستاران تازه‌کار
  • شناساندن انجمن به مراکز و مؤسسات و ناشران
  • گرفتن طرح‌های پژوهشی با هدف اشتغال‌زایی اعضا و درآمدزایی انجمن
  • تولید محتوا برای فضاهای عمومی انجمن و خبرنامه
  • همکاری با دبیرخانه برای کارهای جاری از جمله فهرست‌کردن کتاب‌های اهدایی، تهیۀ نماهنگ‌های کوتاه از محتواهای تصویری محفوظ در دبیرخانه، تهیۀ جزوات آموزشی، پیاده کردن برخی پوشه‌های صوتی، حروفچینی مقالات قدیمی برای انتشار در فضاهای مجازی.

 

مسئولیت‌های موظف انجمن تا پایان سال

برگزاری مجمع عمومی عادی و فوق‌العاده تا بهمن‌ماه برای انتخاب هیئت‌‌مدیره و بازرس و تغییر انجمن ویراستاران شهر تهران به استان تهران (به سبب آنکه برگزاری مجمع برای تمدید گواهی ثبتِ انجمن کشوری با مخالفت دیوان عدالت اداری مواجه شده است و وضعیت این انجمن‌ها نامعلوم است.)

گرامی‌داشتن روز ویراستار با انتشار ویژه‌نامه‌ای الکترونیک با درج نوشته‌های اعضا انجمن که به صورت فراخوان به اعضا اعلام می‌شود.

 

 ***

پس از گزارش دبیر انجمن، برخی اعضای هیئت‌مدیره و مدرسان دوره‌های آموزشی انجمن گفت‌وگو کردند. آقای هومن عباسپور، نایب‌رئیس هیئت‌مدیره، به ضرورت حمایت اعضا از انجمن، در شرایط سخت کنونی، اشاره کرد و اینکه تأسیس انجمن ویراستاران کار ساده‌ای نبود و باید تلاش کنیم تا این انجمن پربار و موفق پیش برود.

آقای جواد رسولی، عضو هیئت‌مدیره و رئیس کمیسیون امور صنفی و حقوقی، به دشوار بودن دخالت انجمن در امور حقوقی ویراستاران اشاره کرد و اینکه انجمن تاکنون در جایگاه مشاور تلاش کرده است این مشکلات را حل کند یا راه‌حل‌هایی به متقاضیان بدهد. وی افزود امیدواریم، بعد از برگزاری مجمع و با پیوستن افراد جدید به عضویت انجمن، نیروهایی به کمیسیون امور صنفی و حقوقی بپیوندند و این کمیسیون فعال‌تر بشود.

خانم لیلا اثناعشری، بازرس انجمن، به اهمیت فعال‌بودن انجمن اشاره کرد و اینکه بخش فرهنگی می‌تواند سهم بزرگی را برای آگاهی‌بخشی به جامعه به عهده بگیرد و انجمن نیز به سهم خود برای توسعۀ فرهنگ و پرورش نیروهای مستعد می‌تواند قدم بردارد. وی افزود که سال‌هاست با انجمن همکاری نزدیک دارم و شاهد تلاش‌های اعضای هیئت‌مدیره و مجموعۀ گردانندگان انجمن هستم که چه تلاشی برای حفظ این انجمن می‌کنند که جای تقدیر دارد.

آقای مهدی قنواتی، عضو هیئت‌مدیره و رئیس کمیسیون آموزش، به اهمیت برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی انجمن اشاره کرد و گفت که باوجود مشکلات پدیدآمده در برگزاری کلاس‌های برخط، در تلاشیم کارگاه‌‌هایی را تا پایان سال برگزار کنیم که از اعضا درخواست می‌کنیم برای اطلاع‌رسانی آنها کمک کنند.

خانم نازنین خلیلی‌پور، مدرس درس ویرایش ترجمه، به ضرورت فعال بودن نهادهای مدنی و انجمن‌ها اشاره کرد و گفت که انجمن باید در این روزهای ناآرام وظایف صنفی خود را به انجام برساند و برای ارتقای فرهنگ کوشا باشد. خاموش بودن انجمن امکان ارتباط و گفت‌وگو را از بین می‌برد و نباید بگذاریم اینچنین بشود.

آقای علیرضا نیکزاد، مدرس درس ویرایش رایانه‌ای، به اهمیت حفظ انجمن اشاره کرد و گفت که مشکلات کنونی نباید مانع فعال‌بودن انجمن و بخش‌های فرهنگی باشد. با توجه به اینکه انتشار کتاب متوقف نشده، ویرایش هم متوقف نمی‌شود. می‌توان با همفکری و همکاری اعضا بخش‌هایی را فعال کرد و انجمن را پویا نگه داشت.

خانم شیوا حریری، ویراستار متون کودک و نوجوان، به نداشتن ویراستار مجرب در حوزۀ کودک و نوجوان اشاره کرد و افزود که گاه ویراستاران، چه در حوزۀ کودک و چه در حوزۀ متون بزرگسال، توجه نمی‌کنند که صاحب اثر چه می‌‌خواهد و چه سهمی دارد و ارتباط مناسبی با صاحب اثر برقرار نمی‌کنند و تغییراتی می‌دهند که جایز نیست و همین امر مشکلاتی در کار پدید می‌آورد. وی بر اینکه ویراستاران مسئولیت خود را بشناسند تأکید کرد و افزود انجمن باید تلاش خود را ادامه دهد و این فضای تعاملی را حفظ کند و فعالیتش را در شرایط کنونی متوقف یا کُند نکند و کمک کند که جایگاه ویراستار و مسئولیت او شناخته شود.

در ادامه، دیگر اعضای انجمن پیشنهادها و دیدگاه‌های خود را مطرح کردند که در زیر به آنها اشاره می‌کنیم.

آقای مجید پوراسماعیل چند موضوع را مطرح کرد: 1) ویراستاران آزادکار در میان ناشران و دیگر صنوف شناخته‌شده‌ نیستند و عموماً حرفۀ ویراستاری و حتی انجمن ویراستاران را نمی‌شناسند و بهتر است انجمن راهی برای شناساندن این افراد و این صنف و انجمن بیابد؛ 2) بهتر است انجمن نظام دستیاری را برقرار کند که ویراستاران تازه‌کار یا کم‌تجربه بتوانند از تجارب ویراستاران مجرب بهره بگیرند و بیاموزند و نیز امکان پرسش‌وپاسخ در گروه‌های مجازی انجمن فراهم شود که اعضا تجربه‌هایشان را به هم منتقل کنند؛ 3) روی کارت‌های عضویت نام انجمن صنفی ویراستاران به‌وضوح درج نشده و کسانی که نشان (لوگوی) انجمن را نشناسند نمی‌تواند بفهمند که این کارت متعلق به انجمن صنفی ویراستاران است.

خانم نیکوخوی، از اینکه این انجمن تشکیل شده و ویراستاران می‌توانند با هم گفت‌وگو کنند اظهار خرسندی کرد و اشاره کرد که ویراستاری کتاب‌های کودک و نوجوان را هم انجام می‌دهد. وی به فرصت‌های همکاری در انجمن اشاره کرد و گفت که حال حاضر برای ویرایش کتابی که از فارسی به انگلیسی ترجمه شده نیاز به ویراستار انگلیسی دارد و درخواست کرد نیرویی را در این زمینه به ایشان معرفی کنند.

آقای محمد آرا: بهتر است انجمن گروه تلگرامی داشته باشد تا این نوع صحبت‌ها و دیدگاه‌ها در آنجا مطرح بشود.

خانم مهری تقی‌پور: بهتر است فضاهای مجازی انجمن مهربانانه باشد تا اعضا بتوانند بدون نگرانی از قضاوت‌شدن پرسش‌های ویرایشی خود را مطرح کنند و پاسخ بگیرند.

آقای حسین ملکی پیشنهاد کرد که آموزش خط تحریری به کارگاه‌های آموزشی انجمن اضافه شود و ایشان اعلام آمادگی کرد که، با تجربه‌ای که در این زمینه دارد، آموزش آن را به عهده خواهد گرفت.

خانم لیدا شجاعی، با توجه به سابقۀ کاری خود در حوزۀ رسانه پیشنهاد کرد انجمن پادکست (پوشۀ صوتی) داشته باشد تا بتواند از طریق برنامه‌های صوتی یا رادیویی خودش را معرفی کند. وی اعلام آمادگی کرد که،  اگر انجمن بپذیرد، حاضراست برای این موضوع اقدام کند و طرح خود را به هیئت‌مدیره بدهد.

 

این جلسه در ساعت 20 به اتمام رسید.

نام ویراستار در صفحۀ فیپا و فاپا

نام ویراستار در صفحۀ فیپا و فاپا

مدتی است که برخی ویراستاران اعلام کرده‌اند نامشان در صفحۀ فیپا درج نمی‌شود مگر آنکه ویراستار علمی باشند و حتی وقتی ناشر هم نام ویراستار را اعلام کرده، باز هم در صفحۀ فیپا نیامده است. برای طرح این موضوع و گفت‌وگو دربارۀ سازوکار بخش فهرست‌نویسی و اطلاع از قواعد و قوانین آن، درصدد شدیم با کارشناسان و مسئولان این مجموعه دیداری داشته باشیم. با حمایت و راهنمایی خانم یعقوب‌پور، مدیرکل پردازش اطلاعات در کتابخانۀ ملی، روز دوشنبه ۷ شهریور ۱۴۰۱ جلسه‌ای برگزار شد. گزارشی از این جلسه در ادامه آمده است.

مهناز مقدسی، دبیر انجمن، نخست انجمن و فعالیت‌های آن را معرفی کرد و به ارتباط انجمن با مراکز و مجامع فرهنگی اشاره کرد و گفت پیش از تأسیس انجمن صنفی ویراستاران هیچ انجمن رسمی‌ای برای ویراستاران وجود نداشت و این انجمن  همۀ تلاش خود را به مستحکم‌کردن پایه‌های شغلی و علمی این صنف معطوف داشته است. در طول این سال‌ها نیز از حمایت‌های نهادها و سازمان‌های معظمی برخوردار بوده است، از جمله مرکز نشر دانشگاهی، خانۀ کتاب و ادبیات ایران، جهاد دانشگاهی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

مقدسی  سپس دربارۀ نرخ‌نامۀ ویرایش، که انجمن سال گذشته منتشر کرد، توضیح داد و گفت: ما برای تنظیم نرخ‌نامه باید به تعریف انواع ویرایش و مسئولیت‌های ویراستاران و رتبه‌بندی و تنظیم پایۀ شغلی آنان توجه ویژه‌ای می‌کردیم و اطلاعات دقیقی می‌دادیم که برای جامعۀ ویراستاران و اهالی نشر هم مفید باشد و احتمالاً این تعاریف  برای مسئولان فهرست‌نویسی نیز به کار خواهد آمد، زیرا تلقی از ویراستار صوری را روشن‌تر می‌کند و نشان می‌دهد که ویراستار صوری چه میزان مسئولیت‌ دارد و چقدر حضورش مهم است و نمی‌شود او را نادیده گرفت. مقدسی، در ادامۀ صحبت‌ها، مسئولیت ویراستاران زبانی و ترجمه و ساختاری و استنادی را نیز برشمرد.

جواد رسولی، رئیس کمیسیون امور صنفی و حقوق، گفت که تعدادی از ویراستاران ممکن است شغل ثابتی نیز داشته باشند و ویرایش کتاب را صرفاً به‌خاطر اعتبار و علاقه‌شان انجام بدهند. برای این گروه معمولاً مسائل مالی و حقوقی اولویت ندارد، اما ویراستاران بسیاری هستند که ویرایش شغل اصلی آنان است و حقوق ثابتی دریافت نمی‌کنند. از آن‌سو ناشران نیز توان پرداخت مبالغ بیشتر را به ویراستاران ندارند. آنچه برای ویراستار می‌ماند این است که نامش در بخش حقوقی کتاب و در کنار پدید‌آورندگان درج شود تا بتواند از مزایای این شغل، مانند عضویت در صندوق اعتباری هنر و برخورداری از بیمۀ پایه و تکمیلی، استفاده کنند. بنابراین بسیار مهم است که  حقوق معنوی ویراستار رعایت شود.

