انجمن صنفی ویراستاران از سراسر کشور عضو می‌پذیرد و محدود به شهر تهران نخواهد بود.
با کشوری شدن انجمن، از حمایت‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بهره‌مند خواهیم شد.
درخواست و مدارک عضویت را تا ۲۰ مرداد ۱۳۹۹ به دبیرخانۀ انجمن ارسال کنید.
#انجمن_صنفی_ویراستاران #انجمن_کشوری #وزارت_فرهنگ_و_ارشاد_اسلامی #وزارت_تعاون_کار_و_رفاه_اجتماعی
#عضویت_در_انجمن #انجمن #ویرایش #ویراستار #حمایت
کمیسیون امور ویرایشی طی دو سال گذشته سلسله کارگاه‌هایی را برای تقویت توانمندی اعضا و ویرایش انواع متون برگزار کرده است، از جمله کارگاه ویرایش ترجمه و کارگاه ویرایش صوری. روز دوشنبه اول تیرماه نخستین کارگاه ویرایش کتاب کودک با مدیریت فهیمه شانه، عضو و بازرس انجمن، در دفتر انجمن برگزار شد.
برگزاری این کارگاه با دو هدف انجام شد: بالابردن توانمندی ویراستاران حوزۀ متون کودک از طریق نظام دستیاری با حضور ویراستاران باتجربه، و هماهنگی و همسویی میان ویراستاران همکار در کمیسیون امور ویرایشی برای ویرایش کتاب‌ها. در این جلسه، نخست خانم شانه، ویراستار باسابقۀ کتاب‌های کودک و نوجوان، به ویژگی‌ها و حساسیت‌های ترجمه و ویرایش کتاب‌های کودک پرداخت و ظرافت‌هایی را که لازم است ویراستار در ویرایش این آثار در نظر بگیرد برشمرد.
در ادامه، متن یکی از کتاب‌هایی که ویرایش آن به انجمن سپرده شده بود بازبینی و بررسی شد. این اثر برای مخاطب سه تا پنج سال و به زبان فرانسه نوشته و ترجمه شده بود. پنج تن از اعضای پیوستۀ انجمن که پیش‌تر متن را ویرایش کرده بودند آن را عرضه کردند. به علت ضعف ترجمه، لازم بود این کتاب ۲۰۲ کلمه‌ای ویرایش مقابله‌ای و زبانی و صوری بشود. در این کارگاه به اهمیت تسلط بر ظرافت‌های زبان مبدأ و توجه ویژه به تصاویر کتاب و زبان مناسب برای گروه سنی مخاطب تأکید شد. با توجه به تسلط دو تن از اعضای انجمن (حامد حکیمی و نسیم آل‌یاسین) به زبان فرانسه، بهترین معادل‌ها و جملات برای ویرایش کتاب پیشنهاد شد. نکات مهمی که این کارگاه مطرح شد چنین بود: توجه به محدود کردن تعداد کلمات جدید برای این گروه سنی، انتخاب ساخت‌های مناسب زبان فارسی، انتخاب واژگان جذاب برای مخاطب، انتخاب عنوان مناسب و صحیح برای کتاب، توجه به نام‌آواها و نگارش آنها در خط فارسی.
در پایان جلسه، توافق شد که برای ویرایش کتاب‌های حوزۀ کودک و نوجوان کارگاه‌هایی به همین شکل برگزار شود تا تجارب منتقل شود و ویرایش‌هایی متناسب با متن انجام گیرد. همچنین پیشنهاد شد چند پژوهش در حوزۀ ویرایش کتاب‌های کودک، به همت اعضای این کارگاه، انجام پذیرد.
دیگر افراد حاضر در این کارگاه مهناز مقدسی و هومن عباسپور، از اعضای هیئت مدیره، و خانم‌ها اعظم خان‌آبادی، زهرا فرهادی‌مهر، نفیسه صادق‌پور از اعضای انجمن بودند.
#انجمن_صنفی_ویراستاران #انجمن_ویراستاران #کارگاه_ویرایش # کارگاه_ویرایش_کتاب_کودک #آموزش #ویرایش #ویراستاری #فهیمه_شانه #کتاب_کودک
چنان که پیش‌تر اعلام کردیم، قرار است اولین دورۀ آموزش نگارش و ویرایش متون کودک و نوجوان در ایران به همت انجمن صنفی ویراستاران برگزار شود. به همین منظور جلسه‌ای با حضور استادان این دوره در ۱ تیرماه ۱۳۹۹ در دفتر انجمن صنفی ویراستاران برگزار شد.
در ابتدای جلسه، مهناز مقدسی، دبیر انجمن صنفی ویراستاران، ضمن خوشامد و خیر مقدم به حاضران، در مورد چگونگی شکل‌گیری این دوره مطالبی گفت و ابراز کرد که چون اعضای این انجمن عمدتاً استادان ویرایش مرکز نشر دانشگاهی هم بوده‌اند، از زمان تأسیس انجمن در فکر برگزاری دوره‌های تخصصی بودند. به‌سبب تقاضای ناشران و دانش‌آموختگان دوره‌های عمومی، تشکیل دورۀ ویرایش کتاب کودک در برنامه‌ریزی کمیسیون آموزش قرار گرفت. آقای قنواتی و خانم شانه با مشاوره‌ها و تشکیل جلسات متعدد دورۀ آموزش ویرایش و نگارش متون کودک و نوجوان را طراحی کردند. امیدواریم با برگزاری این دوره، که نخستین دورۀ ویرایش کتاب کودک خواهد بود، انجمن صنفی بتواند گام مؤثری در ویرایش متون این حوزه بردارد.
مهدی قنواتی، رئیس کمیسیون آموزش انجمن صنفی ویراستاران، گفت برخی از استادان همین دوره در دوره‌های آموزش ویرایش در مرکز نشر دانشگاهی تدریس می‌کردند. با توجه به این سابقه، متوجه شدیم که باید دوره‌های تخصصی هم برگزار کنیم و یکی از این دوره‌ها که جایش خالی بود دورۀ آموزش نگارش و ویرایش متون کودکان و نوجوانان بود. طی دو سال گذشته به تدوین طرح دروس و انتخاب استادان مناسب هر درس پرداختیم و به طرح کنونی رسیدیم. از نظر ما، ویرایش باید حتماً تخصصی باشد. هر کسی به صرف گذراندن چند ساعت دورۀ ویرایش نمی‌تواند هر متنی را ویرایش کند.
فهیمه شانه، نویسنده، مترجم، و از طراحان و مدرسان این دوره، گفت: ویراستاران گمان می‌کنند باید از صرف و نحو زبان آگاه باشند. در حالی که باید از محتوای متنی هم که ویرایش می‌کند آگاه باشند. در دورۀ آموزش ویرایش کودک و نوجوان برنامه‌ریزی کردیم که درس‌ها کاملاً متناسب با متون این گروه سنی باشد. طراحان این دوره معتقدند اولین چیزی که ویراستار این حوزه باید بداند زبان خاص کودک و نوجوان است؛ همان زبانی که در حوزۀ واژگان محدود و در حوزۀ اندیشه چنان فراخ است که گاه با زبان و اندیشۀ رمزی عرفان تن می‌زند: ساده اما عمیق، صریح اما محتاط، لطیف و روشن اما استوار و محکم.
مهرنوش هدایتی: وضع ادبیات کودک و نوجوان با ویرایش عمومی تفاوت دارد. ادبیات رایج کودک و نوجوان انگار ادبیاتی است که خدایان زمینی (بزرگ‌سالان) برای بندگان (کودکان) نوشته‌اند. قبلاً ویرایش زبانی بر روی صرف و نحو بوده و چقدر خوب است به دانشجویان بیاموزیم که متن را متناسب با سن کودک یا نوجوان بازنویسی و اصلاح کند.
محسن هجری، نویسنده و ویراستار متون کودک و نوجوان و از مدرسان این دوره، گفت: معیار متن کودک «مخاطب» است، نه متن. ادبیات کودک مخاطب‌محور است، نه متن‌محور. یعنی اگر متن خوبی تهیه و ویرایش کنیم، ولی به درد کودک نخورد، کار عبثی کرده‌ایم. در ضمن، نقش خیال در ادبیات کودک تعیین‌کننده است.
محمد گودرزی دهریزی، شاعر، نویسنده، استاد ادبیات و از مدرسان این دوره، گفت: دربارۀ نشانه‌های ویرایشی زیاد نوشته‌اند. حتی یک جزوه‌ای را یک سازمانی تدوین کرده بود که نزدیک به دویست علامت را توضیح داده بود ولی پرکاربردترین نشانه‌ها حدود پنج تاست که از بین آن پنج تا هم نقطه از همه مهم‌تر است. نقطه‌های زیاد در متن باعث محکم‌بودن جمله‌ها میشود و باعث میشود که جمله‌ها کوتاه‌تر و خواندنی‌تر و مفهوم‌تر باشند.
فتح‌الله فروغی، دبیر انجمن ناشران کودک و نوجوان و از مدرسان این دوره، گفت: این مهم است که دانشجو هر درسی را مستقل و همۀ درس‌ها را مانند یک مجموعه فرابگیرد. پس هم‌پوشانی درس‌ها را باید در نظر داشت. در ضمن، احتمالاً برخی از شرکت‌کنندگان در این دوره ممکن است خودشان ناشر باشند.
هومن عباسپور، نایب‌رئیس انجمن صنفی ویراستاران و از مدرسان این دوره، با اشاره به متن‌ها علمی گفت: نثر علمی، به معنای عام آن، دارد از نثر اداری تأثیر می‌گیرد و دانشگاهیان ما وقتی مقاله یا کتاب می‌نویسند یا ترجمه می‌کنند متوجه نیستند که نثری که به کار می‌برند نثر اداری است، نه علمی. عباسپور پیشنهاد کرد همۀ استادان سیلابس‌های خود را به مدیریت کمیسیون آموزش انجمن عرضه کنند تا بررسی شود و از تکرار برخی نکات جلوگیری شود.
شیوا حریری، ویراستار متون کودک و نوجوان و از مدرسان این دوره گفت: در این دوره باید به‌جز فانتزی، باقی ژانرها، مثل طنز و عاشقانه و تعلیمی، معرفی، بررسی و تدریس شود. گروه‌های سنی هم باید در هر درس در نظر گرفته شوند. هر دو سال ادبیات کودکان به اعتبار گروه سنی‌شان تغییر می‌کند. ویرایش مطبوعاتی کودک و نوجوان هم باید تدریس شود. حریری، با اشاره با تفاوت ادبیات کودک و بزرگ‌سال، گفت یک فرق ادبیات کودک با بزرگ‌سال در این است که شما در ادبیات بزرگ‌سال هر چه بخواهید می‌توانید بنویسید، ولی در ادبیات کودک ناچارید خودتان را محدود کنید.
در این نشست استادان دوره دربارۀ نحوۀ برگزاری کلاس‌ها، دقیق‌تر کردن سرفصل‌ها و برقراری ارتباط با دیگر استادان به قصد همسویی و هماهنگی صحبت کردند.
در پایان، مهدی قنواتی گفت که ترجیح می‌دهیم این اولین دوره را به صورت حضوری برگزار کنیم، برای همین در صددیم شرایط مناسب و فضای مناسب را برای آن تدارک ببینیم و هر چه زودتر آن را برگزار کنیم.
[Best_Wordpress_Gallery id=”96″ gal_title=”مدرسان کودک تیر۹۹”]
#انجمن_صنفی_ویراستاران #ویرایش #ویراستاری #آموزش_ویرایش #کارگاه_ویرایش #ادبیات کودک #ادبیات_کودک_و_نوجوان #فتح‌الله_فروغی #مهدی_قنواتی #فهیمه_شانه #مهناز_مقدسی #هومن_عباسپور #محسن_هجری #شیوا_حریری #مهرنوش_هدایتی #محمد_گودرزی_دهریزی
پس از یکسال پیگیری انجمن‌های حوزۀ فرهنگ و هنر و رسانه و تشکیل جلسات متعدد، تفاهم‌نامه‌ای میان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی منعقد شد و شیوه‌نامۀ تأسیس انجمن‌های صنفی کشوری تدوین گردید. بر این اساس، انجمن‌های حوزۀ فرهنگ، هنر و رسانه با شرایط ویژه‌ای می‌توانند انجمن صنفی کشوری و سراسری شوند و عنوان کارگری و کارفرمایی که در وزارتِ کار انتخاب شده بود، از نام آنها برداشته شود. انجمن صنفی ویراستاران این افتخار را داشته که به نمایندگی از ویراستاران در جلسات تشکیل‌شده در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حضور یابد و در مراحل تدوین شیوه‌نامه همراه باشد. پیگیری‌های اداری برای تبدیل وضعیت به کشوری در انجمن آغاز شده که به‌زودی اطلاعات جامع‌تر در این زمینه منتشر خواهد شد.