رسولی در ادامه گفت: اخیراً چند تن از اعضای انجمن با کمیسیون امور صنفی و حقوقی دربارۀ درج نشدن نامشان در فیپا گفت‌وگو کرده‌اند و مشخص شده که ناشر نام ویراستار را برای فیپا فرستاده اما همکاران کتابخانۀ ملی آن را ثبت نکرده‌اند.

خانم یعقوب‌پور، مدیرکل پردازش اطلاعات، نخست مسئولیت‌های بخش فهرست‌نویسی و فیپا را توضیح داد و دربارۀ مشکلاتی که از جانب ناشران و پدید‌آورندگان پیش می‌آید گفت و به قواعد بین‌المللی و بخش‌های بومی‌سازی‌شدۀ فهرست‌نویسی اشاره کرد. وی سپس  گفت که مسئولان فیپا موظف‌اند آنچه ناشر اعلام می‌کند در فیپا درج کنند و شخصاً در آن دخل و تصرف نمی‌کنند، اما بسیار پیش آمده که ویراستاران به بخش فیپا مراجعه کرده‌اند و گله داشته‌اند که چرا نامشان ذکر نشده و ما هم مستنداتی داده‌‌ایم که ناشر نامی را ذکر نکرده است. این ویراستاران حتی مشاوره خواسته‌اند که برای حل این مشکل چه کنند و ما هم توصیه کرده‌ایم که سعی کنند در قراردادشان ذکر کنند که نامشان در کجا باید ذکر شود، اما متأسفانه بسیاری از ویراستاران قراردادی ندارند.

یعقوب‌پور افزود که در بخش فهرست‌نویسی دو مرحله وجود دارد پیش از انتشار (فیپا) و پس از انتشار (فاپا). در موارد بسیاری، ناشر تغییراتی در صفحۀ حقوقی کتاب (پس از انتشار) می‌دهد و نام‌هایی را عوض یا حذف می‌کند و ما ناچار می‌شویم اسامی جدید را وارد کنیم که گاه اشخاص اعلام‌شده اصلاً ویراستار نیستند یا نسبتی فامیلی با ناشر دارند، ولی ویراستاران تصور می‌کنند که ما این کار را کرده‌ایم. از دیگر مشکلاتی که ناشران برای بخش فیپا ایجاد می‌کنند ندادن اطلاعات دقیق ویراستار شامل نام و نام خانوادگی دقیق و سال تولد ویراستار است که باید در فیپا شناسایی و سپس ثبت شود و وقتی اطلاعات ناقص است مسئولان فیپا آن را درج نمی‌کنند. همچنین گاه دو مسئولیت را با هم ذکر می‌کنند مثلاً می‌نویسند «صفحه‌آرا و ویراستار» که این دو مسئولیت هم‌طراز نیست و مواردی مثل این باعث می‌شود که بخش فیپا از درجِِ اسم فوق پرهیز کند.

یعقوب‌پور توصیه کرد که اگر ویراستاری به این مشکل برخورده باید مطمئن شود که: 1) ناشر نام او را در هنگام درخواست فیپا در زمرۀ پدیدآورندگان آورده باشد و نیز مشخصات کامل او (نام و نام خانوادگی، تاریخ تولد) را ثبت کرده باشد؛ 2)  نام ویراستار در صفحۀ عنوان یا در شناسنامۀ کتاب، به‌صورت مجزا از نقش‌های دیگر، آمده باشد؛ 3)  ناشر نام افراد را در زمان انتشار کتاب تغییر نداده باشد.

یعقوب‌پور و دیگر کارشناسان حاضر در جلسه در مورد مسئولیت ویراستار صوری یا فنی و ادبی پرسش‌هایی داشتند و بر آن بودند که ویراستار صوری کار خاصی در کتاب انجام نمی‌دهد که نامش ذکر شود. این تلقی، پس از توضیحات کارشناسان انجمن، اصلاح شد و تغییر یافت.

دکتر خادمیان، در توضیحِ ذکر کردن نام ویراستار، افزود که اگر ویراستار علمی نامش در صفحۀ عنوان و در صفحۀ حقوقی بیاید، مسئولان فیپا نام او را هم در بخش پدیدآورنده و هم در بخش «شناسۀ افزوده» ذکر می‌کنند، اما نام ویراستاران دیگر را فقط در بخش «پدیدآورنده» می‌آورند و به آن شناسۀ افزوده اختصاص نمی‌دهند.

مهدی قنواتی دربارۀ تفاوت انواع ویرایش و ویراستار گفت و اشاره کرد که ما در سطوح بین‌المللی ویراستاری ذیل عنوان «ویراستار علمی» (scientific editor) یا  «ویراستار ادبی» (literate editor) نداریم و این‌ها عناوینی است که در ایران و بین برخی ناشران مرسوم شده. اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم پنج نوع ویرایش میان ناشران متداول است که در نرخ‌نامه آمده و بهتر است مسئولان کتابخانۀ ملی نیز این عناوین را در نظر بگیرند. بسیاری از متون ویرایش محتوایی می‌شوند اما علمی نیستند؛ پس نمی‌توان گفت ویراستار علمی عنوان دقیقی است.

در پایان این جلسه، قرار شد انجمن طی جلساتی با ناشران و ویراستاران نکاتی را که برای ثبت در فیپا لازم است بدانند مطرح کند و آگاهی‌بخشی کند. خانم یعقوب‌پور و همکارانشان اعلام آمادگی کردند در صورتی که اعضای انجمن مایل باشند از کتابخانۀ ملی و بخش‌های علمی و فهرست‌نویسی دیداری داشته باشند، امکان این دیدار و نیز جلسات گفت‌وگو را فراهم کنند. ضمناً درخواست کردند که چنانچه مشکلاتی برای ثبت اسامی ویراستاران پدید آمد انجمن آن را با مسئول مستقیم فیپا مطرح کند تا اگر خطایی از بخش فیپا صورت گرفته شده باشد رفع گردد و اگر موضوع چیز دیگری باشد آن را اطلاع دهند.

شرکت‌کنندگان در این جلسه از انجمن، خانم‌ها مهناز مقدسی، لیلا اثناعشری، مهتاب میناچی و آقایان مهدی قنواتی و جواد رسولی، و از کتابخانۀ ملی خانم‌ها یعقوب‌پور، مدیرکل پردازش اطلاعات؛ جعفری، بخش فیپا؛ نمازی، مسئول واحد فیپا، سلطانی، بخش فهرست‌نویسی منابع کتابی؛ فعال، بخش فهرست‌نویسی منابع غیرکتابی، و آقای دکتر خادمیان رئیس گروه مستند‌سازی بودند.

ویرایش داستان، چرا و چگونه

|  ویرایش داستان، چرا و چگونه  |

نشست مجازی معرفی «کارگاه داستان و ویرایش داستان» در ۹ تیر ۱۴۰۱ در وبینارپلاس برگزار شد. در این نشست، مهدی قنواتی، رئیس کمیسیون آموزش انجمن، با فرشته احمدی، پژوهشگر، ویراستار و مدرس این کارگاه، به گفت‌وگو نشست.

نخست، مهدی قنواتی به مشکلاتی که شیوع ویروس کرونا در چند سال اخیر پدید آورده اشاره کرد و گفت این همه‌گیری سبب شد که نتوانیم کارگاه‌ها را حضوری برگزار کنیم. اما اکنون شرایطی فراهم شده که برخی کارگاه‌ها را هم به‌صورت حضوری و هم برخط برگزار شود تا فراگیرانی که در شهرهای دیگر سکونت دارند بتوانند از کارگاه استفاده کنند.

پس از آن، پرسش‌هایی در خصوص ویرایش داستان و کارگاهی که از هفتۀ آینده شروع می‌شود مطرح شد و فرشته احمدی به آن‌ها پاسخ داد.

متن خلاق و داستان چیست؟

هر متنی که گزارش صرف نداشته باشد، به عالم خیال مربوط باشد و قابلیت راستی‌آزمایی نداشته باشد متن خلاق است. داستان یکی از متون خلاق است و دریچه‌ای است به جهانی دیگر. وجه تمایز همۀ متون خلاق تخیل است.

تفاوت بین داستان و رمان چیست؟

در کارگاه داستان و ویرایش داستان انواع داستان را معرفی می‌کنم. اما اینجا به‌اختصار می‌گویم که تفاوت انواع داستان در ساختار آن‌هاست. ساختار واژۀ کلیدی این کارگاه است. رمان و داستان و داستان کوتاه که از قرن نوزدهم به بعد شکل گرفته ساختار متفاوتی دارند، ضمن آنکه پیش از آن انسان موجودی بود اسیر سرنوشت، اما در دورۀ جدید فردگرایی اهمیت یافته است.

احمدی افزود: ما به‌طور عام از کلمۀ داستان استفاده می‌کنیم و منظورمان تمامی انواع آن است. داستان به هر نگارش خلاقی گفته می‌شود که شروعی دارد و با سلسله‌مراتبی در نقطه‌ای غیر از آغاز پایان می‌یابد. تفاوت بین رمان و داستان کوتاه را با مثالی می‌شود روشن کرد: رمان مثل شهر است و داستان کوتاه مثل یک آپارتمان. ضمن اینکه در رمان نویسنده فرصتی می‌یابد تا تصویرسازی و شخصیت‌پردازی کند، اما داستان کوتاه برشی از جهان است که شکلی مینی‌مالیستی و موجز دارد. این نکته را هم بگویم که شروع نگارش رمان آسان است اما ساختار و پایان دادن به آن بسیار دشوار است.

چند نوع ویرایش میان ناشران متداول است: صوری، زبانی، ترجمه، استنادی، ساختاری و محتوایی. ویرایش داستان شامل کدام یک از این‌هاست؟

ایدئال این است که ناشران هر کدام از این ویرایش‌ها را به متخصص همان ویرایش بدهند، اما چنین امری در نشر ما رایج نیست و ناشران نمی‌توانند هزینه‌های آن را بپردازند. ما در این کارگاه به‌صورت تخصصی به ویرایش ساختاری داستان می‌پردازیم، پس می‌توان گفت ویرایش داستان ویرایشی ساختاری است. ساختار روایت را می‌شناسیم. البته از زبان داستان هم نمی‌توان گذشت.

در ویرایش داستان تا حدودی هم به ویرایش زبانی وارد می‌شویم. به بیان دیگر، زبان یکی از عناصر ساختار داستان است.بسیار دیده‌ام که ناشران پس از پذیرفتن اثری داستانی فقط آن را ویرایش صوری و زبانی می‌کنند و به ویرایش ساختار آن نمی‌پردازند. جای این ویرایش واقعاً در نشر ما خالی است.

ویراستار داستان باید چه توانمندی‌ها و ابزاری داشته باشد؟

پیش از هر چیز، ویراستار داستان باید به ادبیات علاقه‌مند باشد و متون متنوعی را خوانده باشد. خواندن روایت‌های مختلف ساختار را در ذهن ما سروشکل می‌دهد. رد هر روایت در ذهن خوانندۀ آن می‌ماند و وقتی ذهن ساختار را شناخت بهتر می‌تواند آن را تجزیه و تحلیل کند. پس ویراستار باید مجهز باشد به علمی که پیش‌تر کسب کرده و نیز دائماً مطالعه کند. باید ساختمان داستان را خوب بشناسد بتواند داستان را بشکافد و اجزای مختلف آن را تجزیه‌وتحلیل کند تا بتواند به نویسنده پیشنهاد اصلاح بدهد.

آیا پس از آموختن این نوع ویرایش می‌توان وارد بازار کار شد؟

تفاوت این کارگاه با کارگاه داستان‌نویسی این است که در این کارگاه متخصص و کارشناس داستان پرورش داده می‌شود نه نویسندۀ داستان. بنگاه‌های انتشاراتی به متخصصانی که بتوانند داستان را تحلیل کنند نیاز دارند. می‌توان در بنگاه‌های انتشاراتی کار را با ویرایش صوری و زبانی داستان آغاز کرد و پس از مهارت‌ورزی کافی به ویرایش داستان نیز پرداخت. فعالیت‌های دیگری هم هست: نوشتن تحلیل داستان، نقد داستان، …

البته این کارگاه برای نویسندگان داستان هم مفید است چرا که به آن‌ها می‌آموزد چگونه داستانشان را تحلیل و واکاوی کنند.

برخی داستان‌ها ساختارمند نیستند. این نوع داستان‌ها را چطور باید ویرایش کرد؟

این نکته را فراموش نکنیم که ساختار قرار نیست دست‌وپای ما را ببندد. آگاهی دربارۀ ساختار ذهن ما را روشن می‌کند تا داستان را درست ببینیم. مسلماً داستان‌هایی هستند که باید با ملاک و معیار خودشان سنجیده شوند. شناخت ساختار داستان به ما می‌آموزد که با هر داستان چه مواجهه‌ای داشته باشیم و جهان‌بینی مستتر در آن را چگونه ادراک کنیم و با در نظر گرفتن همۀ این موارد با نویسنده همراه شویم.

موضوع اصلی این است که ویراستار همیشه باید دو سؤال را از خود بپرسد: اول، چه داستانی تعریف می‌شود؟ دوم، داستان چقدر خوب تعریف می‌شود؟

اگر ویراستار پاسخ این دو سؤال را به‌خوبی بداند، می‌تواند در ویرایش داستان به نویسنده کمک کند.

تصور کنیم داستان به لحاظ ساختاری مشکلی ندارد، حال ویراستار تا چه اندازه اختیار دارد که در زبان آن دست ببرد؟

این موضوع دربارۀ هر داستانی متفاوت است. بستگی به نثر دارد و اینکه نویسنده چقدر آگاهانه زبان متن را به هم ریخته است. نکتۀ مهم این است که ویراستار باید در کنار نویسنده و در خدمت او باشد نه در مقابل او. باید داستان او را دوست داشته باشد، آن را درک کند و بفهمد نویسنده چه قصدی داشته است. بدترین کاری که ویراستار می‌تواند انجام دهد این است که همۀ متن‌ها را طبق الگوی مشخصی ویرایش کند.

برای آموختن بهتر، به فراگیران این کارگاه چه توصیه‌ای می‌کنید؟

مهم است که به این حوزه علاقه‌مند باشند، بسیار مطالعه کرده باشند و به مطالعه ادامه دهند، منابعی را که در کارگاه توصیه می‌شود بخوانند و تمرین‌های هفتگی را انجام دهند تا کارگاه برایشان مفرح‌تر و کاربردی باشد.

اگر بخواهید کتابی معرفی کنید که برای مخاطبان مفید باشد مطالعۀ چه کتابی را توصیه می‌کنید؟

یکی از کتاب‌های ریچارد براتیگان، با عنوان باد همه چیز را با خود نخواهد برد، ظاهر آزادانه‌ای دارد ولی با تحلیل داستان متوجه می‌شویم چه اندازه ساختارمند است. این کتاب مفیدی برای شناخت نوع متفاوتی از داستان است.

کتاب دیگری را نیز توصیه می‌کنم: راستۀ کنسروسازان، اثر جان اشتاین بک. در این کتاب هم خیلی خوب می‌شود عناصر داستان را یافت.

چند ویراستار داستان خوب در کشور داریم یا شما می‌شناسید؟

ناشران چندان در پی ویرایش ساختاری داستان نیستند. معمولاً این‌طور است که اتفاقی متخصصی پیدا می‌شود که ساختار داستانی را بررسی می‌کند و به نویسنده پیشنهاد می‌دهد یا داستان‌ها را فقط ویرایش صوری و زبانی می‌کنند. البته در کارگاه‌های داستان‌نویسی افرادی را دیده‌ام که داستان‌های دیگران را بررسی می‌کنند و آن را اصلاح می‌کنند. بنابراین نمی‌توانم بگویم ویراستار داستان می‌شناسم.

به نظر می‌رسد این اولین باری است که کارگاهی با این عنوان و با قصد آموزش ویرایش داستان برگزار می‌شود.

 

در پایان، مهدی قنواتی در پاسخ به حاضرانی که دربارۀ ورود به بازار کار پرسیده بودند گفت تسلط به حوزۀ نگارش و ویرایش روندی تدریجی است و با گذشت زمان و تمرین بسیار و پشتکار ویراستار و نویسنده حاصل می‌شود. اگر بخواهیم صادق باشیم باید بگوییم که کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی قدم اول است و نمی‌توان گفت پس از گذراندن کارگاه یا دوره‌ای حتی بلندمدت می‌توان به‌سرعت وارد بازارکار شد. مهارتی که در این کارگاه آموزش داده می‌شود، و نیز مهارت‌های دیگر ویرایشی، تمرین و ممارست بسیار می‌طلبد.

 

برای مشاهدۀ نشست اینجا کلیک کنید.

نرخ‌نامۀ ویرایش از نگاه ویراستاران

نرخ‌نامۀ ویرایش از نگاه ویراستاران |

گزارش نشست هم‌اندیشی با اعضا، ۳۱ خرداد ۱۴۰۱ |

الهام اشجع  |  عضو پیوستۀ انجمن صنفی ویراستاران

 

تلاش چندین‌ماهۀ اعضای کارگروه نرخ‌‌نامۀ انجمن صنفی ویراستاران و برگزاری جلسات متعدد به تدوین نرخ‌نامه‌ای منتهی شد که از چندی پیش در وبگاه انجمن قرار گرفت. این نرخ‌نامه یک‌بار در نمایشگاه کتاب به نقد و نظر گذاشته شد و بار دیگر، در نشستی با برخی ناشران، دربارۀ آن صحبت شد و این‌ بار در جمع اعضای انجمن مطرح شد و اعضای کارگروه به پرسش‌های اعضا در جلسه‌ای مجازی پاسخ دادند؛ جلسه‌ای که در 31 خرداد برگزار شد.

 

در بخش اول نشست، نخست مهناز مقدسی، دبیر انجمن، دربارۀ جایگاهی که انجمن در میان انجمن‌های فرهنگی و صنفی به‌دست‌ آورده گفت و از کسانی که در این پیشرفت‌ها سهم داشتند قدردانی کرد و حضور خانم گلی امامی را در سمت رئیس هیئت‌مدیره افتخاری برای انجمن خواند. سپس استاد مهرپرور، عضو هیئت‌مدیره و خزانه‌دار انجمن، دربارۀ زحمات و تلاش‌های دبیرخانۀ انجمن و حمایت‌های بی‌دریغ انتشارات همیشه برای حفظ و اعتلای انجمن گفت. وی به مشکل مالی انجمن اشاره کرد و اینکه انجمن با حق عضویت‌های اندکی که دریافت می‌کند نمی‌تواند روی پای خود بایستد و نیاز به جذب حمایت‌های مالی دارد. مهرپرور افزود که شاید تلقی بشود اعضای هیئت‌مدیره حقوق می‌گیرند درحالی‌که هیئت‌مدیره و دبیر انجمن هیچ‌گونه دریافتی‌ای ندارند و حتی در زمان‌هایی کمک مالی هم می‌کنند. وی در ادامه گفت کم بودن همکاری داوطلبانۀ اعضای انجمن موجب شده که تمام زحمات بر دوش عدۀ اندکی باشد و این برای بقای انجمن کافی نیست. مهرپرور از همۀ اعضای انجمن درخواست کرد که برای حل مشکلات انجمن همراهی کنند و چاره‌ای بیندیشند.

جواد رسولی، رئیس کمیسیون امور صنفی، به‌ حمایت معنوی شخصیت‌های سرشناس فرهنگی از انجمن اشاره کرد و گفت بسیاری از ناشران فعال و مطرح تهران این انجمن را در جایگاه تشکلی علمی و فرهنگی به رسمیت می‌شناسند و برای نظرخواهی و معرفی ویراستار از انجمن کمک می‌خواهند. او از همۀ اعضای انجمن خواست در حد توان خود به پیشرفت انجمن کمک کنند.

در ادامه، هومن عباسپور، نایب‌رئیس انجمن، با اشاره به نزدیک بودن مجمع عمومی امسال برای انتخاب اعضای جدید هیئت‌مدیره گفت اعضای انجمن به‌جز شرکت در انتخابات لازم است که انجمن خود را یاری کنند و تأکید کرد که اگر هریک از اعضا فقط پنج‌درصد وقتشان را برای انجمن بگذارند، دیگر لازم نیست عدۀ کمی 95درصد وقتشان را به کارهای انجمن اختصاص دهند.

پس از آن، مقدسی با برشمردن کارهایی که اعضا در یاری انجمن می‌توانند انجام دهند گفت معرفی و شناساندن انجمن به مراکز فرهنگی و انتشاراتی و تشویق آن‌ها برای دریافت خبرنامۀ انجمن و اطلاع‌رسانی کارهای انجمن و کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی از جمله کارهای کوچکی است که اعضا می‌توانند برای انجمن خودشان بکنند.

نازنین خلیلی‌پور، مدرس دوره‌های ویرایش انجمن، نیز وجود انجمن صنفی را برای ویراستاران امری ضروری دانست و با برشمردن موفقیت‌های انجمن، پیگیری امور بیمه‌ای اعضا و اختصاص بن کتاب و به رسمیت‌شناختن ویراستار در صفحۀ حقوقی کتاب را حاصلِ داشتنِ صنف خواند و گفت که این انجمن در طول این سال‌ها توانسته کارهای پیوسته و هدف‌داری انجام دهد و بدون حاشیه و در فضایی دوستانه مسیر خود را طی کند.

در بخش دوم نشست، سیدحمید حیدری‌ثانی، از اعضای کارگروه نرخ‌نامه، دربارۀ چگونگی تدوین آن صحبت کرد و گفت ایدۀ اولیۀ تدوین نرخ‌نامه از تیر 1400 مطرح شد و پس از آن کارگروهی متشکل از خانم‌ها اثناعشری، فرهادی‌مهر، مقدسی و آقایان رسولی، شمس‌الدینی، صفری، عباسپور و خود ایشان یکشنبه‌ها به‌طور پیوسته جلسه برگزار کرد و نهایتاً در 17 بهمن 1400 سند نهایی روی وبگاه انجمن قرار گرفت. او این نرخ‌نامه را ابزار مناسبی برای اقناع سفارش‌دهندگان کار و به نفع هر دو طرف قرارداد دانست. او در پاسخ به این پرسش که اگر متون علمی برای مخاطب عام نوشته شود آیا در ردیف ویرایش‌های تخصصی قرار می‌گیرد گفت این مطلب بسیار ظریف است و شاید بد نباشد در کارگروه به جزئیات مواردی از این دست توجه شود و در ویراست بعدی به آن اشاره شود.

عباسپور در پاسخ به پرسشِ مهسا مهدیلو، که اگر اصرار ناشر بر این باشد که ویراستار فقط متن فارسی ترجمه‌شده را ویرایش کند و به متن اصلی مراجعه نکند، گفت این ویرایش قطعاً با مشکلاتی روبه‌روست و ویراستار می‌تواند این نوع ویرایش را نپذیرید یا اگر پذیرفت از ناشر بخواهد که نامش را به‌عنوان ویراستار درج نکند.