گزارش مختصر فعالیت‌های انجام شده برای تشکیل انجمن سراسری کشوری
پیرو دعوت آقای علی‌اصغر سیدآبادی، مشاور وزیر در امور برنامه‌ریزی، از تاریخ تیرماه ۱۳۹۷ جلساتی به‌صورت مرتب در دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی راهبردی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد که نمایندگان چهارده انجمن فعال حوزۀ فرهنگ و هنر در آن حضور داشتند. آقای فتح‌الله فروغی نیز به نمایندگی از انجمن صنفی ویراستاران در این جلسات شرکت داشت. محور اصلی گفت‌وگوها تدوین آیین‌نامۀ اجرایی بند «ح» مادۀ ۹۲ قانون برنامۀ پنج‌ساله ششم توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی بود که باهدف رفع مشکلات صنفی و شغلی اهالی فرهنگ و هنر و رسانه انجام شد. دستاورد این جلسات به قرار زیر است:
روند کار
انجمن‌هایی مثل انجمن صنفی ویراستاران که پیش‌تر در وزارت کار تأسیس شده‌اند، باید دست‌کم ۲۰۰ عضو یا متقاضی عضویت در سراسر کشور داشته باشند و سپس باید گزارش هیئت‌مدیره و نامۀ درخواست تغییر وضعیت از شهری به کشوری را؛ همراه با اطلاعات اعضای پیوسته و متقاضیان عضویت از سراسر کشور، به کمیسیونِ تشکیل‌شده در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارسال کنند. که در آن کمیسیون نمایندگان انجمن‌های فرهنگی برای رسیدگی به درخواست‌ها حضور دارند. پس از تأیید کمیسیون، اساسنامۀ جدیدی تدوین خواهد شد که عنوان انجمن از صنفی کارگری به «انجمن صنفی سراسری ویراستاران ایران» تغییر خواهد کرد و مجمع فوق‌العاده‌ای برای تعیین و تأیید مفاد اساسنامۀ جدید برگزار خواهد شد.
انجمن‌هایی که قبلاً از دیگر مراکز فرهنگی مثل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز فعالیت گرفته بودند، برای پیوستن به این طرح جدید، مقیدند به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی درخواست تأسیس انجمن بدهند و روندی را برای تهیۀ اساسنامه و تشکیل مجمع طی کنند.
این دستاورد برای اهالی فرهنگ و هنر و رسانه بسیار ارزشمند است به چند علت:
برای آگاهی بیشتر از برخی نکات مطرح شده در جلسات، بخش‌هایی از مطالب مندرج در خبرگزاری‌ها به پیوست تقدیم میشود.
مهناز مقدسی
دبیر انجمن صنفی ویراستاران
گزارش ۳ شهریور ۱۳۹۸
جلسۀ دیدار محمد شریعتمداری وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و امضای پیش‌نویس تشکیل کانون‌های ملی صنفی هنرمندان سراسر کشور
بر اساس این گزارش با تصویب هیئت وزیران، برای اولین بار در تاریخ هنر کشور، کلیه پدیدآورندگان آثار فرهنگی و هنری و رسانه‌ای می‌توانند ذیل تبصره (۵) ماده (١٣١) قانون کار، انجمن صنفی سراسری تشکیل دهند. به‌موجب همین تصویب‌نامه هر یک از حوزه‌های فرهنگی، هنری و رسانه‌ای می‌توانند یک کانون سراسری تشکیل دهند و در نهایت از به هم پیوستن آنها کانون فراگیر فرهنگ و هنر، تشکیل خواهد شد.
از یک سال گذشته به‌منظور تدوین پیش‌نویس دستورالعمل نحوۀ تشکیل فعالیت انجمن‌های صنفی فرهنگ، هنر، رسانه و کانون‌های مربوطه جلساتی با حضور نمایندگان صنوف مختلف فرهنگی و هنری و وزارتخانه‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی و تعاون، کار و رفاه اجتماعی برگزار شده است. این جلسات به‌منظور تدوین آئین‌نامه‌های ماده ٩٢ برنامۀ ششم توسعه، که یکی از بندهای ذیل این ماده به بحث نظام صنفی مرتبط بود، با حضور نمایندگان صنوف مختلف برگزار شد. این در حالی است که پیش‌نویس این تصویب‌نامه، حاصل همفکری و مشورت نمایندگان ١۴ تشکل و انجمن فرهنگی، هنری و رسانه‌ای است که طی بیش از یکسال و در خلال برگزاری ده‌ها جلسه عمومی و تخصصی تهیه شده و با تأیید و امضای دو وزیر کابینۀ دولت تدبیر و امید (وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی)، جهت طرح و تصویب تقدیم هیئت وزیران شده است.
پس از تصویب این پیشنهاد، کلیۀ پدیدآورندگان آثار فرهنگی، هنری و رسانه‌ای می‌توانند در بستر تشکل‌های رسمی و تخصصی روابط کار، مطالبات خود را از طریق گفت‌وگوهای سه‌جانبه ملی دنبال کرده و امنیت شغلی پایدار را محقق سازند. تنظیم و تصویب «دستورالعمل نحوه تشکیل و فعالیت انجمن‌های صنفی فرهنگ، هنر و رسانه و کانون‌های مربوطه» از دیگر مواردی است که در این تصویب‌نامه پیش‌بینی شده و تشکل‌های ١۴ گانه فوق به‌منظور پیشبرد هرچه سریع‌تر اهداف تصویب‌نامه، مبادرت به تهیه و ارائه پیش‌نویس دستورالعمل و ارائه آن به وزرای فرهنگ و ارشاد اسلامی و تعاون، کار و رفاه اجتماعی کرده‌اند.
نمایندگان خانه سینما، خانه موسیقی، خانه تئاتر، انجمن هنرمندان مجسمه‌ساز، انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران، انجمن عکاسان ایران، انجمن صنفی طراحان گرافیک، انجمن هنرمندان سفالگر ایران، انجمن خوشنویسان ایران، انجمن ویراستاران، انجمن داستان‌نویسان، انجمن هنرمندان نقاش و انجمن تصویرگران ایران در تهیه پیش‌نویس تصویب‌نامه و دستورالعمل آن با یکدیگر همکاری داشته‌اند.
در پایان این نشست در حضور محمد شریعتمداری وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی پیش‌نویس تشکیل کانون‌های ملی صنفی هنرمندان سراسر کشور به امضا رسید.
گفتوگو با علی‌اصغر سیدآبادی، خبرگزاری مهر ۱۹ آبان ۱۳۹۸
سیدآبادی، مشاور وزیر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در امور برنامه‌ریزی، تصریح کرد: این مصوبه امکان ایجاد تشکل‌های صنفی را برای تمامی بخش‌های فرهنگ و هنر فراهم می‌کند. این موضوع تا پیش‌ازاین به دلیل محدودیت‌های قانون کار و در نظر نگرفتن تعاریف مشاغل فرهنگی در آن امکان‌پذیر نبود. بر اساس پیش‌نویس تهیه شده همۀ صنوف فرهنگی می‌توانند در قالب ساختار تازه دست به تشکیل انجمن صنفی بزنند و اگر در این مسئله از سوی مرجعی خللی ایجاد شود کار آنها به کمیسیونی ارجاع داده میشود که جدای از نمایندگان دو وزیر ارشاد و کار، نمایندگان صنوف فرهنگی نیز در آن حضور دارند و مصوبۀ آن برای اجرا در وزارت کار الزامی تلقی میشود. این کمیسیون در واقع نقش تسهیلگرانه در این زمینه دارد.
به گفته سیدآبادی با ایجاد انجمن‌های صنفی در هر رشته و پیوستن آنها به هم کانون‌های صنفی شکل می‌گیرد و تجمیع کانون‌های صنفی نیز در نهایت انجمن صنفی سراسری توسط پدیدآورندگان آثار فرهنگی و هنری و شاغلان بخش فرهنگ و هنر و رسانه را ایجاد می‌کند.
وی تصریح کرد در پیش‌نویس تهیه شده برای این موضوع ایجاد انجمن صنفی و تبعیت از مصوبۀ تازه برای انجمن‌های فرهنگی هنری موجود داوطلبانه خواهد بود و این ساختار تازه سعی کرده در امور صنفی نقش کمک‌کننده برای فعالان فرهنگی داشته باشد. از سوی دیگر با ایجاد این ساختار تازه فعالیت تشکل‌های و ساختارهای موجود نیز تغییر نمی‌کند و آنها در قالب فعالیت غیر صنفی می‌توانند به کار خود ادامه دهند.
اطلاعیه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره تشکیل انجمن‌های سراسری فرهنگ، هنر و رسانه را در لینک زیر مطالعه کنید.
برگرفته از وبگاه فرهنگستان زبان و ادب فارسی
پس از برنامه‌ریزی‌های لازم و با نظارت معاونت علمی و پژوهشی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، کارگاه آموزش «نگارش و ویرایش» در ۱۰ ساعت در فرهنگستان علوم پزشکی، ویژۀ اعضای هیئت‌علمی، پژوهشگران و کارشناسان آن فرهنگستان، در آبان و آذر سال ۱۳۹۸برگزار شد.
مدرسان این کارگاه آقایان هومن عباسپور و مهدی قنواتی بودند که به نشانه‌گذاری، نگارش همزه در خط فارسی، چگونگی کاربرد انواع نشانه‌ها و مقوله‌های جمع در زبان فارسی، نکاتی دربارۀ نگارش متون دیوانی و اداری، و اصول و ضوابط پیوسته‌نویسی و جدانویسی واژه‌ها و ترکیبات در زبان فارسی پرداختند.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی آمادگی دارد در صورت تمایل و درخواست مؤسسه‌ها، نهادها، سازمان‌ها و وزراتخانه‌ها کارگاه‌های نگارش، ویرایش و درست‌نویسی را برگزار کند. علاقه‌مندان می‌توانند با شمارۀ ۸۸۶۴۲۴۵۸ (پژوهشکدۀ مطالعات واژه‌گزینی) تماس برقرار کنند.
گلی امامی، رئیس جدیدِ هیئت‌مدیرۀ انجمن صنفی ویراستاران
نخستین جلسۀ هیئت‌مدیرۀ جدید انجمن صنفی ویراستاران با حضور اعضای اصلی و علی‌البدل امروز در دفتر انجمن برگزار شد و سمت‌های اعضای هیئت‌مدیره تعیین شد. در این جلسه، به اتفاق آرا، گلی امامی به سمت ریاست هیئت‌مدیره و اصغر مهرپرور به سمت خزانه‌دار انتخاب شدند و مهناز مقدسی در سمت دبیر انجمن، هومن عباسپور در سمت نایب‌رئیس و مهدی قنواتی در مقام ریاست کمیسیون آموزش ابقا شدند. ریاست هیئت‌مدیرۀ انجمن صنفی ویراستاران در دورۀ قبلی فریبرز مجیدی بود.
مجمع عادی و فوق‌العادۀ انجمن صنفی کارگری ویراستاران با حضور اکثریت اعضا و نظارت نمایندۀ وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برگزار شد. این جلسه پس از تأییدِ حضور اکثریت اعضا رسمیت یافت. در این نشست آقای فریبرز مجیدی، رئیس هیئت‌مدیره، گزارش عملکرد سه‌سالۀ انجمن را قرائت کرد. در این گزارش فهرست فعالیت‌های کمیسیون‌های شش‌گانۀ انجمن اعلام شد و دربارۀ تلاش‌های انجام‌شده برای به‌ثمررساندن برنامه‌های انجمن به حاضران اطلاعاتی داده شد.
پس از تأیید گزارش فوق در مجمع، آقای فتح‌الله فروغی، خزانه‌دار، گزارش خود را قرائت کرد. در این گزارش به گردش مالی انجمن و درآمدهای حاصل از دوره‌های آموزشی و حق عضویت‌ها و نیز هزینه‌های تجهیز لوازم برای انجمن و تعهدات مالی آتی اشاره شد و اعلام شد که تعهدات مالیاتی ازجمله تحویل اظهارنامه‌های مالیاتی و گزارش‌های فصلی انجمن، طبق قوانین حاکم بر مراکز و نهادها، به‌موقع انجام پذیرفته است.
گزارش بازرس آخرین گزارش مطرح‌شده در مجمع بود که آقای بهنام رمضانی‌نژاد آن را قرائت کرد. وی اعلام کرد که تمام صورت‌جلسات هیئت‌مدیره برای ایشان ارسال می‌شده و تمامی مصوبات آن را مطالعه کرده و از روند فعالیت‌های کمیسیون‌ها و خزانه‌داری نیز گزارش‌هایی، به‌صورت مستمر، دریافت می‌کرده است. با بررسی تمامی مستندات، عملکرد انجمن در سال‌های گذشته نکتۀ مبهم یا غیرشفافی نداشته است. لذا درستی گزارش‌ها به تأیید بازرس و پس از آن، به تأیید اعضای حاضر در جلسه رسید.
در بخش دیگری از مجمع، هیئت‌مدیره درخواست اصلاح دو مورد از اساسنامه را مطرح کرد: یکی تغییر سال مالی از فروردین تا اسفند هر سال و دیگری افزودن بندی برای عضویت ویراستاران مطبوعات و رسانه‌ها که هر دو به تصویب اعضای انجمن رسید، لذا تغییر در عضویت به شرح زیر پذیرفته شد:
تغییر در بند ۴ از مادۀ ۵ اساسنامه به شرح زیر:
شاغل‌بودن در حرفۀ ویراستاری در حوزۀ فعالیت انجمن صنفی با عرضۀ مدارک شناسایی معتبر شامل عرضۀ قرارداد ویرایش با یکی از مراکز نشر، درج نام متقاضی در شناسنامۀ حداقل دو کتاب، دادن گواهی از نهادهای علمی و فرهنگی و تجاری در مورد اشتغال به شغل ویراستاری در آنجا، اشتغال به شغل ویراستاری در رسانه‌های کاغذی، دیداری و شنیداری با عرضۀ گواهی معتبر و حداقل یک سال همکاری در سمت ویراستار از مرکز مربوط.
تبصرۀ ۵: تعیین حدودوثغور مصادیق بند ۴ از مادۀ ۵ بر عهدۀ هیئت‌مدیره است.
در ادامۀ جلسه، نامزدهای هیئت‌مدیره خود را معرفی کردند و برنامه‌هایشان را برای پیشبرد فعالیت‌های انجمن اعلام کردند، ضمن آنکه پیشینه و فعالیت‌های حرفه‌ای نامزدها به‌صورت مکتوب و تصویری نیز در جلسه ارائه شد. سپس برگه‌های رأی‌گیری بین اعضا توزیع شد. در پایان، شمارش آرا زیر نظر هیئت‌رئیسۀ مجمع، ناظران و نمایندۀ وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی، آقای احمد کلاته، صورت گرفت و افراد زیر انتخاب شدند.
اسامی اعضای اصلی و علی‌البدل هیئت‌مدیره و بازرس به ترتیب الفبا به قرار زیر است:
بازرس
این جلسه با قدردانی از حاضران و دعوت هیئت‌مدیرۀ جدید از اعضا برای حضور فعال‌تر در برنامه‌های انجمن و نیز گفت‌وگوهای دوستانه میان اعضا، در ساعت ۱۷:۳۰ به پایان رسید.
[Best_Wordpress_Gallery id=”92″ gal_title=”مجمع۹۸-۲”]
ویژۀ اعضای انجمن
آگهی برگزاری مجمع فوق‌العاده و عادی نوبت اول
انجمن صنفی کارگری ویراستاران شهر تهران
بدین‌وسیله از کلیۀ اعضای انجمن دعوت میشود که در روز شنبه ۹ آذر ۱۳۹۸، ساعت ۱۴ در محل مرکز نشر دانشگاهی به نشانی خیابان خالد اسلامبولی (وزراء)، نبش کوچۀ دهم، شمارۀ ۵۰، حضور به‌هم رسانند.
دستور جلسۀ مجمع فوق‌العاده
۱) اصلاح بند ۴ مادۀ ۵ (شامل افزودن ویراستاران حوزۀ مطبوعات و نشریات با شرایط مشخص برای عضویت)؛
۲) اصلاح تبصرۀ یک مادۀ ۲۹ تعیین سال مالی (از ابتدای فروردین هر سال تا پایان اسفند همان سال).
دستور جلسۀ مجمع عادی
۱) گزارش عملکرد هیئت مدیره؛
۲) گزارش خزانه‌دار؛
۳) گزارش بازرس؛
۴) برگزاری انتخابات اعضای اصلی و علی‌البدل هیئت مدیره و بازرسان.
هیئت مدیره انجمن صنفی کارگری
ویراستاران شهر تهران
* محل انتشار: فضاهای مجازی انجمن شامل وبگاه، کانال تلگرامی و اینستاگرام
خبر نشست سوم مهر در چند خبرگزاری منتشر شد. یکی از آنها برای دوستانی که در جلسه حضور نداشتند ارسال می شود. به زودی گزارش انجمن درج خواهد شد.
در نشست «نخستین حلقه ویرایش در نشر ایران»، پیشکسوتان ویراستای به بیان توضیحاتی درباره شکل‌گیری ویرایش حرفه‌ای در نشر ایران پرداختند و مطابق با اظهارات منوچهر انور، این امر با همایون صنعتی‌زاده آغاز شد.
همایون صنعتی‌زاده آغازگر ویرایش حرفه‌ای در ایران بود
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، انجمن صنفی ویراستاران نشست «نخستین حلقه ویرایش در نشر ایران؛ سلسله نشست‌های انتقال تجربه» را چهارشنبه سوم مهرماه با حضور سیروس پرهام، منوچهر انور، فتح‌الله مجتبایی، گلی امامی، علی آل‌داوود، مهشید نونهالی، فریبرز مجیدی و جمعی از پیشکسوتان ترجمه و ویراستاری و علی بهرامیان به عنوان دبیر جلسه در دفتر انتشارات فنی برگزار کرد.
در ابتدای این نشست بخشی از فیلم «پیرمرد و دریا» ساخته ناهید رضایی درباره تاریخ ترجمه به نمایش درآمد. در این قسمت بخش‌هایی از سخنان نجف دریابندری و منوچهر انور با گرامیداشت دریابندری که در بستر بیماری است، پخش شد. سپس عارف خرمشاهی، فرزند بهاالدین خرمشاهی، شعری خواند که پدرش برای این نشست سروده بود.
در ادامه علی بهرامیان، نسخه‌شناس و دانش‌پژوه توضیحاتی درباره اهمیت برگزاری چنین نشست‌ها و گردهمایی با حضور ویراستاران ارائه کرد و پرسش از پیشکسوتان حوزه ترجمه را آغاز کرد.
بهرامیان: برای نخستین‌بار محمد مقدم از واژه ویرایش استفاده کرد، آیا می‌توان این واژه را جای edit استفاده کرد؟
انور: تنها چیزی که از مقدم برای من باقی‌مانده است، کلمه ویراستار و ویرایش است. درباره باقی مسائل با او همفکر نیستم. او سال‌ها در انتشارات فرانکلین رفت‌و‌آمد داشت.
مجتبایی: باید سخنان مقدم را در این‌باره شنید. به‌نظرم کلمه «ویراستار» ساخته مرحوم ذبیح بهروز است. این کلمه ویرایش از «پیرایش» به معنی زیباکردن با کاستن و «وی» پسوندی به معنای کسرکردن است.
بهرامیان: آیا کار ویرایش پیش از آنچه انتشارات فرانکلین انجام داد، انجام می‌شد؟
مجتبایی: نخستین موسسه‌ای که ویرایش کرد، انتشارات فرانکلین بود و این کار توسط آقای انور انجام شد. در سال ۱۳۳۷ یا ۱۳۳۸ به تهران آمده بودم. آن زمان تازه سربازی من تمام شده بود و بیکار بودم. به وسیله نادرپور به انور معرفی شدم و به انتشارات فرانکلین آمدم. البته من فرانکلین را پیش از ویرایش هم می‌شناختم. ابتدا جلد دوم «تاریخ تمدن» نوشته ویل دورانت را ترجمه و بعد از آن کار ویراستاری را آغاز کردم. نخستین کتاب‌های درسی در انتشارات فرانکلین ویراستاری شد. براساس اصولی که آموخته بودیم، کتاب‌ها را تالیف، ترجمه و ویراستاری می‌کردیم.
ویراستاری نمی‌تواند با «نخستین» زمان‌بندی شود
بهرامیان: ارتباط شما با کار ویرایش در فرانکلین چطور شد؟
پرهام: این نشست، نخستین جلسه است که جلسه ویراستاران نام دارد اما به نظرم بدترین عنوانی است که می‌توان برای آن انتخاب کرد. بیش از هزار سال است که در ایران پیرایش داریم و عمده پیرایش مربوط به ترجمه‌ها میشود که بیشتر آنها از زبان عربی به فارسی و بخش دیگر از زبان اوستایی و پهلوی به فارسی بود. در چنین شرایطی بدیهی است که ویراستاری نمی‌تواند با عنوان «نخستین» زمان‌بندی شود.
به نظر من جمیع مصححان کتاب از شعر و نثر، افرادی که دیوان حافظ و فردوسی را تصحیح می‌کنند، ویراستارند. آن‌هایی که حاشیه و پانوشت برای کتابی می‌نویسند هم ویراستارند. البته نخست، ویراستاران فرانکلینی بودند که کار سازمان‌یافته انجام دادند؛ یعنی بنگاه فرانکلین در ایران ناشر را موظف کرد که کتاب ویرایش شده و عمدتا ترجمه را کار کند.
از مهدی سالاری نسب که به رغم سن کم دایره المعارفی متحرک است، خواهش کردم سوابقی از پیرایش به من بدهد که ۱۲ صفحه است و در فرصتی منتشر خواهد شد. ما ترجمه کتاب هزار و یک شب را از عربی به فارسی شیوا و روان داریم، عبداللطیف تسوجی و همسر او در حوزه ویرایش و ترجمه فعال بودند. البته گفته نشده که با هم ترجمه می‌کردند یا یکی ترجمه و یکی ویرایش می‌کرد. من فکر می‌کنم یکی ترجمه و یکی ویرایش می‌کرده است؛ زیرا اگر هر دو ترجمه می‌کردند، کتاب‌ها این‌قدر یک دست نبود. همچنین دوره سه جلدی تاریخ طبری از نمونه‌های عالی کار ترجمه و ویرایش است.
بهرامیان: لطفا درباره پیوند با ویرایش در فرانکلین بیشتر توضیح دهید.
پرهام: این پیوند خیلی ساده است. ویرایش معنی جدید و قدیم ندارد. وقتی می‌گوییم جمیع مصححان کتاب نقش ویراستار را ایفا می‌کنند، ربطی به فرانکلین ندارد. دوره کوتاهی بود که ویرایشِ انتظام‌یافته در فرانکلین سامان گرفت. برای رسیدن به دوره فرانکلین، دوره‌ها را کوتاه می‌کنم اما به تکه‌هایی اشاره می‌کنم تا متوجه مساله انجام ویرایش در متون قدیم باشیم.
برای نمونه؛ در ترجمه‌های علمی برای حفظ امانت، مترجمان در بیان صحیح مطالب حساسیت داشتند. جالینوس حکیم می‌گوید «ترجمه دوباره، بهتر از اصلاح ترجمه بد است». کتاب «کتاب‌هایی که دنیا را تغییر دادند» را ویراستاری کردم. البته حمل بر این نشود که بخواهم بگویم من نخستین ویراستار فرانکلین هستم. مترجم‌های این کتاب سنی بیشتر از من داشتند و ویرایش ترجمه آنها ساده نبود. من به صنعتی‌زاده گفتم نمی‌توانم این کار را قبول کنم، اما صنعتی‌زاده اجازه نداد و گفت باید شروع به ویرایش کنی. نخستین کتاب ویرایش شده به این صورت در سال ۱۳۳۶ توسط انتشارات ابن‌سینا منتشر شد. پس از آن بود که استاد انور و مجتبایی وارد فرانکلین شدند و باعث شد دستگاه سازمان‌یافته ویرایشی در فرانکلین به وجود آید. صنعتی‌زاده می‌خواست کتاب‌هایی با دوزبان -به زبان اصلی و ترجمه – منتشر کند. ابتدا گفتم این کار از عهده من خارج است اما با ورود مجتبایی و انور گفتم می‌توان چنین کاری انجام داد. البته کار اول شعر هنری لانگ‌فلو به اشتباه داده شده بود به مترجمی که زبان نخستش فرانسه بود و نه انگلیسی! بالاخره این کار شروع و از همان ابتدا گرفتاری‌ها آشکار شد.
مجتبایی: نخستین کتابی که ویرایش کردم جلد دوم تاریخ تمدن ویل دورانت بود. قدیم هرکس کتابی می‌دید، ترجمه یا رونویسی می‌کرد اما ترجمه سامان‌یافته چیز دیگری است. دو نوع ویراستاری لفظی و معنایی داریم که برای ویراستاری لفظی باید قواعد خاصی را اجرا کرد و برای ویراستاری موضوعی باید دید که نویسنده صلاحیت علمی دارد یا نه؛ اگر نه، ویراستار در حاشیه و نه در متن باید اشکال اثر را بنویسد.
پیش از هزار سال ویرایش داشتیم اما آن ویرایش‌ها بیشتر ذوقی بود. حتی در شاهنامه که توسط خالقی ویراستاری شده، پایین هر صفحه بیشتر از متن نسخه، بدل بیان شده است.
تشکیل مثلث ترجمه و ویرایش
بهرامیان: ورود شما به فرانکلین چگونه بود؟
انور: من به عنوان کتاب‌خوان به فرانکلین آمدم. وقتی خارج از کشور بودم، صنعتی‌زاده کتابی جلوی من گذاشت و گفت ما در ایران این کار را می‌کنیم. کتابی زیبا با جلدی درخشان و براق. کتاب را خواندم و دیدم چه متن عالی دارد و مثل کتاب‌های کاهی نبود که تا آن روز دیده بودم. در دل گفتم ای‌کاش می‌توانستم این کار را انجام دهم.