حیدری‌ثانی در پاسخ به درخواست دلبر یزدان‌پناه، که انجمن نرخ‌نامه را به ناشران معرفی کند و از آنان بخواهد که طبق همین تعرفه عمل کنند، گفت اعضای هیئت‌مدیره از هر فرصتی برای این کار استفاده کرده‌اند و می‌کنند، اما لازم است که همۀ اعضا نیز در این امر همراه باشند و آقای رسولی افزود اگر اعتماد میان ویراستار و سفارش‌دهنده و انجمن باشد، انجمن می‌تواند در جایگاه حَکَم در قرارداد یا ناظر قرارداد قرار بگیرد و از منافع ویراستار حمایت کند.

مقدسی در پاسخ پرسش محمدحسن پزشگی به نرخ‌گذاری ویرایش پایان‌نامه‌ها و مقاله‌های علمی‌ـ پژوهشی گفت در ویرایش این نوع متون اگر ویراستار متخصص آن حوزه باشد و ویرایش تخصصی کند، نرخ ویرایش بر مبنای متون تخصصی خواهد بود. اما چون در پایان‌نامه نام ویراستار ذکر نمی‌شود، طبیعتاً سابقه‌ای برای ویراستار محسوب نخواهد شد.

لیلا اثناعشری دربارۀ نرخ ویرایش متون تحت وب که پرسش یکی دیگر از اعضا بود گفت متون تحت وب هیچ فرقی با دیگر متن‌ها ندارد و با درنظرگرفتن تعداد کلمات می‌توان از همین نرخ‌نامه استفاده کرد.

لیلا صمدی، دربارۀ تعریف ویراستار در نرخ‌نامه گفت با این تعریف من ویراستار محسوب نمی‌شوم، چون در نرخ‌نامه ویرایش مجلات و مطبوعات ذکر نشده است. مقدسی در پاسخ گفت ملاک خانۀ کتاب تعداد کتاب است اما انجمن در تلاش است که ویراستاران مجلات و خبرگزاری‌ها و دیگر متن‌ها را نیز به آن بیفزاید، البته این کار نیاز به همراهی ویراستاران این مجموعه‌ها دارد تا با کمک انجمن معیارهایی برای تعیین کمّی و کیفی ویرایش آن‌ها تعیین و به خانۀ کتاب یا صندوق اعتباری هنر ارائه شود.

ونوس قدیمی گفت بر اساس تعریف ویراستار در نرخ‌نامه من ویراستار نیستم، چون اسمم در شناسنامۀ کتاب نمی‌آید و همیشه در حال آماده‌کردن مطالب دیگران برای نشر هستم. مقدسی در پاسخ گفت از نظر ما همۀ مشاوران نشر و مدرسان ویرایش و سرویراستاران ویراستارند و باید تلاش کنیم که نام آن‌ها در شناسنامۀ کتاب‌ها بیاید و چقدر خوب است که کلمۀ ویراستار با تعیین کارش در صفحۀ حقوقی ذکر شود نه اینکه فقط کلمۀ ویراستار بیاید و معلوم نباشد که چه کاری انجام داده است.

در پایان، جواد رسولی پیشنهاد کرد این نشست‌ها را می‌شود به‌صورت مرتب با اعضای انجمن برگزار کرد. در این نشست حدود 50 تن از اعضا حضور داشتند و اکثر آن‌ها در گفت‌وگوها مشارکت کردند.

ترجمه و ویرایش ترجمه (۲)، چالش‌ها و آسیب‌ها

ترجمه و ویرایش ترجمه (۲)، چالش‌ها و آسیب‌ها
| گفت‌وگو با خانم مهشید میرمعزی |

دومین نشست از سلسله‌ نشست‌های ترجمه و ویرایش ترجمه در روز پنج‌شنبه ۲۶ خرداد ۱۴۰۱ در فضای مجازی برگزار شد. در این نشست خانم مهشید میرمعزی از مشکلات ترجمۀ آلمانی به فارسی و ظرافت‌های این زبان گفت. وی به این پرسش مهم که ترجمه چه سهمی در انتقال فرهنگ دارد و مترجم چه رسالتی دارد پاسخ گفت: مترجم کسی است که بهتر از هر کس متن را مطالعه کرده و توانسته است «آنِ» متن را بگیرد و به زبان مقصد منتقل کند. مترجم باید در فضای فرهنگی، جغرافیایی، اجتماعی، سیاسی و حتی زمانی داستان قرار بگیرد، در این موارد جست‌وجو کند و دست‌کم تصاویری از فضاهایی را که مترجم ترسیم کرده ببیند و تلاش کند از دریچۀ چشم نویسنده به متن بنگرد تا بتواند توصیفات و تشبیهات را به‌خوبی منتقل کند.

فهیمه شانه، دبیر نشست که ویراستار چند عنوان از آثار این مترجم است، با مطرح کردن اینکه آیا ویرایش ترجمه امری ضروری است و اگر هست چگونه می‌شود ارتباط مناسبی بین ویراستار و مترجم برقرار کرد، از خانم میرمعزی خواست که تجارب خود را از همکاری با ویراستاران بگوید. میرمعزی با تأکید بر اهمیت حضور ویراستار، بعد از ترجمه و حتی در حین ترجمه، به این مطلب اشاره کرد که اگر ویراستار پرسش درست و منطقی نکند و دانش و دقت کافی در کار نداشته باشد، اعتماد مترجم را از دست می‌دهد و ممکن است مترجم اهمیتی به پیشنهادهای او ندهد. ضمن آنکه برخی ویراستاران، که حتی زبان اصلی را می‌دانند، آن‌قدر درگیر وفاداری به متن هستند که متوجه ایهام جملات یا حتی برابری یک اصطلاح در زبان مبدأ و بازآفرینی آن در زبان مقصد نمی‌شوند و اصرار دارند که کلمه باید مانند آنچه در زبان اصلی است ترجمه شود درحالی‌که ترجمۀ لغت‌نامه‌ای برای مخاطب قابل درک نیست و فرهنگِ زبان مقصد است که باید منتقل شود. وی مثال‌های متعددی در این زمینه مطرح کرد. همچنین تأکید کرد که مترجم باید زیر پوست متن اصلی برود و شاید گاه لازم باشد با نویسنده گفت‌وگو کند یا برایش ایمیل بفرستد و از او بخواهد که برخی گره‌های ترجمه را باز کند، گاه نیز لازم است مترجم در فضای جغرافیایی نویسنده قرار بگیرد و از نزدیک توصیفات نویسنده را از محیط و مکان‌ها مشاهده کند و اصطلاحات را در بستر فرهنگی بشنود و درک کند که در این حالت ترجمه‌ای غنی‌تر و مطلوب‌تر ارائه خواهد داد. شتاب‌زدگی برای ترجمۀ آثار، بی‌توجهی مترجم به ضبط اسامی، جست‌وجوگر نبودن بسیاری از مترجمان، ندادن پانویس توضیحی از مواردی بود که میرمعزی آن‌ها را از آسیب‌های ترجمه‌های منتشرشده در سال‌های اخیر دانست.

نشست گفت‌وگو با خانم میرمعزی در پی سلسله‌ نشست‌هایی است که انجمن ویراستاران از آذر ماه ۱۴۰۰ آن را با نشست « ضرورت آموزش ویرایش» در خانۀ کتاب و ادبیات ایران آغاز کرد و پس‌ازآن سه نشست دیگر نیز در فضای مجازی برگزار کرد: «ویرایش ترجمه، چالش‌ها و آسیب‌ها» با سخنرانی علی خزاعی‌فر  (۲۷ آذر ۱۴۰۰)؛ «آشنایی با نمایه و ضبط اعلام در ویرایش و نشر» با سخنرانی هومن عباسپور (۲۳ آذر ۱۴۰۰)، «ضرورت آشنایی با نگارش معرفی کتاب» با سخنرانی مهناز مقدسی (۲۲ خرداد ۱۴۰۱).

هر یک از این نشست‌ها مقدمۀ برگزاری دوره یا کارگاهی بوده‌اند که کمیسیون آموزش انجمن صنفی ویراستاران برای ارتقای دانش و توانمندی ویراستاران و مترجمان و مؤلفان برگزار کرده یا در حال برگزاری آن است.

کارگاه ترجمۀ آلمانی به فارسی، با تدریسی خانم میرمعزی در ۱۲ تیرماه، به مدت ۵ هفته (روزهای یکشنبه، ساعت ۱۶-۱۹:۳۰) به همت کمیسیون آموزش انجمن صنفی ویراستاران و به صورت برخط برگزار خواهد شد. این کارگاه سومین کارگاه تخصصی است که برای آموزش ترجمه و ویرایش ترجمه در انجمن برگزار می‌شود.

 

برای مشاهدۀ جلسه اینجا کلیک کنید.

 

نرخ‌نامۀ ویرایش چه کمکی به ویراستاران و ناشران می‌کند

 

نرخ‌نامۀ ویرایش چه کمکی به ویراستاران و ناشران می‌کند
دیدار ویراستاران و ناشران

ویراستاران در نشر ایران چه جایگاه و چه سهمی دارند؟ آیا ویرایش چندان که باید شناخته شده است؟ آیا ویراستاران به اندازۀ زحمتشان دستمزد می‌گیرند؟ چگونه می‌شود نرخ ویرایش را تعیین کرد؟

 

نرخ‌نامۀ انجمن صنفی ویراستاران که چندی پیش در وبگاه این انجمن گذاشته شده است، موضوعی بود که در جلسۀ دیدار با ناشران در عصر سه‌شنبه 24 خرداد به نقد و نظر گذاشته شد. در این جلسه هشت ناشر حضور داشتند: آقای آموزگار، مدیر نشر آمه؛ آقای دهقانی، مدیر انتشارات مبتکران؛ آقای کازری مدیر نشر خورشید؛ آقای کریمخانی به نمایندگی از نشر نگاه؛ آقای کیاییان، مدیر نشر چشمه؛ آقای گروسی‌نژاد به نمایندگی از انتشارات میردشتی؛ خانم درویش به نمایندگی از انتشارات ذهن آویز؛ خانم نبی‌فر از انتشارات آریاناقلم.

نخست، مهناز مقدسی، دبیر انجمن، دربارۀ ضرورت تدوین نرخ‌نامه در انجمن صنفی ویراستاران توضیحاتی داد و دربارۀ بخش‌های گوناگونی که در ضمیمۀ نرخ‌نامه آمده است، از جمله متغیرهایی که در تعیین قیمت ویرایش مؤثرند مانند نوع متن، سختی کار، رتبۀ ویراستار، سفارش‌دهنده، زمان تحویل کار صحبت کرد. همچنین وی به تعاریفی که برای انواع ویرایش‌های رایج در نشر مانند ویرایش صوری، زبانی، ترجمه، استنادی، ساختاری و محتوایی و مسئولیت‌هایی که هر یک از این ویراستاران بر عهده دارند اشاره کرد. در بخشی از ضمیمۀ نرخ‌نامۀ انجمن ویراستاران رتبه‌بندی‌ ویراستاران درج شده است که پنج رتبه برای ویراستاران در نظر گرفته شده: ویراستیار، ویراستار 1، ویراستار 2، ویراستار 3، ویراستار ارشد. مقدسی براساس جدولی که در وبگاه انجمن قرار گرفته، قیمت چند نوع ویرایش را با تغییر گزینه‌هایی چون زبان، سختی کار، نوع ویراستار تعیین کرد و قیمت‌ها را به نقد و نظر گذاشت.

در ادامۀ جلسه، ناشران دیدگاه‌های خود را دربارۀ نرخ‌گذاری ویرایش مطرح کردند. آقای دهقانی به این نکته اشاره کرد که نرخ تعیین شده برای کار ویراستاری باید منطبق با یکماه حقوق متعارف یک کارمند باشد و اگر چنین نباشد برای ویراستار صرفۀ اقتصادی ندارد که ویرایش کند. وی اشاره کرد که بسیاری از ناشران هنوز با ویرایش و ویراستار آشنا نیستند و انجمن باید برای معرفی این حرفه در نشر تلاش کند. آقای دهقانی همچنین گفت که در میان اغلب ناشران دو نوع ویراستار تعریف شده است: یکی ویراستار ادبی که زبان و ادبیات متن را اصلاح می‌کند و دیگری ویراستار علمی که محتوا و ساختار و درستی مطالب را بررسی می‌کند و جزئیاتی با این تفصیل برای آنان نوشته نشده است. انجمن ویراستاران به علت ماهیت صنفی خود باید مدافع حقوق ویراستاران باشد و تلاش کند که حق و حقوق آنان به درستی تعریف شود. همچنین باید تلاش کند که ویراستاران حرفه‌ای را پرورش بدهد و به ناشران معرفی کند.

آقای آموزگار خطرهای تعیین نرخ ویرایش را مطرح کرد که ممکن است این نرخ‌ موجب اختلاف بین ناشر و ویراستار بشود چون این کار کیفی است و در مواردی ویراستار باید با موضوع کتابِ تخصصی آشنا باشد و اگر آشنا نباشد ویرایش او کمکی به کتاب نمی‌کند. وی افزود که نشر ایران به ویراستارانی در سطح مشاور نیاز دارد که پیشنهادها و تغییراتشان بر ارزش کتاب بیفزاید. آقای آموزگار به مشکلات قراردادهای نشر و ویرایش اشاره کرد و گفت هر ناشری بنا به نیاز خود قرارداد می‌بندد و ممکن است تعاریفی که در نرخ‌نامۀ انجمن آمده جزو نیازهای ناشر نباشد و نکات دیگری را مدنظر قرار بدهد. او افزود هنوز وظایف و مسئولیت‌های ویراستار دقیق و روشن نیست و سلیقه در آن دخیل است.

آقای بهرنگ کیاییان در مورد نوسان‌های پیش‌بینی‌نشدۀ قیمت در عوامل نشر گفت و اینکه این نوسان‌ها تمام محاسبات ناشران را دچار مشکل کرده و هزینۀ انتشار کتاب را به‌شدت افزایش داده است. وی گفت ناشرانی که کارشان را حرفه‌ای پیش می‌برند، مثلاً در فضاهای مجازی فعال‌اند، به کیفیت کار از نظر طراحی جلد و صفحه، متن خوب و ویراسته، چاپ خوب توجه می‌کنند و هزینۀ بیشتری پرداخت می‌کنند توانسته‌اند بازار فروش خود را حفظ کنند و کمتر آسیب ببینند. کیاییان به ضرورت ویرایش و تعیین قیمت اشاره کرد و گفت نرخ‌گذاری انجمن این امکان را فراهم می‌کند که ناشر و ویراستار براساس یک قیمت مشخص گفت‌وگو و احیاناً چانه‌زنی کنند و برخی ابهام‌ها را رفع کنند. وی در مورد ویراستاران گفت با توجه به تنوع آثار، گاه پیش می‌آید که یک ویراستار در آغاز کارش را با دقت و با کیفیت انجام می‌دهد اما کتاب‌های بعدی را به‌خوبی ویرایش نمی‌کند، بارها شده که یک اثر حتی تا چهار بار ویرایش شده است ولی باز هم متن کاملاً ویراسته نشده. وی در پایان افزود ویراستاران قوی که ارزش کتاب را بالا می‌برند و به کتاب اعتبار می‌بخشند بسیار کم‌اند درحالی‌که ناشران به این نوع ویراستاران نیازمندند. متأسفانه در بسیاری موارد باید بر کار ویراستار نظارت کرد و همین نظارت گاهی چرخۀ تولید و هزینه را بالا می‌برد.

آقای کازری تدوین نرخ‌نامۀ انجمن را امری مغتنم و ارزشمند دانست و افزود دقتی که در تنظیم ابعاد موضوع انجام شده موجب می‌شود این نوع کار تعریف دقیق و شفافی پیدا کند و برخی ابهام‌های میان ناشر و ویراستار را برطرف کند. وی گفت که نرخ‌هایی که انجمن تعیین کرده است متعارف و مطابق با نشر است و در مواردی هم در نشر رقم‌های بالاتری وجود دارد. وی افزود که انجمن صنفی ویراستاران می‌تواند در ابعاد گوناگونی به نشر و ناشران کمک کند. مشکل اصلی در میان ناشران تشخیص اولیۀ اثر و پذیرش اثر است که دقت کافی در آن نمی‌شود. وی افزود که تثبیت قیمت و شرح مسئولیت‌های ویراستار، کاری که انجمن انجام داده، ممکن است زمان‌ ببرد، اما قطعاً رهگشاست.

آقای گروسی‌نژاد، ضمن تأکید بر اینکه نرخ‌نامۀ انجمن می‌تواند ابهام‌های میان ویراستار و سفارش‌دهنده را برطرف کند، افزود که انجمن می‌تواند در بخش‌های دیگری نیز به ناشران خدمت‌رسانی کند، از جمله معرفی ویراستار، ارزیابی کتاب‌ها، مشاوره و نظارت بر کار ویراستاران. گروسی‌نژاد اشاره کرد که در چند مورد از خدمات انجمن در زمینۀ ارزیابی کتاب بهره گرفته و از این ارتباط راضی بوده است. وی افزود اوضاع نابسامان اقتصادی موجب شده که  ارقامی بین ناشر و ویراستار توافق ‌شود که خارج از عرف است و گاه ویراستار با رقمی بسیار پایین تمام مسئولیت‌ها را انجام می‌دهد و مبلغ دریافتی او بسیار اندک است و نمی‌شود به او خرده گرفت.

آقای کریمخانی به تعرفه‌های رایج در نشر اشاره کرد که بسیاری ناشران هنوز نرخ ویرایش را همان 2 یا 3 هزار تومان در نظر می‌گیرند و حاضر نیستند آن را بالا ببرند و اگر هزینۀ ویرایش کتاب بالا باشد از ویرایش آن می‌گذرند. وی اشاره کرد که بسیار پیش آمده که کار را به ویراستار سپرده‌اند، اما در نهایت باز هم ناچار شده‌اند متن را دوباره ویرایش کنند. کریمخانی گفت همکاری کردن با نیروهای دورکار این مشکل را دارد که زبان مشترک برقرار نمی‌شود و اگر  ویراستار در نشر حضور داشته باشد همسویی بهتری میان او و سرویراستار یا ناشر برقرار می‌شود.

خانم نبی‌فر به اهمیت ویرایش در نشر اشاره کرد و اینکه مسئولیت مترجم را نباید به ویراستار سپرد و اگر کتاب، بعد از ترجمه یا تألیف، درست ارزیابی شود، می‌شود از مترجم یا مؤلف خواست که مشکلات را رفع کند و بدین ترتیب مسئولیت ویراستار کمتر و کیفیت کار او بهتر می‌شود. وی به کمبود ویراستار متبحر در نشر اشاره کرد و گفت که ویرایش مهارتی است که صرفاً با گذراندن کلاس حاصل نمی‌شود و ویراستار در عمل باید مهارت به دست بیاورد. خانم نبی‌فر افزود که در حال حاضر ناشران بسیاری هستند که به دنبال ویراستار حرفه‌ای‌اند و از طرف دیگر ممکن است ویراستاران خوبی هم باشند که به دنبال کار بگردند. باید امکان ارتباط این دو فراهم شود و شاید بد نباشد انجمن در این زمینه به ناشران کمک کند. در مورد نرخ ویرایش، خانم نبی‌فر گفت که نرخ ویرایش باید با میزان کاری که ویراستار انجام می‌دهد و زمانی که صرف می‌کند منطبق باشد.

خانم درویش نیز به کمبود ویراستار حرفه‌ای اشاره کرد و اینکه ویراستار زمان بسیاری باید بگذارد تا یک متن را درست کند و این زمان و هزینه برای بسیاری از ناشران منطقی نیست و از آن می‌گذرند. وی به اهمیت شناساندن ویرایش و حرفۀ ویراستاری در نشر اشاره کرد و گفت باید ناشران به این نکته توجه کنند که ویرایش یک ضرورت است. انجمن می‌تواند برای تربیت ویراستار دوره‌های کارورزی تدارک ببیند که ویراستاران بیشتری برای نشر پرورش پیدا کنند.

در این نشست آقایان جواد رسولی، هومن عباسپور و خانم‌ها لیلا اثناعشری، فهیمه شانه، مهناز مقدسی از انجمن حضور داشتند و پاسخگوی برخی پرسش‌ها بودند.

انجمن صنفی ویراستاران در نظر دارد این نوع نشست‌ها را برای نزدیک‌تر‌شدن دیدگاه‌های ناشران و ویراستاران ادامه دهد و موضوعات دیگری را نیز مطرح کند.

خبر از: روابط عمومی انجمن صنفی ویراستاران

نشست «تایپ مناسب نشر، کمتر از انگشتان یک دست»

نشست «تایپ مناسب نشر، کمتر از انگشتان یک دست»

قلم مناسب برای کتاب‌ها کدام است؟ آیا قلم‌های رایج برای نشر کافی است؟ چه کسانی در انتخاب قلم برای کتاب‌ها تصمیم می‌گیرند؟ مخاطبان چه سهمی در انتخاب قلم دارند؟

نشست بررسی قلم یا قلم‌های مناسب برای نشر و معرفی ویژگی‌های قلم برتر از منظر گرافیکی و خوانایی و تناسب با موضوعِ اثر، روز دوشنبه 26 اردیبهشت 1401، در سی‌وسومین نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد. در این نشست عاطفه محمدی، طراح گرافیک، هومن عباسپور، نایب رئیس هیئت‌مدیرۀ انجمن صنفی ویراستاران، ناصر آذرشب، بینان‌گذار و مدیر مسئول نرم‌افزاری مریم گفت‌وگو کردند.

آقای عباسپور ارتباط میان طراحانِ قلم و گرافیست‌ها با ویراستاران را امری مغتنم و ضروری دانست و به چند نکته اشاره کرد، از جمله اینکه اشکال‌های موجود در کتاب‌آرایی آثار منتشرشده در نشر ایران ناشی از چهار موضوع است: 1) حروف‌چین‌ها و اکثر صفحه‌آراها با یک قلم تمام کتاب‌ها را تنظیم می‌کنند و تفاوتی بین موضوع کتاب‌ها نمی‌گذارند و همین باعث می‌شود که کتاب داستان و علمی و شعر همگی یک قلم داشته باشد؛ 2) ناشران با انواع قلم‌ها آشنایی ندارند و این کار را به صفحه‌آرا محول می‌کنند؛ 3) پدیدآورندگان هیچ دخالتی در این موضوع نمی‌کنند و انتخاب قلم و صفحه‌آرایی را به ناشر می‌سپارند؛ 4) ویراستاران در این امر دخالتی نمی‌کنند و از آن‌ها نیز خواسته نمی‌شود، یا اینکه با تنوع قلم‌ها و ویژگی‌های آن‌ها آشنا نیستند، در حالی‌که ویراستاران می‌توانند در این زمینه همراهی و همکاری کنند. آقای عباسپور در ادامه به ویژگی‌ برخی‌ قلم‌های مجموعۀ IR و برتر اشاره کرد و نمونه‌‌جمله‌هایی را که با این دو قلم حروف‌چینی شده بود مقایسه کرد. وی موضوع فاصله بین کلمات و حروف  را مطرح کرد و داشتن چند قلم مناسب برای حروف‌چینی کتاب‌ها را امری لازم و مناسب دانست و پیشنهاد کرد که طراحان قلم برتر با شرکت‌ ماکروسافت برای قراردادن این قلم‌ها در مجموعه قلم‌های ویندوز رایزنی کنند که حق مادی و معنوی این مجموعه نیز محفوظ باشد.