می‌خواستم از انگلیس به ایران بیایم و همایون صنعتی‌زاده گفت که بیا با ما کار کن و کتاب بخوان. قرار شد از صبح تا بعد‌ازظهر در انتشارات فرانکلین باشم و بعدازظهرها در سینما و تئاتر کار کنم. وقتی به ایران آمدم، وارد اتاقی پر از کتاب شدم. البته صنعتی‌زاده کتاب‌ها را نخوانده بود.
یک روز یک جوان خوشرو به دفتر انتشارات فرانکلین آمد و چیزی روی میز علی‌اصغر مهاجر گذاشت. او امیرحسین آرینپور بود که جلد دوم تاریخ تمدن برای چین و ژاپن را ترجمه کرده بود. همایون صنعتی‌زاده کتاب را دید و از من پرسید که چطور است. به نظرم نثر فارسی روانی بود. گفتم خوب است. گفت مقابله کن. مقابله کردم و دیدم تلخیص کرده بود؛ درحالیکه ویل دورانت توضیح‌های ریزی می‌دهد. این مساله را به صنعتی گفتم و او خواست تا متن را کامل کنم. از او پرسیدم پس کارم چه میشود و او گفت من رئیس هستم و به تو می‌گویم مقابله کن. این کار سه یا چهار ماه طول کشید و به صنعتی‌زاده پایان کار را خبر دادم. آرینپور آمد، خواند و خیلی خوشحال شد. کتاب به چاپ رسید. بعد از این بود که صنعتی‌زاده گفت «حالا تو شدی ادیتور»؛ نگفت ویراستار. یک‌دفعه حقوقم سه برابر شد.
بعد از من خواستند ادیتور معرفی کنم. به نادرپور پناه بردم. از من پرسید که مجتبایی چگونه است و من او را قاپیدم. با آمدن او کارهای شعر هم انجام شد و جلد سوم تاریخ تمدن ترجمه و بدون دست‌خوردن منتشر شد.
یک روز نجف دریابندری کتاب «بیگانه‌ای در دهکده» را جلوی من گذاشت؛ درحالیکه ترجمه عنوان کتاب «بیگانه غریب» بود. پرسیدم چرا اینگونه ترجمه کرده است، گفت شاملو این اسم را بر کتاب گذاشته است. به کار دریابندری نگاه کردم و دیدم کار درخشان است. به صنعتی‌زاده گفتم او را بقاپ. بعد ما مثلثی برای ترجمه و ویرایش تشکیل دادیم.
همه کار معنوی بود
بهرامیان: شما نگران حقوق معنوی نبودید؟
انور: همه کار معنوی بود. حتی کارهایی با نام مستعار مهرداد رهسپار ترجمه کردم زیرا فکر می‌کردم پس از چند سال در سینما فعال خواهم بود. بعد از آن هم چند نفر با این اسم فعالیت کردند. بعدا فهمیدم داریوش آشوری و بهرام بیضایی برای دورانی مهرداد رهسپار بودند.
پرهام: من سخت‌ترین و واقعا طاقت‌سوزترین کار ویرایشی که کردم در خدمت او و با اشعار والت ویت‌من بود. اگر با این شعر آشنایی داشته باشید، به‌خوبی می‌دانید که سبک ویت‌من با شعرهای اروپایی و آمریکایی متفاوت است و زبان متفاوتی دارد. بعدها کارهای ویرایشی سنگینی کردم؛ ویرایش سیری در تاریخ ایران و…
بهرامیان: در جریان دایره‌المعارف غلامحسین مصاحب هم حضور داشتید؟
مجتبایی: آنچه مربوط به متون انگلیسی بود به من سپرده شد اما زیاد نماندم؛ زیرا با شیوه املای آنها مشکل داشتم. ما نتوانستیم در نوشتار «ی» به اتفاق نظر برسیم. مصاحب از من رنجیدگی داشت که اواخر سعی کردم او ناراحت نباشد. با او سه ماه کار کردم. کلماتی باید طبق قوانین زبانشناسی به هم بچسبد که او جدا می‌کرد و کلماتی که باید جدا از هم نوشته شوند، او به هم می‌چسباند.
انور: من هم تا آخر در خدمت مصاحب بودم. آدم درخشان و بزرگی بود اما با «ی» و صفر تو خالی او مخالف بودم. البته این‌ها عیب دکتر مصاحب نبود.
پرهام: من با او همکاری نمی‌کردم. قبل از اینکه مصاحب بیاید، مقداری کار کرده بودم. تا زمانی که او بیاید ۶۰۰ فیش تهیه کرده بودم. مصاحب که آمد، کدهای مرا دیده بود، اما تسویه حساب نشده بود. به من گفت با صنعتی‌زاده تسویه کن و صنعتی‌زاده گفت با مصاحب تسویه کن.
انتشارات فرانکلین مخالف گسترش کار همایون بود
بهرامیان: لطفا درباره اهداف صنعتی‌زاده توضیح دهید.
مجتبایی: فرانکلین شعبه‌هایی در هند و پاکستان داشت. دفاتر فرانکلین در این کشورها دو اتاق بود و کتاب‌های انگلیسی و آمریکایی را ترجمه می‌کردند. صنعتی‌زاده می‌خواست امور خاورمیانه را در دست بگیرد. ما را به آمریکا فرستاده بودند تا روش جدید تالیف کتاب‌های درسی را یاد بگیریم. حتی صحبت شد همایون می‌خواهد کتاب‌های درسی زبان اردوی پاکستان را در تهران تالیف و چاپ کند و به پاکستان ببرد. از این کار خوشحال شدم. با دانشگاه کراچی صحبت کردم و آنها استقبال کردند. زمان ایوب‌خان رابطه پاکستان با ایران خیلی خوب بود. در افغانستان هم همین برنامه را داشتیم؛ مهمان ظاهرشاه بودیم و آنها هم استقبال کردند. در همین احوال دیدیم که بنیان‌گذاران انتشارات فرانکلین می‌خواهند فرانکلین در حد آنچه دهلی و پاکستان انجام می‌دهد، بماند. بعد دیدم که از مسئولان مستقر در تهران هم این‌چنین صدایی آمد. پایه‌گذارهای انتشارات فرانکلین مخالف گسترش کار همایون بودند. این برنامه بزرگی بود که اگر همایون موفق به انجام آن شده بود، در حد انقلابی فرهنگی بود و رابطه ایران و افغانستان و هند قوی می‌شد اما کاری که مهاجر کرد باعث از بین رفتن تمام زحمات صنعتی‌زاده شد.
سوال یکی از حضار: آقای انور! چرا از انتشارات فرانکلین خارج شدید؟
انور: این کار مهاجر بود؛ درحالیکه من فکر می‌کردم استعفا دادم. من آن زمان با مهاجر رابطه دوستی داشتم اما بعد متوجه شدم که او خائن است. بعدها فهمیدم که مهاجر به صنعتی‌زاده گفته که انور به آل‌احمد برای نوشتن مقاله‌ها علیه صنعتی‌زاده کمک کرده است.
گلی امامی: واژه ویراستار و ویرایش بعد از انقلاب در زبان فارسی جاافتاد.
انور: خیر؛ پیش از آن هم بود. الان معنی صحیح را از دست داده و افراد بدون صلاحیت، ویراستاری را می‌کنند.
امامی: فکر می‌کنم بد نیست بگویم صنعتی‌زاده از فرانکلین استفاده ابزاری کرد تا کاری کند که از صفر تا صد تولید کتاب در ایران انجام شود.
انور: و می‌خواست انقلاب فرهنگی کند.
پرهام: ویرایش کارهای سنگینی که مثالش دوره ۱۵ جلدی «سیری در هنر ایران» است، در دوره فعالیت فرانکلین انجام شد. ما ۱۹ مترجم و ۱۲ ویراستار داشتیم و بعد از مدتی دیدم بدون دستیار ویراستار، کار پیش نمی‌رود؛ بنابراین هایده مشایخ و بعد زهره هدایتی اضافه شدند و این کار را به شکل آبرومندی با همکاری مترجمان و نویسندگانی مانند صالح طباطبایی که در این زمینه‌ها خیلی مطالعه و تحقیق کرده بود، انجام دادیم. بدون همکار خوب، یک نفر نمی‌تواند کارهای اساسی را ویرایش کند و نقش این افراد باید محفوظ بماند.
سوال یکی از حضار: چرا از فرانکلین رفتید؟
پرهام: به‌عنوان قهر نرفتم. در انتشارات نیل که در سال ۱۳۳۲ سر کوچه رفاهی به شکل کتابفروشی کوچک منتهی به بهارستان فعال شده بود، همکاری کردم. ابوالحسن نجفی، محمود عظیمی و عبدالحسین آل‌رسول آن را درست کرده بودند و در انتشارات نیل کتاب‌هایی که محمد قاضی ترجمه می‌کرد، توسط ابوالحسن نجفی ویرایش می‌شد. ابوالحسن نجفی کتاب‌های قاضی را ویرایش می‌کرد و به یک مفهوم، نخستین ویراستار او بود. البته من اعتقادی به نخستین و بعدی‌ها ندارم.
انور: شاید بتوان گفت ویرایش حرفه‌ای، به دست همایون صنعتی‌زاده ایجاد شد؛ بنابراین می‌توان گفت شروعش با همایون صنعتی‌زاده بود.
پنجمین جلسۀ مشاوران علمی انجمن در ۶ شهریور ۱۳۹۸ در دفتر انجمن برگزار شد. در این نشست، که آقایان مجید رهبانی و علی آل داوود و خانم مهشید نونهالی و اعضای هیئت مدیره انجمن حضور داشتند، علاوه بر موضوعات متعددی چون برگزاری نشست‌ها و جلسات نقد و گفتوگو، ویرایش دوم «رتبه‌بندی ویراستاران»، با توجه به جزئیات، بررسی شد. به‌زودی نمونۀ اصلاح شدۀ آن برای ارزیابی صاحب‌نظران و بزرگان ویرایش ارسال و پس از تأیید آنان، منتشر خواهد شد. امید است، با حساسیتی که انجمن ویراستاران در این زمینه دارد، متنی منقح و پذیرفته‌شده در میان اهل فن عرضه شود.
#انجمن_صنفی_ویراستارن
#انجمن_ویراستاران
#مجید_رهبانی
#علی_آل_داوود
#مهشید_نونهالی
#ویراستار
#رتبه_بندی_ویراستاران
صبح یکشنبه سوم شهریور ۱۳۹۸ نشستی با حضور وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و نمایندگان صنوف فرهنگ و هنر در تالار رودکی برگزار شد. این نشست متعاقب درخواست صنوف حوزۀ فرهنگ و هنر برای برخورداری از نظام صنفی و حمایت‌هایی چون بیمۀ بیکاری و بازنشستگی و تنظیم تصویب‌نامه‌ای برای ارائه به هیئت دولت تشکیل شد. در ابتدای این جلسه آقای علی‌اصغر سیدآبادی، مشاور وزیر فرهنگ، گزارشی از روند کارها ارائه داد. وی گفت طی حدود ۴۰ جلسه با نمایندگان صنوف حوزۀ فرهنگ و هنر این موضوع مطرح شد که چگونه نهادها و تشکل‌های حوزۀ فرهنگ و هنر می‌توانند از نظام صنفی برخودار شوند و موضوع بیمۀ بیکاری و بازنشستگی در این صنوف چگونه تعریف میشود. نتیجۀ گفت‌وگوهای متعدد آن بود که براساس قوانین موجود در وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی، که در آنجا موضوع نظام حقوق و دستمزد و کارگاه‌ها و تشکل‌های صنفی تعریف شده، انجمن‌های حوزۀ فرهنگ و هنر نیز بتوانند با تغییرات صوری در این قوانین فعالیت‌های صنفی خود را نظام‌مند کنند. درخواست‌های صنوف به تهیۀ تصویب‌نامه‌ای رسید که به امضای وزرای کار و ارشاد رسیده است و اکنون امکان تفاهم و تنظیم و تأیید آن به دست هر دو وزارت فراهم شده است. با تأیید و امضای این دو وزیر تصویب‌نامه به هیئت دولت ارائه خواهد شد و مراتب اداری و اجرایی آن طی خواهد گشت.
در این نشست نمایندگان صنوف صحبت و تقاضاهای خود را مطرح کردند. در تقاضاهای آنان اهمیت سپردن مسئولیت‌های حوزۀ فرهنگ و هنر به صنوف این حوزه مطرح شد و اینکه تشکل‌ها بتوانند صدای صنف باشند و حامی و پشتیبان آن و برای اجرای خواسته‌های صنفی با دولت همکاری کنند و دولت نیز شنونده و مجری این درخواست‌ها باشد. همچنین تأکید شد که صنوف امیدوارند که این تصویب‌نامه در اولویت تأیید در مجلس قرار گیرد و موضوعِ آن پیگیری شود و به فراموشی سپرده نشود.
در این جلسه آقایان مسعود هوشمند رضوی از انجمن روزنامه‌نگاران، دکتر فیاض زاهد مشاور وزیر کار، ایرج راد از خانۀ تئاتر، منوچهر شاهسواری از خانۀ سینما، عموزادۀ خلیلی از انجمن نویسندگان کودک (به نمایندگی از صنوف نویسندگان و ویراستاران)، نگار نادری‌پور نمایندۀ هفت انجمن هنرهای تجسمی، کاوه رضوانی راد از انجمن موسیقی صحبت کردند و پس از آن آقای دکتر صالحی و آقای دکتر شریعتمداری این فرصت را فرخنده خواندند که بین دو وزارتخانه تفاهمی برای حوزۀ فرهنگ و هنر برقرار شده و اعلام آمادگی کردند که برای پیشبرد خواسته‌های صنوف تلاش کنند و در آینده‌ای نزدیک کانونی برای تعیین قوانین و آیین‌نامه‌های مناسبِ این صنوف تشکیل بدهند.
انجمن صنفی ویراستاران نیز در زمرۀ چهارده صنفی بوده است که طی یک سال اخیر در تمام جلسات همفکری برای این منظور، در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شرکت جسته و آقای فروغی به نمایندگی از انجمن در تمام مراحل این تصویب‌نامه همکاری داشته است.
[Best_Wordpress_Gallery id=”89″ gal_title=”همگرایی دولت و صنوف-۲”]
به‌رغم اینکه صاحب‌نظرانْ ویرایش و ویراستار را تعریف کرده‌اند، در صنعت نشرِ امروز ویراستارْ کسی، و ویراستاری شغلی است که هنوز با آن تعاریف منطبق نیست. در بعضی سازمان‌ها و نهادهای پژوهشی، عده‌ای بدون اینکه حتی ویرایش زبانی بدانند، مقام بالای ویراستار دارند و باید حتماً عضو هیئت‌علمی باشند تا به این مقام شامخ برسند! و در بعضی جاهای دیگر، باوجود اینکه ممکن است افرادی به همۀ مسائل زبانی واقف باشند، آنها را تا حد حروف‌نگار و غلط‌‌‌گیرِ متن هم تقلیل می‌دهند و زحماتشان را نادیده می‌گیرند و در خوش‌بینانه‌ترین حالت، مقام پَستِ ویراستار را نصیبشان می‌کنند. این نایکدستی در میان ناشران هم دیده میشود، مثلاً کم نیستند ناشرانی که ادعای آنها گوش عالم را کر کرده است ولی هنوز ویرگول را علامت درنگ می‌دانند.
چه چیزی در ویرایش نهفته است که این‌قدر بر سر آن اختلاف است. هزاران بار گفته‌اند ویراستار کیست و چه می‌کند، اما ظاهراً نه کسی گوش کرده و نه وقعی نهاده است و ما هنوز اندر خم یک کوچه‌ایم. مشکل اساساً جای دیگری است؛ ما در پلۀ اول گیر کرده‌ایم.
فرض کنید متنی داریم که باید آن را ویرایش کنیم، آیا همین که مطابق با شیوۀ دستورخطِ قراردادیِ ما یا ناشر باشد کافی‌ست؟ قطعاً کافی نیست، ولی گویا همۀ اختلاف‌ها بر سر دستورخط است. چنان بر سر دستورخط اختلاف داریم که فرصتی برای پرداختن به دیگر امور ویرایشی نداریم. مثلاً اینکه «به» را در «به‌تنهایی» با یک فاصلۀ کامل بنویسیم یا با نیم‌فاصله جدایش کنیم، «به‌جز» را «به جز» بنویسیم یا «بجز» بحثِ هرروزۀ تحریریۀ اکثر ناشران است و عمدۀ وقت ویراستاران به رفع چنین اختلافاتی می‌گذرد.
اکثر ویراستاران در همین مرحله متوقف می‌شوند، پس با دو دسته ویراستار روبه‌رو می‌شویم: یکی در همان ابتدای راه گیر می‌کند و دستۀ دیگر از این مرحله رد میشود و چه بد که دستۀ اول پرتعدادتر از دستۀ دوم است. و اما چرا برخی ویراستاران در پلۀ اول گیر می‌کنند؟
یکی از دلایلش این است که ناشران و صاحب‌نظران بر سر یک دستورخط واحد به نتیجه نمی‌رسند و هرکدام در جزیره‌های خود به سر می‌برند. با یکدیگر ارتباط ندارند و از نظر دیگران خبر ندارند یا اگر خبر دارند آن را نادیده می‌گیرند؛ زیرا اساساً عادتِ شنیدنِ صدای دیگران وجود ندارد. معمولاً ویراستاران در نشست‌های ویرایشی شرکت نمی‌کنند و غالبِ شرکت‌کنندگانْ نوآموزان‌اند تا حرفه‌ای‌ترها و اگر هم شرکت کنند معمولاً برای رقیب‌تراشی است و سپس برای اینکه به رقیب‌کوبی مشغول شوند. اما چرا؟
چون با یکدیگر تعامل ندارند و شیوه‌های نقد را نمی‌دانند و سخن مستدل را به حساب غرض‌ورزی می‌گذارند، البته گاهی هم عامدانه غرض‌ورزی می‌کنند؛ گاهی دلایل فلان زبان‌شناس را نمی‌پذیرند که به‌اصطلاح رویش زیاد نشود؛ اصولاً زبانشناسی را نادیده می‌گیرند چون فکر می‌کنند یا باید ادیب بود یا زبان‌شناس! یا اینکه ادبا را به سخره می‌گیرند که چرا از دانش زبانشناسی بی‌بهره‌اند؛ به دستورخط فرهنگستان توجه نمی‌کنند چون آن را دستور حکومتی تلقی می‌کنند و البته می‌گویند به آن نقد دارند بدون اینکه واقعاً نقدی بنویسند. دست‌آخر اینکه برخی معتقدند دستورخط فقط شکل ظاهریِ زبان است و زیاد مهم نیست و اجازه بدهیم هر ناشری و هر صاحب‌نظری به شیوۀ خودش بنویسد.
در نگاه اول، پیشنهاد خوبی است که هر ناشری و هر صاحب‌نظری شیوۀ خودش را داشته باشد و قاعدتاً نباید مشکلی هم باشد؛ اما مسئله به همین جا ختم نمی‌شود، هرکدام از این ناشران و صاحب‌نظران با ویراستارانی کار می‌کنند و این ویراستاران اغلب با چند ناشر کار می‌کنند؛ ازآنجاکه اصل یکدستی از اصولِ مهمِ ویرایشی است، بنابراین این شیوه عملاً ویراستاران را سردرگم می‌کند. مثلاً یک ویراستار یک بار همۀ «به»های قیدساز را جدا می‌کند و ویراستار بعدی همه را به هم می‌چسباند؛ اکثر ناشران هیچ قاعدۀ ثابتی برای آن ندارند و تصمیم‌گیری در این باره غالباً منوط به افرادی است که با مسائل زبانی بیگانه‌اند و با هر بادی تصمیمشان عوض میشود. یک روز دستور می‌دهند فاصلۀ میان همۀ افعالِ چندجزئی نیم‌فاصله باشد و روزی دیگر دستور به جداییِ آنها از یکدیگر می‌دهند. این افراد اکثراً استدلالی برای قواعدشان ندارند و می‌کوشند تا آنها را طوطی‌وار حفظ کنند؛ و البته گاهی هم قواعدشان من‌درآوردی است و هیچ دلیل علمیِ زبان‌شناسانه پشت آنها نیست و همواره مواردی از نقض قواعدِ قراردادی‌شان دیده میشود؛ مثلاً ناشری «موسی» و «عیسی» را به‌ترتیب «موسا» و «عیسا» می‌نویسد ولی «حتی» را همان «حتی»!
خلاصه، به‌رغم اینکه محتوا بسیار مهم است، نباید به دستورخط بی‌توجهی کرد و باید مسائل آن را رفع کرد تا فرصت کافی برای پرداختن به محتوا فراهم شود. یکی از وظایف ویراستار یکدست‌کردنِ متن است و تا زمانی‌که «سرِ ویراستاران» به این گرم باشد که «چه را به چه بچسبانند یا چه را از چه جدا کنند» فرصت درک متن و ویرایش را نمی‌یابند. در نتیجه، داشتن دستورخط یکسانِ ملی از واجبات است و تا این کار عملی نشود، تعریفِ ویرایش و ویراستار با وضعیتِ موجود انطباق نخواهد داشت و صرفاً لای کتاب‌ها باقی خواهد ماند.
معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیرعامل خانۀ کتاب روز شنبه ۱۵ تیرماه، به مناسبت روز قلم با انجمن‌های فرهنگی دیدار کردند. در این نشستِ عصرانه که به قصد گفتوگو دربارۀ دستاوردهای خانۀ کتاب در حمایت از اهالی قلم و شنیدن دیدگاه‌های مدیران انجمن‌ها تشکیل شده بود، مباحث متعددی مطرح شد. آقای حسینی‌پور، مدیرعامل خانۀ کتاب، به تلاش‌هایی اشاره کرد که خانۀ کتاب برای اختصاص حمایت‌های بیمۀ پایه و بیمۀ تکمیلی و تسهیلاتی وام بانکی و بن کتاب به اهالی قلم، در ماه‌های اخیر، به انجام رسانده است. وی به «آیین‌نامۀ تکریم اهل قلم» اشاره کرد که چندی پیش انتشار یافت و از انجمن‌ها خواست دیدگاه‌های خود را برای نهایی‌شدن آن اعلام کنند. همچنین اعلام کرد که خانۀ کتاب درصدد است فضای تعامل و همکاری با انجمن‌های تخصصی را بیشتر کند و با تشکیل کارگروه‌هایی در موضوعات گوناگون برای برخی طرح‌های خود از کمک فکری آنها بهره‌مند شود.
مدیران انجمن‌هایی که در این نشست حضور داشتند، هر یک به نکاتی اشاره کردند. اهم مطالب مطرح‌شده در این نشست به قرار زیر است:
۱) درنظرگرفتن فعالان نشر که نامشان در صفحات حقوقی کتاب درج نمی‌شود، اما اهمیت آنها کمتر از پدیدآورندگان نیست، مانند سرپرستان و سرویراستاران مجموعه‌ها، ویراستاران فرهنگنامه‌ها و دانشنامه‌ها، تصویرگران کتاب‌های مرجع، مشاوران نشر، نسخه‌پردازان؛
۲) فراهم‌کردن شرایط مناسب برای تقویت خلاقیت نویسندگان (کودک و بزرگ‌سال) با رفع نگرانی‌های مالی آنها و کاستن سانسورهای بی‌مورد و نیز جلوگیری از افتادن پدیدآورندگان در ورطۀ بازار آشفتۀ فضای مجازی و تجاری‌سازی محصولات فکری؛
۳) در اختیار گذاشتن امکاناتی چون فضا برای گفتوگو و فعالیت انجمن‌ها و حمایت‌های مالی برای بقای آنان؛
۴) خرید کتاب از ناشران که مدتی است این امر در وزارت فرهنگ و ارشاد اجرا نمی‌شود؛
۵) رسیدگی به مشکلات حقوقی اهالی نشر و قلم (نویسنده، مترجم، ویراستار، تصویرگر)، با رفعِ خلأهای قانونی در قوانین موجود؛
۶) جذب حمایت‌های خیرین برای حمایت از اهالی نشر؛
۷) حمایت از ارسال آثار ایرانی برای شرکت در جوایز جهانی و حمایت از برندگان جوایز جهانی برای حضور در خارج از کشور؛
۸) رسیدگی به ترجمه‌های مکرر و رونویسی از ترجمه‌های دیگران و ندادن مجوز به ترجمه‌های تکراری؛
۹) حل کردن مشکلات نپیوستن به کپی‌رایت و مشکلات گِرنت که برای مترجمان و ناشران مصائب فراوانی را پدید آورده است؛
۱۰) فراهم‌کردن امکانات و تسهیلاتی که انجمن‌ها به‌واسطۀ آن بتوانند عضویت‌های خود را تقویت کنند.
در این نشست مدیران و نمایندگان انجمن نویسندگان کودک، شورای کتاب کودک، انجمن صنفی ویراستاران، انجمن صنفی داستان‌نویسان، انجمن صنفی مترجمان، انجمن قلم ایران، انجمن تصویرگران ایران، انجمن درست‌نویسی و ویرایش، انجمن صنفی روزنامه‌نگاران و چندین تن دیگر از اهالی قلم حضور داشتند.