خانم محمدی در این جلسه به نکات مهمی اشاره کرد از جمله ضرورت داشتن قلم‌های مناسب با موضوع کتاب، اهمیت مخاطب در بهتر خواندن کتاب‌، برخورداری از گرافیک در طراحی قلم و بهبود آن، رفع مشکلات قلم‌های فارسی در برنامۀ ویندوز. وی علت طراحی چند قلم در مجموعه نرم‌افزاری مریم را، که خود برعهده داشت، ایرادهای قلم‌های موجود در نشر دانست. او به خوانایی متن به‌عنوان اصلی‌ترین ویژگی قلم‌های حوزۀ نشر کتاب اشاره کرد.

آقای آذرشب به سابقۀ حضورش در طراحی انواع قلم‌ها و پیوند دادن امکانات نرم‌افزاری در طراحی قلم اشاره کرد و اینکه از ابتدای دهۀ 1380 تمام مسائل این حوزه را بررسی کرده و به این موضوع رسیده است که باید قلم یا قلم‌هایی منطبق با نیاز جامعۀ فرهنگی و انتشاراتی طراحی بشود و در اختیار این مجموعه‌ها قرار گیرد. وی افزود که برای این موضوع و برای تهیۀ بستۀ قلم‌های برتر، که جزو مناسب‌ترین قلم‌های موجود برای زبان فارسی است، همواره با ناشران و صفحه‌آرایان و حروف‌چین‌ها و گرافیست‌ها جلسات گفت‌وگو و مشاوره داشته‌ است و بعد از گرفتن بازخورد آنان در رفع مشکلات قلم‌ها اقدام کرده‌ است. آقای آذرشب به این نکته اشاره کرد که اگر حروف‌چین‌ها و صفحه‌آراها در این زمینه شناخت داشته باشند و پیشنهادهای خوبی به ناشران و پدیدآورندگان بدهند برای کار خودشان نیز مفید خواهد بود و مسلماً حرفه‌ای بودن این افراد موجب رونق کسب‌وکارشان هم خواهد شد. آقای آذرشب در پایان، امکانات جدیدی که در قلم‌های برتر صورت گرفته، از جمله فاصلۀ حروف، اندازۀ قلم‌های هماهنگ با هم، گزینه‌های جابه‌جایی نقطه‌ها و حرکت‌گذاری‌ها و نشانه‌گذاری‌ها و اعداد و اعشار را مفصل مطرح کرد.

در پایان این نشست، توافق بر این شد که جلسات دیگری برای گفت‌وگو و همفکری با ویراستاران و گرافیست‌ها و طراحان قلم و مجموعۀ نرم‌افزاری مریم و ناشران برگزار شود و نکاتی که در این جلسه مطرح شد با دقت بیشتری پیگیری شود.

در این نشست تعدادی از اعضای انجمن صنفی ویراستاران، صفحه‌آرایان و ناشران حضور داشتند. این نشست در غرفۀ کتاب‌آرایی در نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد.

گزارش کارگاه یک‌روزۀ نگارش و ویرایش

گزارش کارگاه یک‌روزۀ نگارش و ویرایش
در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران

کارگاه یک‌روزۀ نگارش و ویرایش انجمن صنفی ویراستاران، جمعه ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰1، در سرای فعالیت‌های فرهنگی در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با حضور ناشران و ویراستاران و اعضای انجمن برگزار شد. در این نشست آقای مهدی قنواتی، رئیس کمیسیون آموزش م مدرس ویرایش صوری، آقای هومن عباسپور نایب رئیس هیئت‌مدیره و مدرس ویرایش زبانی، خانم نازنین خلیلی‌پور عضوپیوستۀ انجمن و مدرس ویرایش ترجمه و آقای سعید احمدی عضو پیوستۀ انجمن و مدرس ویرایش رایانه‌ای، کلیاتی را دربارۀ آموزش نگارش و ویرایش مطرح کردند و نکات آموزشی را در حوزۀ تخصصی خود مطرح کردند.

جزوۀ کارگاه یک‌روۀ نگارش و ویرایش

برای مشاهدۀ کارگاه ویرایش صوری کلیلک کنید.

برای مشاهدۀ کارگاه ویرایش زبانی کلیلک کنید.

برای مشاهدۀ کارگاه ویرایش ترجمه کلیلک کنید.

گزارش نشست معرفی نرخ‌نامۀ ویرایش انجمن صنفی ویراستاران

معرفی نرخ‌نامۀ ویرایش انجمن صنفی ویراستاران
در سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران

نشست معرفی نرخ‌نامۀ ویرایش انجمن صنفی ویراستاران، پنج‌شنبه ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰1، در سالن سرای اهل قلم در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با حضور ناشران و ویراستاران و اعضای انجمن برگزار شد. در این نشست آقای دکتر سیدجواد رسولی، عضو هیئت‌مدیرۀ انجمن، خانم دکتر مهناز مقدسی، عضو هیئت‌مدیره و دبیر انجمن، خانم لیلا اثناعشری، عضو پیوستۀ انجمن و مسئول کارگروه نرخ‌نامۀ ویرایش، نکاتی را دربارۀ نرخ‌نامه مطرح کردند.

در ابتدا، آقای رسولی به چگونگی تعیین و نحوۀ محاسبۀ نرخ ویرایش پرداخت و گفت: انجمن صنفی ویراستاران براساس تفاهم‌نامۀ میان وزارت کار و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال گذشته کشوری شد. این انجمن از زمان تأسیس موضوع تعیین قیمت ویرایش را، با توجه به درخواست ناشران و ویراستاران، مد نظر قرار داده بود و از سال‌ 97 مقدمات تدوین نرخ‌نامه را فراهم کرده بود، از جمله رتبه‌بندی ویراستاران که با حضور برخی کارشناسان تدوین شد. اهمیت تعیین نرخ ویرایش سبب شد که این موضوع از همان زمان پیگیری شود و نتایج بررسی‌ها در تیر 1400 در اختیار اعضای کارگروه بگیرد. این کارگروه با پژوهش‌های تکمیلی و نیز نظرخواهی از ناشران و سرویراستاران نرخ‌نامه را تکمیل و در 17 بهمن 1400 منتشر کرد. دکتر رسولی در ادامه به مسائلی که در محاسبۀ نرخ ویرایش مؤثر است اشاره کرد و گفت نرخ‌نامۀ انجمن بر مبنای کلمه تنظیم شده و برای ویرایش رایانه‌ای است و کلمات هم بر اساس متن اولی در نظر گرفته می‌شود که به دست ویراستار می‌رسد. این قیمت‌ها برای ویراستاران دورکار در نظر گرفته شده و هرسال درصدی به آن افزوده خواهد شد. در این نرخ‌نامه به مؤلفه‌های افزایش قیمت نیز توجه شده است. پس از تعیین نوع ویرایش، کاربران می‌توانند مؤلفه‌های افزایش قیمت را نیز تعیین کنند: نوع متن (عمومی، تخصصی)، دشواری (ساده، متوسط، دشوار)، رتبۀ ویراستار (ویراست‌یار، ویراستار 1، ویراستار 2، ویراستار 3)، سفارش‌دهنده (ناشر، پدیدآورندۀ باتجربه، پدیدآورندۀ نوقلم، سازمان‌های دولتی)، زمان (عادی، نیمه‌فوری، فوری). هرکدام از این مؤلفه‌ها در سند نرخ‌نامه به‌تفصیل شرح داده شده است.

پس از آن، خانم مقدسی از اهمیت شناخت انواع ویرایش و تأثیر آن در تعیین دستمزد ویراستار گفت و انواع ویرایش و مسئولیت‌های ویراستار را برشمرد. وی گفت که، برای تدوین نرخ‌نامه، پیش از هرچیز لازم بود انواع ویرایش را تعریف کنیم و بدانیم مسئولیت ویراستار در هر نوع ویرایش چقدر است. ویرایش که در نزد ناشران عنوانی کلی در نظر گرفته می‌شود شامل مجموعه‌ای از فعالیت‌هاست که لازم است این فعالیت‌ها از هم مستقل و دقیق بشود. در سند نرخ‌نامه، به اعتبار آنچه در نشر رایج است، پنج نوع ویرایش را تعریف کرده‌ایم: ویرایش صوری، زبانی، ترجمه، استنادی، ساختاری‌ومحتوایی. اما فقط برای سه نوع اول قیمت تعیین کرده‌ایم، زیرا ویرایش استنادی و ساختاری‌ومحتوایی را نمی‌توان با احتساب کلمات سنجید و بهتر است به روشی دیگر مثلاً به‌صورت پروژه‌ای آن را محاسبه کرد. خانم مقدسی دربارۀ هریک از انواع ویرایش به‌اجمال توضیحی داد و از ویراستاران و ناشران خواست، چنانچه نکته‌ای در شرح مسئولیت‌های ویراستار در این نرخ‌نامه دیده نشده، انجمن را با ارسال نظرهای خود مطلع سازند.

در ادامه، خانم لیلا اثنا‌عشری دربارۀ رتبه‌بندی ویراستاران مطالبی را مطرح کرد و گفت: رتبه‌بندی برای تعیین دستمزد ویراستاران بسیار اهمیت دارد، به همین علت است که بخشی از سند نرخ‌نامه به این موضوع اختصاص دارد. در بسیاری از سازمان‌ها افراد رتبه‌بندی شغلی و علمی می‌شوند، مثلاً در سطح علمی و دانشگاهی و حتی در سطوح نظامی رتبه‌بندی‌ داریم. کارگروه رتبه‌بندی انجمن، در سال‌های گذشته، پژوهش‌های بسیاری انجام داده بود که نتایج آن را در اختیار کارگروه نرخ‌نامه قرار داد. براساس این پژوهش‌ها، سه مؤلفه را برای تعیین رتبۀ ویراستار درنظر گرفتیم: توانمندی‌ و مهارت‌، سابقۀ کار (سال)، تعداد آثار یا تعداد کلمات ویرایشی. در حال حاضر، پنج رتبه برای ویراستار تعریف کرده‌ایم: ویراست‌یار، ویراستار 1، ویراستار 2، ویراستار 3، ویراستار ارشد، که در نرخ‌نامه برای چهار رتبۀ اول دستمزد تعیین شده است. خانم اثناعشری در ادامه گفت: در حال حاضر، تشخیص رتبۀ ویراستار را به عهدۀ ویراستار ارشد یا ویراستار 3 گذاشته‌ایم و این امر با تعیین میزان توانمندی ویراستار احراز می‌شود. انجمن در حال برنامه‌ریزی برای نحوۀ تعیین رتبه‌بندی ویراستاران است. خوشبختانه این برنامه‌ریزی تا حدودی انجام شده و اجرای آن مستلزم به کار گرفتن شیوۀ دقیق و یافتن زمان مقتضی است.

در پایان این نشست، از اعضای کارگروه نرخ‌نامه با دادن لوح تقدیر سپاس‌گزاری شد و استاد اصغر مهرپرور، عضو هیئت‌مدیرۀ انجمن، این تقدیرنامه را اعطا کرد (اعضای کارگروه نرخ‌نامه: لیلا اثناعشری، سیدحمید حیدری‌ثانی، سیدجواد رسولی، پیام شمس‌الدینی، سیاوش صفری، هومن عباسپور، زهرا فرهادی‌مهر، مهناز مقدسی).

در بخش پرسش و پاسخ آقایان محمدتقی عرفان‌پور، آقای عباس دبیرلو نکاتی را مطرح کردند و از انجمن خواستند که موضوع نقد کتاب و ارزیابی آثار را در دستور کار خود قرار دهد. آقای بهمن حمیدی، پژوهشگر و ویراستار پیش‌کسوت، نیز در این نشست حضور داشت و مطالبی برای حاضران عرضه کرد.

 

برای مشاهدۀ این نشست در وبینار کلیک کنید.