در پایان نشست دکتر جوادی، معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، درخواست کرد که تمامی مطالب مطرح‌شده در این جلسه تدوین شود و در هفتۀ کتاب نشست دیگری با انجمن‌ها برگزار شود تا برای اجرایی‌شدن پیشنهادها و نظرهای مطرح‌شده همفکری صورت گیرد. دکتر جوادی اعلام امیدواری کرد که در آینده‌ای نزدیک فرصت‌های بهتری برای اهالی قلم فراهم شود. آقای حسینی‌پور نیز از انجمن‌ها خواست که ارتباط خود را با خانۀ کتاب بیشتر کنند و اعلام آمادگی کرد که مطالبات انجمن‌ها را پیگیری خواهد کرد.
در پایان، لوح تقدیر و جوایزی به انجمن‌ها اهدا شد.
[Best_Wordpress_Gallery id=”86″ gal_title=”خانه کتاب ۱۵تیر۹۸”]
سومین دورۀ کلاس‌های آموزش نگارش و ویرایش انجمن صنفی ویراستاران با همکاری مرکز نشر دانشگاهی روز شنبه ۱۵ تیرماه ۱۳۹۸ آغاز شد.
در این جلسه مدیران مرکز نشر دانشگاهی و هیئت مدیرۀ انجمن صنفی ویراستاران به دانشجویان دوره خوشامد گفتند و بر ضرورت کسب مهارت برای امر ویرایش تأکید کردند.
این دوره به مدت ۷ ماه در محل مرکز نشر دانشگاهی برگزار خواهد شد.
[Best_Wordpress_Gallery id=”84″ gal_title=”دوره سوم”]
بهروز صفرزاده در گفتگو با خبرنگار ادبیات و کتاب گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، درباره ضرورت ویرایش کتاب در حوزه ادبیات گفت: در ایران مسئله‌ای که داریم این است که متأسفانه نه نویسنده‌ها حرفه‌ای می‌نویسند، نه ناشران حرفه‌ای چاپ می‌کنند و نه خواننده‌ها حرفه‌ای می‌خوانند. درواقع این سه ضلع به نحوی با یکدیگر هماهنگی دارند. اینکه می‌گویم این‌ها مطلق نیستند، من موارد استثنا را کنار می‌گذارم، یعنی در مورد اکثریت حکم می‌کنم. اکثر نویسندگان، ناشران و مخاطبان ما حرفه‌ای رفتار نمی‌کنند.
وی با بیان اینکه ویرایش محتوایی و مفهومی جایگاهی در بین ناشران ندارد، بیان کرد: ویراستار کسی است که حد وسط قرار می‌گیرد، یک نوشته را به او می‌دهند و می‌گویند روی این کار کن. ویراستار می‌آید روی این کار می‌کند، یک چیزهایی هم می‌داند، حالا بستگی دارد به اینکه آن ویراستار چقدر ماهر باشد، چقدر توانا باشد یا نباشد. یک کارهایی روی متن می‌کند و معمولاً هم در ایران ویرایش تنها سطحی و صوری است. یعنی وقتی می‌گوییم ویرایش، منظورمان کارهایی سطحی نظیر اصلاح رسم‌الخط، نشانه‌گذاری و غلط‌های تایپی را گرفتن است، در همین حد است و از این فراتر نمی‌رود.
این ویراستار در تشریح چرخه غیرحرفه‌ای از تولید تا مصرف در بازار چاپ و نشر گفت: نوشته‌ای که از اول توسط یک نویسنده غیرحرفه‌ای به شکلی ضعیف نوشته شده، به ویراستار داده میشود. ویراستار هم در آن یک مقدار تغییرات جزئی می‌دهد؛ بعد ناشر آن را به‌صورت غیرحرفه‌ای چاپ می‌کند، و به دست خواننده میرسد که باز من تأکید می‌کنم خواننده هم خیلی متن را جدی نمی‌گیرد که بخواهد دقیق بخواند. مثلاً اگر داستان باشد، می‌خواهد زودتر بخواند ببیند ماجرا چه شد، از کجا شروع شد و به کجا رسید. خیلی به آن جزئیات و مسائل زبانی توجه نمی‌کند. یعنی خواننده‌های ما هم متأسفانه سطحی هستند.
صفرزاده در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه چرا برخی نویسنده‌ها با ویرایش کتاب مخالف هستند، تصریح کرد: برای اینکه در بازار چاپ و نشر ایران بحث ویرایش بد جا افتاده است. از سوی دیگر، رابطه‌ای که مثلاً بین نویسنده و ویراستار در کشورهای غربی هست، اصلاً در جامعه ما وجود ندارد. آنجا ویراستار، دستیار و کمک‌حال نویسنده است و با هم تعامل دارند. یعنی ویراستار در کنار نویسنده است و او را راهنمایی می‌کند تا متن بهتری بنویسد؛ در اینجا نویسنده متن خودش را می‌نویسد و به ویراستار می‌دهد. تازه آن ویراستار باید با او هماهنگ کند و با اجازه او مقداری تغییرات جزئی اعمال کند. اصلاً آن رابطه و تعاملی که بین نویسنده و ویراستار در کشورهای دیگر هست در کشور ما وجود ندارد.
وی با اشاره با این نکته که سطح توقع خواننده ما خصوصاً در ادبیات داستانی پایین است، خاطرنشان کرد: خواننده ما چه توقعی از داستان دارد؟ می‌خواهد داستان جذاب باشد، کشش داشته باشد، این را بخواند و زود بفهمد و برود به آخرش برسد ببیند ماجرا چه شد. دیگر فراتر از این توقعی ندارد. وقتی ناشر می‌بیند کتابش را با این کیفیت می‌خرند، دلیلی نمی‌بیند که برای ویرایش هزینه کند تا سطح کتاب را بالاتر ببرد. چون می‌بیند که آن کتاب بازار و مشتری خودش را دارد و فروش می‌رود. ناشر هم که یک‌جور تاجر و بازاری است. یعنی فقط جنبه تجاری و فروش کتاب را در نظر می‌گیرد. بنابراین انگیزه‌ای برای هزینه اضافه ندارد. از آن طرف سطح خواننده هم متأسفانه پایین است و توقعی ندارد، کتاب را به همان کیفیت می‌پذیرد و می‌خواند و مسئله خاصی هم پیش نمی‌آید.
این ویراستار باتجربه اضافه کرد: ویرایش جدی گرفته نمی‌شود. به نوعی می‌توانم بگویم که ما ویراستارها و کلاً اهل قلم که در کار نوشتن و انتشار هستیم باید سعی کنیم سطح توقع و کیفیت را بالا ببریم نه اینکه آن را مرتب پایین‌تر هم بیاوریم که متأسفانه در سال‌های اخیر پایین‌تر هم آمده است.
صفرزاده درباره راه‌های الزام ناشران و نویسندگان برای جدی گرفتن ویرایش کتاب عنوان کرد: با دستور و بخشنامه هیچ‌کاری نمی‌توان کرد و این راه‌ها امتحان خود را پس داده‌اند. طبیعتاً چیزی که فرمایشی باشد و به صورت دستور، ابلاغیه، بخشنامه و نظایر آن باشد راه به جایی نمی‌برد. به‌نظرم خانواده‌ها و مجموعه‌های آموزشی ما مثل مدارس می‌توانند نقش زیادی در این زمینه داشته باشند. اینکه در خانواده‌های ما مطالعه چه جایگاهی دارد، چقدر بچه را تشویق می‌کنند که کتاب بخوانند، آیا پدر و مادرها حساسیت‌های زبانی را به فرزندان‌شان منتقل می‌کنند؟ اصلاً خودشان این حساسیت‌ها را دارند که در مرحله بعد بخواهند آن را به فرزندان‌شان منتقل کنند؟ که البته کمتر می‌بینیم و درواقع این مسئله وجود ندارد. وقتی حساسیت‌های زبانی وجود ندارد، فرزند هم همان‌طور بار می‌آید. بعد وارد مدرسه میشود، در مدرسه هم این حساسیت‌های زبانی محدود است و آن چیزی نیست که ما انتظار داریم. آن حساسیت‌های مهم را به دانش‌آموز یاد نمی‌دهند، آن بچه همین‌جوری بار می‌آید، یعنی سطح توقعش پایین است.
وی با اشاره به هزینه‌های بالای تولید کتاب گفت: ویرایش کتاب هزینه تولید کتاب را بالا می‌برد و یکی از دلایلی که ناشران تن به ویرایش نمی‌دهند، همین موضوع هزینه است چون می‌گوید هزینه تولید را بالا می‌برد، نهایتاً قیمت تمام‌شده کتاب بالا می‌رود و نتیجه اینکه مردم می‌گویند کتاب گران است و کمتر می‌خرند.
این مدرس ویراستاری با تأکید بر این نکته که باید نشر را به عنوان یک صنعت بپذیریم، افزود: این یک واقعیت است و از روی غرض نمی‌گویم، خودم با ناشران کار می‌کنم. دقیقاً ناشر را مثل همین سوپرمارکت سر خیابان ببینید که جنسی را تولید می‌کند و می‌خواهد آن را بفروشد. برای همین به آن می‌گویند «صنعت نشر». تعریفی که صنعت دارد یعنی که شما هزینه می‌کنید، کالایی را تولید می‌کنید و آن کالا را عرضه می‌کنید، می‌فروشید و سودی به شما برمی‌گردد. دقیقاً ناشران ما هم همین‌جوری هستند و جور دیگری نباید به این موضوع نگاه کرد، این تعریف عین واقعیت است.
روز شنبه ۱۱ خرداد ماه، جلسه‌ای با حضور تعدادی از اعضای انجمن صنفی ویراستاران، برای تشکیل کارگروه‌های تخصصی در کمیسیون‌ها، برگزار شد. در این جلسه، نخست مهناز مقدسی، دبیر انجمن، از فعالیت‌های اخیر اعضای هیئت‌مدیره گزارشی داد و تلاش‌های آنان را برای شناساندن جایگاه انجمن به مجامع فرهنگی دولتی و غیردولتی بسیار موفق توصیف کرد. وی در ادامه گفت که طی دو سال گذشته زیرساخت‌هایی برای کمیسیون‌ها طراحی شده و آیین‌نامه‌ها و برنامه‌هایی به تصویب رسیده که اجرا و توسعۀ آنها نیازمند یاری تک‌تک اعضا است. به همین منظور، قرار است با تشکیل کارگروه‌های مشورتی و تخصصی مسئولیت‌ها بین اعضا تقسیم شود. وی افزود انجمن طی سه دوره نمایشگاه کتاب تهران نشست‌های متعددی را برگزار کرده که هر یک دریچه‌ای را برای انجمن گشوده است. قرار است این نشست‌ها در قالبی منسجم و هدفمند در طول سال پی گرفته شود که مسلماً اجرای آن نیازمند همفکری و همیاری اعضا است. مقدسی از تلاش‌های بی‌دریغ آقای مهدی قنواتی قدردانی کرد که با برگزاری دو دورۀ موفقِ آموزش ویرایش، که سومین دورۀ آن به‌زودی با همکاری مرکز نشر دانشگاهی برگزار خواهد شد، و کارگاه‌های تخصصی، که در ماه‌های آتی برگزار میشود، آموزش ویرایش را استمرار بخشیده است.
آقای فتح‌الله فروغی، عضو هیئت‌مدیرۀ انجمن، در این جلسه به همیاری اعضا برای ارتقای کمیسیون‌های انجمن تأکید کرد و اشاره کرد که انجمن در سال‌های اخیر دستاوردهای ارزشمندی داشته که کمتر انجمنی می‌توانسته در این مدت کم به این مرتبه برسد و این موقعیت محصول زحمات هیئت‌مدیره است و هیئت‌مدیره برای ادامۀ کار ضروری دانسته از اعضای خود بیشتر کمک بگیرد تا بتواند در سطوح بالاتر ادای وظیفه کند و بخش‌های علمی و اجرایی را به کارگروه‌های خود محول کند. هومن عباسپور، نایب‌رئیس انجمن، در تأیید اینکه انجمن صنفی ویراستاران فضایی تعاملی برای گفتوگو فراهم کرده است و در پی آن است که با برگزاری جلسات و نشست‌ها و کلاس‌ها تخصصی سطح دانش ویراستاری را در نشر ارتقا دهد، از اعضا درخواست کرد که فعالانه با کمیسیون‌ها همکاری کنند.
در این نشست، نیازهای کمیسیون‌ها به تفکیک مطرح شد و اعضایی به شرح زیر برای همکاری با کارگروه‌ها اعلام آمادگی کردند:
۱) کمیسیون آموزش
الف) داوطلبان همکاری در «کارگروه ویرایش در مطبوعات و رسانه‌ها» به‌منظور آسیب‌شناسی وضعیت ویرایش در این حوزه‌ها و برگزاری دوره‌های آموزش ویرایش تخصصی مطبوعات و رسانه‌ها: خانم‌ها لیلا صمدی، نازنین احسانی، آقای پیام شمس‌الدینی.
ب) داوطلبان همکاری با کارگروه «ویرایش کتاب‌های کودک» با تأکید بر برگزاری دوره‌های آموزشی: خانم‌ها الهه عین‌بخش، لیلا صمدی، مهری تقی‌پور، حورا نیکبخت.
۲) کمیسیون حقوقی
تشکیل کارگروهی برای تعیین امور حقوقی انجمن، از جمله قراردادهای ویرایش، بیمۀ ویراستاران، تنظیم آیین‌نامه‌های حمایتی از حقوق ویراستاران. داوطلب همکاری: آقای امیر قلاوند.
۳) کمیسیون پژو
هش
الف) داوطلبان همکاری با کارگروه «بررسی ویرایش و نشر در شهرستان‌ها»: خانم‌ها میترا حافظی، عالمه رجبی، الهه وحیدی، مهرناز بوجاری‌صفت، مهناز مقدسی، آقایان جواد رسولی، پیام شمس‌الدینی، امیر قلاوند.
ب) داوطلبان همکاری با کارگروه «تولید محتوا برای وبگاه و تدوین خبرنامۀ انجمن»: خانم‌ها الهه سوداچی، مهری تقی‌پور، حورا نیکبخت.
ج) داوطلبان همکاری با کارگروه تدوین شیوه‌نامه: خانم‌ها نازنین خلیلی‌پور، مهرناز بوجاری‌صفت، مهری تقی‌پور، حورا نیکبخت، آقایان حمید حسنی، بهروز صفرزاده، احسان موسوی خلخالی، محمدعلی معین‌فر، سجاد سرگلی
۴) کمیسیون امور ویرایشی
داوطلبان همکاری با کارگروه کمیسیون امور ویرایشی: خانم‌ها عالمه رجبی، ونوس قدیمی، زهرا فرهادی‌مهر، زهرا (صحرا) رشیدی، الهه عین‌بخش، مهرناز بوجاری‌صفت، حورا نیکبخت، آقایان احسان موسوی خلخالی، سجاد سرگلی.
در پایان جلسه، مطالب متعدد دیگری مطرح شد از جمله ضرورت یا عدم‌ضرورت نرخ‌گذاری امور ویرایشی از سوی انجمن، افزودن کارگاه‌هایی به دوره‌های آموزشی انجمن برای تقویت توانمندی دانشجویان و ورودشان به بازار نشر، همسوکردن نگاه اعضا به اولویت‌های ویرایشی با برگزاری نشست‌ها و کارگاهی داخلی، برگزاری برنامه‌های جنبی مانند بازدیدهایی از مراکز فرهنگی برای ارتباط بیشترِ اعضا با یکدیگر.
در این جلسه، بیست تن از اعضای انجمن و پنج تن از اعضای هیئت‌مدیره حضور داشتند و مقرر شد اعضای داوطلب در روزهای مشخصی برای هماهنگی با کمیسیون‌های مربوط در دفتر انجمن حضور یابند.
مجلۀ جهان کتاب بی‌تردید از مجلات معتبر و پرمخاطب در حوزۀ معرفی و نقد کتاب است و نوشتن در آن برای بسیاری از نویسندگان و نوقلمان اعتباری محسوب میشود. بسیاری از نقدهایی که در این مجله منتشر شده بر آگاهی و دانش خوانندگان و مخاطبان این کتاب‌ها افزوده و بسا که خطاها و ضعف‌های آثار را عیان ساخته است.
براساس تصمیم کمیسیون آموزش مبنی بر معرفی دانشجویان دوره‌های آموزش ویرایش به مراکز فرهنگی و انتشاراتی، گفت‌وگوهایی با آقای مجید رهبانی و آقای فرخ امیرفریار، مدیران مجلۀ جهان کتاب، صورت گرفت و توافق شد که از میان دانشجویان آموزش‌دیدۀ انجمن گروهی انتخاب شوند و در بخش معرفی کتاب با این مجله همکاری کنند. «آشنایی با منابع و مراجع و شیوه‌های استناد» یکی از دروس دوره‌های ویرایش است که طی آن شیوه‌های معرفی کتاب تدریس میشود. این کارگاه به قصد آموزش دانشجویان برای نگارش معرفی و مرور کتاب برگزار و طی آن معرفی‌های نوشته‌شدۀ آنان نقد و بررسی شد.
آقایان رهبانی و امیرفریار دربارۀ انواع مقالاتِ معرفی و نقد کتاب مطالبی را مطرح کردند و ویژگی‌های معرفی خوب را برشمردند. در پایان این جلسه قرار شد کتاب‌هایی در اختیار دانشجویان قرار گیرد و نوشته‌های آنان، پس از نهایی‌شدن، در مجلۀ جهان کتاب منتشر شود.
این کارگاه در تاریخ سه شنبه ۲۷ فروردین ۱۳۹۸ با حضور پنج تن از دانشجویان و برخی اعضای هیئت مدیره (هومن عباسپور، مهناز مقدسی، نازنین خلیلی‌پور) تشکیل شد.
بهترین منابع برای شناخت انسان و شخصیت‌ها رمان است و هیچ‌چیز نمی‌تواند جای آن را بگیرد.
بخش‌هایی از گفتوگو با عبدالحسین آذرنگ در شبکۀ رادیویی فرهنگ (پنج شنبه ۱۶اسفند)
مصاحبه‌کننده: علی عظیمی‌نژادان در برنامۀ نام‌آوران ایران زمین
عبدالحسین آذرنگ از زندگی و سوابق کاری خود می‌گوید:
من در ۱۵ آذر ۱۳۲۵، تقریباً مقارن با ایام عاشورا، در کرمانشاه به دنیا آمدم و برای همین اسمم را گذاشتند عبدالحسین. در همان‌جا درس خواندم دبیرستان را تمام کردم و وارد دانشگاه شیراز شدم.
در کودکی پدرم مرا به قرائت‌خانۀ شهرداری، نزدیک شهرداری کرمانشاه، می‌برد که الآن از بین رفته، تالار بزرگی بود که وسط آن میز بزرگی داشت و پر از روزنامه‌های مختلف بود؛ مردم می‌آمدند و روزنامه‌ها را می‌خواندند آن‌هم با صدای بلند. در همان دوره ماجراهای سیاسی جریان داشت و نادعلی خان کریمی وکیل مجلس در دورۀ مصدق در همسایگی ما زندگی می‌کرد. بین نادعلی خان کریمی و پدر من دوستی بود. پدر من در کارهای حقوقی (دادگستری) بود. خوش‌نثر و خوش‌قلم بود و نوشته‌هایی که از طرف نادعلی خان می‌آمد را به‌اصطلاح امروز ویرایش می‌کرد؛ نامه را به من می‌داد تا به دست نادعلی خان برسانم. نادعلی خان نامه‌ها را می‌دید و یادداشت‌هایی می‌کرد و دوباره به من می‌داد تا به پدر برسانم؛ و من در آن برهۀ تاریخی احساس می‌کردم وظیفۀ مهمی به‌عنوان پیک ایفا می‌کنم. شمس قنات‌آبادی[۱] را من در خانه کریمی‌ها دیدم.
بخشی از خانوادۀ من از زنگنه‌ها، از ایلات کرد، هستند. در آن محیط عشایری اختلافات و دعوای حقوقی فراوان اتفاق می‌افتاد و خانۀ ما همواره محل مراجعۀ افراد بسیار زیادی بود؛ می‌آمدند و با پدرم مشورت می‌کردند و پدر برایشان لایحه می‌نوشت و من چون پسر بزرگ بودم باید در خدمت پدر می‌بودم و در نقش پادو و پیک عمل می‌کردم. آن دوران این ویژگی را داشت که چون من باید در جلسات می‌نشستم و گوش می‌دادم این شنیده‌ها در ذهنم می‌ماند. یکی از چیزهایی که در من تأثیر گذاشت این بود که قضاوت کردن کارِ بسیار دشواری است. یکی از دلایلی که من به رمان و ادبیات علاقه‌مند شدم همین مسئلۀ شناخت شخصیت‌ها و تحلیل شخصیت‌ها بود. از اواخر دبیرستان مطالعات روان‌شناسی را شروع کردم و به این نتیجه رسیدم بهترین منابع برای شناخت انسان و شخصیت‌ها رمان است و هیچ‌چیز نمی‌تواند جای آن را بگیرد. اولین کتابی که خواندم کتاب بیچارگان (مردم فقیر) از داستایوفسکی بود، من این کتاب را خیلی دوست داشتم و دارم و بعد از آن، کتاب برادران کارامازوف برای من بسیار تأثیرگذار بود.
من دورۀ ابتدایی را در مدرسۀ کوروش، که مدیریت آن با عمویم بود، گذراندم و در دبیرستان رازی و کزازی ادامه دادم و دیپلم گرفتم. دو دبیر من یکی مرحوم یدالله بهزاد از قصیده‌سرایان معروف بود و به ما ادبیات درس می‌داد و دیگری محمدحسین جلیلی مرد بسیار فاضلی بود. آقای جیحونی معلم ادبیات و آقای بیانی معلم زبان انگلیسی ما بودند. دبیر دیگر آقای حسینی مدرس انگلیسی که در تشویق من در آموزش زبان انگلیسی بسیار مؤثر بود. در دورۀ دبیرستان به انجمن ایران- امریکا می‌رفتم که در تقویت زبان انگلیسی من تأثیر داشت. بعد کنکور به دانشگاه شیراز رفتم. کنکور دانشگاه شیراز برای اولین بار در ایام نوروز برگزار شد و سه سال در آن دانشگاه اقتصاد خواندم. در جریان اعتصابات دانشجویی که به خاطر مرگ غلامحسین تختی اتفاق افتاد و دانشگاه‌ها ملتهب بود، اقتصاد را رها کردم و به دانشگاه ادبیات اصفهان رفتم. دو سال در آنجا درس خواندم و در رشتۀ تاریخ لیسانس گرفتم. در ۱۳۵۱، آقای ابوالحسن نجفی که استاد من در دانشگاه اصفهان بود مرا برای کار به نجف دریابندری و کریم امامی معرفی کرد و بعد از مصاحبه، کارم را به‌عنوان ویراستیار در انتشارات فرانکلین شروع کردم (۱۳۵۱-۱۳۵۵).
در سال ۱۳۴۴ وارد دانشگاه شیراز شدم که طبق برنامه‌های دانشگاه پنسیلوانیای امریکا بود. اساتید ما نیمی ایرانی و نیمی امریکایی بودند.
دانشگاه اصفهان چند ویژگی عمده داشت که مسیر زندگی مرا تغییر داد، از لحاظ مالی قابل مقایسه با دانشگاه شیراز نبود، دانشگاه شیراز با وضعیت مالی و امکانات بسیار خوبی بود، اما دانشگا اصفهان کتابخانۀ خوبی داشت که مجموعۀ مرحوم باقر الفت به آنجا اهدا شده بود و من از این مجموعه بسیار استفاده کردم. از اساتید تأثیرگذار در دانشگاه اصفهان آقای ابوالحسن نجفی بود که از اعضای بخش ادبیات فارسی بود. من دانشجوی تاریخ بودم، ایشان سه درس زبانشناسی، ادبیات تطبیقی و ادبیات معاصر ایران را می‌داد و من علاقه‌مند بودم و از در کلاس‌های ایشان حضور پیدا می‌کردم. دکتر جلیل دوستخواه استاد درس اسطوره و آقای اوریزی استاد جامعه‌شناسی و آقای علی شریعتمداری، که بعداً وزیر علوم کابینۀ مهندس بازرگان مدیر بخش روان‌شناسی بودند، آقای مهریار معاون دانشکده ادبیات انگلیسی‌دان برجسته‌ای بود. رئیس دانشکده اصفهان دکتر عبدالباقی نواب بود که پزشک بیماری‌های عفونی و ادیب و شاعر و موسیقی‌دان بود و تاریخ مشروطه درس می‌داد. چیزی که بسیار برای من تأثیرگذار بودند استاد هورفر بود که از من خواست منابع درسی را برای دانشجویان ترجمه کنم. بعد از آن، من صبح‌ها در کتابخانه مشغول ترجمۀ مطالبی درزمینۀ تاریخ بودم که بعداً به جزوۀ درسی دانشجویان تبدیل شد. مثل تاریخ سده‌های میانه که من یک خلاصه از آن تهیه را کردم یا تاریخ قرون جدید اروپا. هم زبانم تقویت می‌شد هم چیزهای جدیدی می‌آموختم. سال ۱۳۴۹ به سربازی رفتم. سال ۱۳۵۱ استاد نجفی را دیدم. ایشان گفتند اگر می‌خواهی می‌توانی به فرانکلین ملحق شوی. قرار بود به دائره‌المعارف فارسی مصاحب بپیوندم، ولی بعد از سه ماه آقای امامی از من خواستند در بخش ترجمۀ فرانکلین بمانم.
برای شنیدن تمامی بخش‌های گفتوگو به نشانی زیر مراجعه کنید.
http://radiofarhang.ir/NewsDetails/?m=065177&n=396380
[۱] . از نزدیکان و سخن‌گوی آیت‌الله کاشانی بود.