نخستین جلسۀ نقدوبررسی کتاب

| نخستین جلسۀ نقدوبررسی کتاب |

نخستین جلسۀ نقدوبررسی کتاب، 21 اسفند در وبینارپلاس و با حضور نازنین خلیلی‌پور، هومن عباسپور، مهناز مقدسی برگزار شد. در این جلسه، کتاب علوم سیاسی اثر مارکوس ای اِستیدِلمن، ترجمه و ویرایش حامد میرزابابایی، نقد و بررسی شد. علوم سیاسی کتابی آسان‌فهم دربارۀ علم سیاست و تأثیر آن در زندگی انسان‌هاست که در چهار قسمت و نوزده فصل تدوین شده است.
در ابتدا، لیلا اثناعشری، دبیر نشست، کتاب را به‌اجمال معرفی کرد و به اهمیت برگزاری این سلسله نشست‌ها از جنبۀ آموزشی و برای بالا بردن دقت‌نظر ویراستاران اشاره کرد.
مهناز مقدسی، دبیر انجمن و ویراستار، به مهارت مترجم در ترجمه اشاره کرد. این‌که مترجم دچار افسون معنای اول نشده و در ترجمۀ برخی کلمات عمومی از انواع معادل‌ها استفاده کرده و متنی نسبتاً روان را ارائه داده از برتری‌های کتاب دانست، اما درعین‌حال، برخی جملات و عبارات را اندکی دیرفهم و نثر آن‌ها را اندکی فخیم دانست. او به سهم ویراستار در معادل‌سازی و بهره‌گیری از معادل‌های فارسی اشاره کرد و لزوم یکدستی اصطلاحات و مفاهیم را در کل کتاب ضروری دانست. به نداشتن پانویس لاتین برای اَعلام و نداشتن واژه‌نامه و دشوارخوانی برخی اصطلاحات و اسامی به خط فارسی، با وجود حرکت‎‌گذاری، اشاره کرد و در پایان افزود که جای مقدمۀ مترجم برای توضیح برخی نکات خالی مانده است.
نازنین خلیلی‌پور، مترجم و ویراستار و مدرس دوره‌های آموزش ویرایش، دربارۀ ترجمۀ کتاب نکاتی را مطرح کرد. از جمله اینکه ویراستار چشم دیگری است که متن را می‌بیند و پدیدآورنده یا مترجم، هرچقدر دقت‌نظر داشته باشد، باز هم بهتر است کار را به کسی دیگر بسپارد و خودش ویراستار آن نباشد. داشتن ویراستار خدشه‌ای به توانمندی مترجم یا نویسنده وارد نمی‌کند. پس از آن، ویژگی‌هایی را که مترجم برای اثر مطرح کرده بود یک‌یک برشمرد، ازجمله استفاده نکردن از مصدر «شدن» و «توانستن»، و کلماتی همچون «قابل، شرایط، امکان، توسط، مورد، باعث، منجر، شروع» و اشاره کرد که به کار نگرفتن این کلمات به این معنا نیست که این کلمات اساساً نادرست‌اند و نباید به کار بروند، بلکه ساخت نحوی و معنا تعیین می‌کند که این کلمات به کار برود یا نرود. او چند پیشنهاد در مورد ترجمۀ عنوان‌ها و جملات داد و تأکید کرد که برای چنین کتابی باید واژه‌نامه تدوین می‌شد تا دسترسی پژوهشگران و مخاطبان به مفاهیم و اصطلاحات بیشتر حاصل شود.
هومن عباسپور، ویراستار و مدرس دوره‌های آموزش انجمن، به نقد نکات صوری کتاب پرداخت، ازجمله انتخاب قلم، شکل فهرست‌ها، پاصفحه‌ها، فاصله‌گذاری‌ها، رسم‌الخط، کاربرد تشدید و نشانه‌گذاری‌ها، ضبط اعلام، نمایه‌ها. او گفت چنین کتابی که مترجم زحمت بسیاری برای آن متحمل شده بهتر است عاری از برخی خطاها از این دست باشد.
حامد میرزابابایی، مترجم‌ویراستار کتاب، در پایان به برخی از نقدهای مطرح‌شده پاسخ گفت و برخی از آن‌ها را رد کرد. به محدودیت‌های ناشی از دریافت حق نشر از انتشارات وایلی در ترجمه اشاره کرد و گفت نداشتن واژه‌نامه برای بالا نبردن قیمت کتاب بوده. وی گفت این کتاب و تعدادی از ‌کتاب‌های دامیز در ایران جزو کتاب‌های دانشگاهی محسوب می‌شود و ترجمۀ آن‌ها از جمله این کتاب کمک بزرگی به رشته‌های دانشگاهی است.
علوم سیاسی، مارکوس ای استِیدِلمَن، ترجمۀ حامد میرزابابائی، تهران، آوند، 1400.

پیوند مشاهدۀ فیلم نشست

نشست گزاره نویسی- استیتمنت یا بیانیۀ هنرمند

نشست گزاره نویسی- استیتمنت یا بیانیۀ هنرمند

 

گفت‌وگوی زهرا رسولی، مسئول گروه مجسمه‌سازی در کارگروه ادبیات و هنر انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ایران،

با مهناز مقدسی، دبیر انجمن صنفی ویراستاران

 

انجمن ترویج زبان و ادب فارسی با همکاری انجمن صنفی ویراستاران، روز جمعه 29 بهمن 1400، نشستی برگزار کرد. در این نشست خانم زهرا رسولی دربارۀ موضوع نگارش بیانیۀ هنرمند پرسش‌هایی مطرح کرد.

 

بیانیۀ هنرمند نوشته‌ای است که همراه با اثر هنری و به قصد معرفی اثر و هنرمند عرضه می‌شود. این بیانیه که در سال‌های اخیر نوشتن آن برای هنرمندان ضروری شده با نقدونظرهای متعددی همراه بوده است. چندین نشست با حضور کارشناسان حوزۀ هنرهای تجسمی دربارۀ این موضوع و ضرورت یا عدم ضرورت آن برگزار شده و دیدگاه‌های متعددی مطرح شده است. خانم رسولی اشاره کرد که به اعتبار اینکه نوشتن این متن به حوزۀ زبان مربوط می‌شود و انجمن صنفی ویراستاران نیز به چگونه نوشتن و پاکیزه‌نویسی توجهی ویژه دارد و ارتباط میان زبان و ادبیات با هنر نوعی ارتباط میان‌رشته‌ای است، از دبیر انجمن صنفی ویراستاران دعوت کرده‌ایم تا بپرسیم که چگونه ادبیات می‌تواند به هنر کمک کند، بدون آنکه وجه «هنر برای هنر» لطمه ببیند.

خانم مقدسی پس از قدردانی از خانم دکتر ماه‌وان، مدیر گروه ادبیات و هنر و رئيس انجمن ترویج زبان و ادب ایران بابت برگزاری این نشست، گفت ما در همۀ هنرها مراتب و مراحلی داشته‌ایم که در طول تاریخ دستخوش تغییر و تحول شده و سبک‌های هنری را به وجود آورده‌ است. شاید بد نباشد که این تغییر و تحول را با تحولات شعر فارسی، که شعر هم یکی از هنرهاست، مقایسه کنیم. تحولی که باعث شد شعر از زبان ساده و شفاف به زبانی آمیخته با واژگان غیرفارسی و دشوار، و بعدازآن، به متنی دشوارتر گرایش پیدا کند و سپس دوباره به ساده نوشتن و تغییر در محتوا متمایل شود.

وی گفت ما در تاریخ شعر فارسی، از نیمۀ دوم قرن سوم تا قرن پنجم، سبک خراسانی را داشتیم که قصیده‌های مدح و ثنای پادشاهان یا مثنوی‌های حماسی و غزل‌های عاشقانه با زبانی ساده و شفاف و نزدیک به فارسی درسی سروده می‌شد و شاعران در دربار شاهان و وزیران و صاحب‌منصبان پرورش می‌یافتند و یا به سفارش آن‌ها شعر می‌سرودند. درست مثل نقاشان و هنرمندان قرن پانزدهم تا هفدهم که در خدمت پادشاهان بودند و مضامینی مذهبی و تاریخی را به تصویر می‌کشیدند. اما از قرن ششم شاعران مضامین عرفانی را وارد شعر کردند و آرام‌آرام واژگان عربی را پذیرفتند تا اینکه سبک عراقی در قرن هفتم و هشتم و نهم شکل گرفت که پر از واژگان عربی و ترکی بود. در همین سال‌ها شعر از دربار اندکی فاصله گرفت و بین مردم نفوذ کرد و شاعرانی چون حافظ، سعدی، سنایی این سبک را به اوج رساندند. بعدازآن، مکتب وقوع یا واسوخت در قرن دهم شکل گرفت. عده‌ای از شاعران تشخيص داده بودند كه شعر سبك عراقی از واقعيت دور شده و كاملاً جنبۀ تخيلی گرفته، آن‌ها تصميم گرفتند اين شيوه را دگرگون كنند. اما همین دلزدگی از سبک عراقی، با شکل‌گیری حکومت صفوی در ایران و حمایت نکردن آن‌ها از شاعران، موجب مهاجرت بسیاری از شاعران به هند و استقبال پادشاهان هندی از شعر فارسی شد و در نتیجه سبک هندی در قرن یازدهم و نیمۀ اول دوازدهم شکل گرفت و خیال‌پردازی و انواع صنایع شعری مثل تشبیه و استعاره چندان در آن به اوج رسید که بعضی از شعرهای سبک هندی را به معما بیشتر شبیه دانسته‌اند و باید که تفسیر و تعبیر می‌شد تا بشود معنای آن را درک کرد. اوج این تصویرسازی‌ها را که درواقع اوج هنرنمایی شاعران آن دوره و آن سبک بود در شعرهای صائب تبریزی، کلیم کاشانی، بیدل دهلوی می‌توان یافت. تقریباً می‌شود این سبک دشوارفهم و سنگین را با نقاشی و هنر سوررئال تا حدی برابر دانست که فهم و درک هنر این دوره نیازمند درک و فهمی از هنر و دانشی خاص بود. دورشدن مخاطبان شعر سبک هندی موجب شد که از اواسط قرن دوازدهم تا پایان قرن سیزدهم دورۀ بازگشت شکل بگیرد چون شاعران ایرانی از پیچیدگی‌های شعر سبک هندی به تنگ آمده بودند و می‌خواستند مثل گذشتگان خودشان به سبک عراقی و خراسانی شعر بگویند. بعدازآن با تحول شعر فارسی و پدیدآمدن شعر نو با نیما یوشیج و در ادامه، با شعر سپيد و آزاد روبه‌رو شديم كه هر كدام به مقتضای زمان و مخاطبشان شكل‌ گرفتند.

همین اتفاق را مقایسه کنیم با هنر و تاریخ هنر و ظهور سبک‌های هنری که می‌شود گفت به نوعی با هم قابل انطباق‌اند. همان‌طور که هنر قرون وسطی و رنسانس و سده‌های 16 تا 18 و هنر نوگرا و هنر معاصر را از هم تفکیک می‌کنیم و با سبک‌های باروک، رمانتیک، سمبولیسم، رئالیسم، امپرسیونیسم، اکسپرسیونیسم، کوبیسم، دادائیسم، انتزاعی یا آبستره و سورئالیسم و پاپ آرت يا هنر مردمی و در ادامه با هنر مفهومی، پرفورمنس و اينستاليشن مواجهيم، در حقيقت سير نگرش هنرمند را به هنر می‌بينيم.

در هنر آبستره و انتزاعی و مفهومی و آثاری که از سدۀ بیستم به بعد هنرمندان را شیفتۀ خود کرد می‌بینیم که مخاطب چنان درگیر اثر هنری می‌شود که گاه درک و فهم او از اثر هنری چیزی است خارج از آنچه هنرمند خلق کرده و این خاصیت و جذابیت یک اثر هنری است، اما دور شدن ذهن مخاطب از اثر هنری گاه به درک نكردن اثر هنری می‌انجامد و نیز تشخيص اثر هنری از اثر تقلبی دشوار می‌شود. چنان‌که وقتی نقاشی به سمت مونوکروم (نقاشی انتزاعی که فقط از یک رنگ استفاده می‌شود و هنرمند خودش را از حشو و زوائد موجود در نقاشی دور می‌کند) می‌رود و یک تابلوی تماماً آبی مثل  نقاشی آبی مونوکروم از ایو کِلِن (Yves Klein) را می‌بینیم، تشخيص اينكه آيا اين اثر هنری است يا نه دشوار می‌شود و لازم است تعريف دقيق و ديگری از هنر و هنرمند داده بشود.

مقدسی در ادامه گفت در قرن حاضر عرصۀ هنر برای بسیاری باز شده و ما در تمام هنرها با استعدادهای چشمگیری مواجهیم که کشف و شناختن آن‌ها کار سختی است. بنا بر آماری گفته‌اند بیش از 130 ميليون هنرمند در جهان ثبت شده‌اند که اگر صددرصد درست و دقیق نباشد، باز هم نشان می‌دهد چه دنیای پررقابتی در هنر وجود دارد.

در اواخر قرن نوزده و بيست ما با مدرنیست‌ها و آوانگاردها روبه‌رو هستيم كه کاملاً مخالف دخالت ادبیات‌اند. وقتی مثلاً مارسل دوشان، هنرمند فرانسوی، در سال 1917 اثر هنری خود را با عنوان «چشمه» يا «فواره» به نمايش گذاشت كه يک کاسه توالت بود و فقط امضايی بر آن زده بود و از وسايل حاضر و آماده اثر هنری خلق می‌كرد، بدعتی در هنر گذاشت كه يكی از شاخص‌های هنر مفهومی شد. از آنجا بود كه اثر هنری به چگونه اندیشیدن دربارۀ اثر تعريف شد. بعدازآن، ديگر به‌راحتی نمی‌شد فهميد كه هنرمند چه می‌خواهد بگويد يا چطور تصمیم‌گیری می‌کند. وقتی اثر «قوطی‌های سوپ كمپبل» شامل 32 قوطی كنسرو اثر اندی وارهول، نقاش امريكايی، خلق می‌شود، ذهن مخاطبان را به هم می‌ريزد و تعريف جديدی از هنر مطرح می‌شود. در تعریف جديد شکافی عمیق بین مخاطب و اثر هنری پديدار شده و در اين عرصه لازم است هنرمند مخاطب را در تجربه‌های فكری و هنری خود شریک کند و همین موضوع موجب می‌شود که کلام و نوشته را هم برای درک مخاطب به اثر هنری خودش سنجاق کند. بیانیه (استیتمنت) مثل مقدمۀ کتاب یا شرح‌حالی از نویسنده و اثر و عامل مؤثر در تولید اثر است. اما چرا این اتفاق افتاد؟ چون دور شدن مخاطب از اثر هنری موجب تفسیرهای نادرست در این زمینه شده بود و گالری‌دارها برای جلب مخاطب یا شناساندن هنرمند به مخاطب نوشته‌هایی را در ورودی گالری یا کنار اثر هنری قرار می‌دادند تا ایده و مفاهیم ذهنی هنرمند را با مخاطب به اشتراک بگذارند.

اما در پاسخ به اینکه آیا اگر نوشته در کنار اثر هنری قرار بگیرد به وجه هنریِ آن، یا به قول شما وجه «هنر برای هنر»، لطمه می‌زند یا خیر باید بگویم این نوشته است که تعیین می‌کند چقدر مخرب است یا چقدر مؤثر. درواقع اثر هنری یک بخش کوچکی از دنیای هنرمند است. جایی که یک نوشته می‌تواند حفره‌ای را پر کند که اثر هنری نمی‌تواند، جایی که یک نوشته مخاطب را به آن فضای سوم و مشترک میان هنرمند و خودش نزدیک می‌کند تا تفکر هنرمند را با تلقی خود پیوند بزند و به کشف و شهود برسد، شاید نوشتن آن متن انتخاب خوبی باشد، اما اگر نوشته هنرمند را حذف کند یا مخاطب را از تخیل دور کند یا توضیح واضحات بدهد و ادبیاتش خواننده را به حیطۀ قصه و نمایشنامه و شعر و متن ادبی وارد یا نزدیک کند و از اثر هنری کاملاً دور کند به طوری که بر فرض، مخاطب به جای شیفتگی از دیدن اثر هنری از نوشتۀ هنریِ کنارش لذت ببرد و اثر هنری را در درجۀ دوم بگذارد، قطعاً مخرب است. نباید در کنار یک اثر هنری یک اثر هنری دیگر خلق کرد. توصیه‌هایی که برخی کارشناسان هنر برای بیانیه‌نویسی مطرح کرده‌اند که مبادا یک شعر یا یک قطعۀ ادبی یا گزین‌گویه‌هایی از نیچه و شعرهایی از سهراب را در بیانیه‌تان بیاورید کاملاً درست است.

 

خانم رسولی پرسيد: پیش ازاین، برخی پژوهشگران و تئوریسین­‌های حوزۀ هنر در باب استیتمنت­‌نویسی صحبت­‌هایی کرده­‌اند و آموزش‌­هایی هم داده­‌اند، اما هنوز در این زمینه توافقی جمعی صورت نگرفته یا اگر هم گرفته ادبیات نوشتاری آن محل بحث و گفت‌وگو است. به نظر شما چه کسی باید بیانیه را بنویسد؟ آیا ویراستار می‌تواند در این حوزه کمکی به هنرمند بکند؟ چگونه و با چه توانمندی‌ای این کار میسر می‌شود؟

خانم مقدسی در پاسخ گفت: بيانيه به سه شكل نوشته می‌شود:

1) يا خود هنرمند می‌نويسد كه توانايی نوشتن و تجربۀ نوشتن را دارد.

2) يا هنرمند می‌نويسد و ويراستار آن را تكميل يا بازنويسی می‌كند.

3) يا كسی ديگر می‌نويسد: هنربان، نمايشگاه‌گردان، گالری‌دار، هنرمندی ديگر، كارشناس هنری، نويسنده‌ای خوش‌قلم.

البته نباید فراموش کرد که نوشتن دربارۀ هنر کاری بسیار سخت است. بسیاری از هنرمندان بیان می‌کنند که اگر می‌توانستند دربارۀ کارشان صحبت کنند یا بنویسند، حتماً سخنران یا نویسنده می‌شدند.

هنرمند در زمان نوشتن بيانيه بايد از خود بپرسد:

– آیا وقت کافی برای نوشتن را دارم؟

– آیا تخصص و توانايی نوشتن را دارم؟

– آیا می‌توانم مطابق با خواست مخاطبانم مطالب مناسبی بنويسم؟

اگر هنرمند خودش نتواند به هر علتی بیانیه بنویسد، باید از نویسنده‌ای دیگر کمک بگیرد که در اینجا شخصی با عنوانِ «نویسنده در سایه» یا «نویسندۀ پنهان» مطرح می‌شود که همیشه و در همۀ ادوار وجود داشته؛ یک نفر که اسم و اطلاعاتش در جایی درج نمی‌شود و به جای دیگری می‌نویسد. بسیار پیش آمده که یک شخصیت سیاسی یا یک هنرمند مشهور یا به قولی یک سلبریتی مطلبی یا سخنرانی یا کتابی منتشر می‌کند که آن را خودش ننوشته و یک نفر  دیگر برایش نوشته و بعد از نوشتن مطلب کنار می‌رود و هرگز هم نامش فاش نمی‌شود یا اینکه از او فقط تشکر می‌شود. این شخص را اصطلاحاً «نویسندۀ پنهان» خطاب می‌کنند. اما شخص دیگری که می‌تواند برای هنرمند بیانیه بنویسد ویراستار است که اگر پس از تولید نوشتۀ هنرمند وارد عرصه شود، به او کمک می‌کند که نوشته‌اش را با توجه به مخاطب و محل انتشار و هدف از آن به بهترین وجه عرضه کند. این کمک کردن می‌تواند از پیشنهاد تغییر اندک یک یا چند کلمه و عبارت باشد تا بازنگاری همان محتوا با ادبیات و زبانی مناسب‌تر، که در این حالت هم نقش او همچنان ویراستار است نه نویسنده، زیرا اندیشه و فکر از آنِ هنرمند است و نگارش از آنِ ویراستار. نمونه‌های درخشان همکاری ویراستار و نویسنده یا هنرمند را در میان ویراستاران بنامِ جهانی، از جمله ویرایش ازرا پاوند در شعر بلند سرزمین هرز اثر تی. اس. الیوت می‌توانیم ببینیم که حدود هشتاد بیت از شعر را حذف کرد و آن را به شاهکار بدل کرد.

بيانيۀ هنرمند را می‌توان مانند معرفی كتاب در نظر گرفت كه محتوا، شيوۀ نگارش و حتی ادبيات آن وابسته به چند متغير است:

1) به اعتبار هدف؛ 2) به اعتبار مخاطب؛ 3) به اعتبار صاحب اثر؛ 4) به اعتبار نوع اثر؛ 5) به اعتبار محل درج مطلب؛ 6) به اعتبار محتوا؛ 7) به اعتبار حجم.

پس از تعیین این متغیرها می‌شود نوشته‌ای متناسب و مناسب تهیه و عرضه کرد. در نظر داشته باشید که برای برخی هنرمندان مشهور و شاخص که نامشان و سبکشان برای همۀ اهل هنر روشن است نیازی نیست بیانیه نوشته شود، مگر آنکه خودشان این ضرورت را حس کنند.

 

خانم مقدسی در پایان دربارۀ انتخاب معادل مناسب برای کلمۀ استیتمنت صحبت کرد و گفت در بحث واژه‌گزینی و انتخاب معادل برای اصطلاح یا واژۀ غیرفارسی سه روش وجود دارد: 1) برگزیده: که در میان معادل‌های فارسی یکی از معادل‌ها انتخاب می‌شود؛ 2) نوساخته: در این حالت واژۀ جدیدی وارد زبان فارسی می‌شود که معادلی برای آن از قبل وجود نداشته و باید واژه‌ای جدید برای آن ساخت مثل فنّاوری در مقابل تکنولوژی؛ 3) نوگزیده: وقتی یک واژۀ بیگانه به زبان فارسی وارد می‌شود کارشناسان به دنبال آن می‌گردند که آیا قبلاً برای این مفهوم کلمه‌ای وجود داشته و اگر وجود داشته آن را زنده می‌کنند یا معنای جدیدی به آن اضافه می‌کنند، مانند یخچال که در مقابل رفری‌جریتور انتخاب شد، در حالی‌که این کلمه از قدیم به معنای چالۀ یخ بود و امروزه اصلاً چالۀ یخ به ذهن هیچ‌کس متبادر نمی‌شود.
با این توضیح، باید گفت که کلمۀ استیتمنت اصطلاح تخصصی نیست، بلکه یک واژۀ عمومی است که معانی متعددی مثل گزاره، بیانیه، اعلامیه، گزارش برای آن در فرهنگ‌ها ذکر شده است که باید با روش «برگزیده» یکی از این معادل‌ها را انتخاب کرد. ظاهراً «بیانیۀ هنرمند» در میان اهالی هنر پذیرفته‌تر است و خوب است که یک انتخاب برای آن به کار گرفته شود.

خانم رسولی در پایان نشست به پرسش‌های متعدد دیگری اشاره کرد که فرصت مطرح کردن آن پیش نیامد و اظهار امیدواری کرد که فرصت دیگری برای ادامۀ این گفت‌وگو فراهم شود تا بیشتر به این موضوع پرداخته شود.

 

پوشۀ صوتی این نشست در کانال تلگرامی انجمن قابل بازیابی است.