سه‌شنبه ۱۶ بهمن‌ماه دومین جلسۀ مشورتی هیئت مدیرۀ انجمن صنفی ویراستاران با اعضای افتخاری برگزار شد. در این جلسه، فهرستی از موضوعات نشست‌ها مطرح و برای برگزاری هشت نشست تبادل نظر شد. همچنین ویراست اول «رتبه‌بندی ویراستاران»، که کمیسیون پژوهش آن را تهیه کرده بود، در اختیار مشاوران قرار گرفت تا در جلسۀ بعد دیدگاه‌های خود را مطرح کنند. امید است انجمن بتواند از بهار ۱۳۹۸ نشست‌های مرتبی را برگزار کند.
مهمانان این جلسه علاوه‌بر هیئت مدیره، خانم‌ها: گلی امامی، مهشید نونهالی و آقایان: سیدعلی آل داود، مجید رهبانی، جواد رسولی و بهنام رمضانی‌نژاد بودند.
[Best_Wordpress_Gallery id=”71″ gal_title=”دومین جلسه مشورتی با اعضای افتخاری”]
مهدی حجوانی
نویسنده، پژوهشگر و ویراستار حوزۀ کودک و نوجوان
سه‌شنبه ۲۵ دیماه، مراسم تقدیر از فعالیت‌های فرهنگی و پژوهشی استاد مهدی حجوانی در مؤسسۀ خانۀ کتاب برگزار شد. در این نشست، مستندی حاوی گزارش فعالیت‌های ایشان و دیدگاه‌های همکارانشان به نمایش درآمد. سخنرانان این نشست، آقایان نیکنام حسینی‌پور، رضا هاشمی‌نژاد، سیدعلی کاشفی خوانساری، احمد مسجد جامعی، علی‌اصغر سیدآبادی، دربارۀ استاد حجوانی گفتند و فعالیت‌های او را برشمردند.
شهرت مهدی حجوانی برای فعالیت‌های گسترده‌ای است که در نویسندگی آثار کودکان و نوجوانان و نقد ادبیات کودک و نوجوان و ویراستاری انجام داده است. سردبیری فصلنامۀ پژوهش‌نامۀ ادبیات کودکان و نوجوانان با حمایت حوزۀ هنری، سردبیری کتاب ماه کودک و نوجوان با حمایت مؤسسۀ خانۀ کتاب و ریاست هیئت مدیرۀ انجمن کودکان و نوجوانان از جمله مسئولیت‌های این پژوهشگر بوده است. برخی آثار اوست: الف دال میم، پوتین‌های گشاد، با گل کویر، قصه چیست، احمد آقا.
دبیر انجمن صنفی ویراستاران در پایان این مراسم هدیه و لوح عضویت افتخاری انجمن را به ایشان تقدیم کرد و ایشان نیز این عضویت را پذیرفتند.
[Best_Wordpress_Gallery id=”69″ gal_title=”بزرگداشت حجوانی”]
خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، گرانی ملزومات چاپ کتاب، نبود مخاطب، شبکه ضعیف توزیع کتاب، تعطیلی گاه‌وبی‌گاه کتاب‌فروشی‌ها، وجود ده‌ها ناشر غیر‌فعال، و یا قاچاق کتاب و ده‌ها مساله دیگر، واقعیت و به تعبیر دیگر مصائب نشر ما هستند. بحث‌های مکرر و طولانی درباره همه این مشکلات که می‌توان از آنها به‌عنوان «مشکلات کلان» یاد کرد، موجب شده تا اهمیت برخی حلقه‌های کوچک‌تر جریان تولید کتاب، کم‌رنگ و یا حتی نادیده گرفته شود. ویراستاری ازجمله این حلقه‌هاست که به قول دبیر انجمن ویراستاری در وضعیت فعلی بازار نشر «بین واقعیت امر ویرایش و جایگاه ویراستار در جامعه نشرِ ما فاصله است».
درحالیکه به نظر میرسد سایه سنگین مسائل اقتصادی بر جریان تولید کتاب و همچنین ناآگاهی ناشران و پدیدآورندگان درباره اهمیت ویراستاری موجب حذف تدریجی ویراستاری از چرخه نشر شده درباره جایگاه صنفی این حلقه و همچنین معیار‌های تعیین تعرفه فعالان این حوزه با مهناز مقدسی؛ دبیر انجمن ویراستاری گفتوگو کرده‌ایم که در ادامه آمده است:
موضوع ویراستاری در نشر ما، موضوع چالش‌برانگیزی بوده و هست. تحلیل شما از جایگاه صنفی ویراستاران در وضعیت فعلی بازار نشر چیست و انجمن صنفی در این میان چه نقشی دارد؟
بین واقعیت امر ویرایش و جایگاه ویراستار در جامعه نشرِ ما فاصله وجود دارد. هدف انجمن صنفی ویراستاران ارتقای جایگاه ویراستار و ویرایش در حد ایدئال است. امر ویرایش هم‌زمان با تولید اثر و حتی پیش از آن آغاز میشود و تا پایان تولیدِ اثر و حتی پس از انتشار آن ادامه می‌یابد، یعنی ویراستار می‌تواند در معرفی کتاب، برگزاری جلسات نقد و بررسی کتاب نیز حضور یا سهم داشته باشد. در این مسیری که ترسیم کرده‌ایم، به اعتبار مسئولیت و وظیفه‌ای که به ویراستار داده میشود، ویراستار مرتبه و جایگاهی پیدا می‌کند که امیدواریم بتوانیم این جایگاه را برای ویراستاران تثبیت کنیم.
وجود ساختارهای غلط نحوی و املای نادرست واژگان در بسیاری از کتاب‌ها، موجب دل‌زدگی و به مرور آسیب‌های فراوانی مانند کاهش مخاطب و شمارگان کتاب خواهد شد و یا بهتر است بگوییم شده است. آیا ناشران به لزوم کمک گرفتن از ویراستار واقف نیستند؟ و شاید باید پرسید تلقی جامعه نشر از ویراستاری چیست؟
جامعه نشر ویراستار را در حد نسخه‌پرداز تنزل داده است. چنان‌که کتاب برای اصلاح غلط‌های مشهود و مشهور، رعایت کلیشه‌های ویرایشی، یکدست کردن رسم‌الخط و مرتب کردن پا‌نوشت‌ها و سرصفحه‌‌ها به ویراستار سپرده میشود، اما همان‌طور که اشاره کردم، نگاه انجمن، با توجه به سابقه امر ویراستاری در ایران و همچنین در دیگر کشورها، فراتر از این رویکرد است؛ به‌عبارتی، انجمن به دنبال تعریف درست از ویرایش و ویراستار است، اینکه ویرایش از کجا شروع میشود و عنوان و رتبه ویراستار در هر مرحله از مسیر چیست، برای احراز هر رتبه، باید چه توانمندی‌هایی داشته باشد و آیا ویراستارِ ساختاری-محتوایی است که در نخستین مراحل تهیه کتاب به ناشر و پدیدآور مشاوره می‌دهد.
بسط دادن امر ویرایش به معنای عبور از نسخه‌پردازی است. ویراستار حرفه‌ای کسی است که دایره وظایفش وسیع‌تر از صرفاً اصلاحِ زبان یک نوشته است، از بررسی صحت مطالب و محتوا شروع میشود تا ساختار نوشته، توجه به مسائل دستوری و نکات صوری، توجه به لزوم تهیه پانوشت یا درج ضمائمی مثل نمایه و واژه‌نامه. ویراستار حرفه‌ای خود را به جای نویسنده و ناشر و به‌ویژه مخاطب می‌گذارد. ویراستار باید در مراحل مختلف ویرایش به این پرسش‌ها پاسخ دهد که متن برای چه مخاطبی نوشته شده و باید چه زبانی و چه میزان اطلاعاتی داشته باشد و اینکه کدام ناشر آن را منتشر می‌کند. اگر در امر ویرایش به این نکات توجه نشود، صرفِ اینکه متن منقح و منزه و مرتبی را تحویل دهد، تعهد واقعی‌اش را انجام نداده است. انجمن به دنبال تربیت چنین ویراستارانی است که مشاور پدیدآور و ناشر باشند و مدافع مخاطب.
اشاره کردید که نسخه‌پردازی پایین‌ترین مرحله ویراستاری است و تأکید دارید تلقی برخی ناشران از ویراستاری در همین حد و اندازه است. چرا نگاه به ویراستار تا این حد پایین است؟
نسخه‌پردازی پایین‌ترین مرحله نیست. ویرایش یک فرایند مرحله‌به‌مرحله است و نسخه‌پردازی یکی از آن‌هاست. به نظر میرسد، برخی از ناشران به اهمیت و جایگاه و تأثیر ویرایش در بالابردن کیفیت تولید کتاب آگاهی ندارند. شاید هم ویراستاران در معرفی خود موفق نبوده‌اند، یا پدیدآورندگان و مترجمان به کمکِ مؤثر ویراستاران اعتماد پیدا نکرده‌اند؛ بنابراین نمی‌توان یک عامل را منشأ دیدگاه متداول جامعه نشر از ویراستاری دانست، بلکه مجموعه‌ای از عوامل موجب بروز تلقی‌های ناقص از ویراستاری شده است.
مجموع عوامل را باید در ناآگاهی ناشران از اهمیت ویراستاری، ناموفق بودن ویراستاران در اثبات خودشان، زمان‌بندی‌های نامتناسب برای امر ویرایش، پرداخت‌های نامتناسب با فرایند ویراستاری و تعصب پدیدآورندگان در چاپ کتاب بدون ویراستاری، حتی با وجودِ غلط‌های متعدد ویرایشی، دانست؛ اما حقیقت این است که بسیاری از ناشران نمی‌دانند و یا توجه ندارند که کتاب باید ویرایش بشود و مهم‌تر از آن، به دست ویراستاری توانمندی سپرده شود.
تلاش انجمن طی سال‌های گذشته بر این بوده است که اهمیت ویرایش را بشناساند و ویراستارانی که مجموعه‌ای از مؤلفه‌ها را برای ویراستاری مطلوب داشته باشند، معرفی کند. اگر بخواهم در یک جمله پاسخ شما را بدهم باید بگویم برای پیدا کردن علت تلقی نادرست از امر ویراستاری باید زنجیره نشر را شناسایی و آسیب‌شناسی کرد.
یکی از آسیب‌های مهم در بی‌توجهی به ویراستاری در مورد کتاب‌های ترجمه‌ای است. گاهی ناشر از ویراستار می‌خواهد، بدون توجه به متن اصلی، کتاب ترجمه‌ای را ویرایش کند و ویراستار نیز می‌پذیرد. در اینجا با دو اشکال روبه‌رو هستیم، نخست درخواست نادرستِ ناشر و دیگری پذیرفتن ویراستار. در این شرایط ناشر متوجه ظرایف این امر نیست و مشکلات احتمالیِ ناشی از ترجمه را کاملاً نادیده گرفته است.
برای تأیید زبان یک متن، به نظر شما کدام‌یک اولویت دارد، ناشر، نویسنده و یا ویراستار؟
آیا شرایط ایدئال را می‌خواهید یا واقعیت بازار را؟
هر دو را، جریان ایدئال و واقعیت بازار.
برخی از ناشران ضرورتِ ویرایش را پذیرفته‌اند و به تعدادی از ویراستاران باتجربه اعتماد کرده‌اند، بنابراین وقتی این اعتماد شکل بگیرد و ویراستار شناخت درستی از موضوعِ کتاب داشته باشد، بی‌تردید بهترین گزینه برای داوری درباره اثر و انتشار آن ویراستار خواهد بود. با ایجاد اعتماد بین پدیدآور و ناشر و ویراستار روند صحیحی شکل می‌گیرد. به‌عبارت دیگر، ویراستار بعد از بررسی و ارزیابی کتاب ضرورت‌های آن را گزارش می‌کند. با توجه به این گزارش، ناشر تصمیم می‌گیرد که مثلاً کتاب پیوست‌هایی مثل تصویر، نمایه، واژه‌نامه داشته باشد.
ویراستار حلقه واسط بین اثر و مخاطب است، درباره محتوا و ساختار و همچنین نیاز‌هایی مخاطب نظر می‌دهد. مثلاً تشخیص می‌دهد که کتاب باید پانویس‌های توضیحی یا یادداشت‌های تکمیلی داشته باشد، ضبط اسامی مطابق استاندارد نوشته بشود و تمامی این‌ها را براساس نیاز مخاطب و محتوای اثر تشخیص می‌دهد. این موضوع در شرایط ایدئال است، اما شرایط کنونی ایدئال نیست و درنتیجه، یا ویراستاران این دقت و مهارت را اعمال نمی‌کنند یا ناشران پذیرای این پیشنهادها نیستند.
درباره لزوم تعامل بین پدیدآور و ناشر و ویراستار بیشتر بفرمایید.
گاهی پدیدآور یا ناشر، به علت ناآگاهی یا ناآشنایی با ظرافت‌های موضوع، توصیه‌های ویراستار را نمی‌پذیرد و لازم است ویراستار برای پیشنهادهایش استدلال عرضه کند تا آنها را متقاعد کند. متأسفانه پایه‌های نشر اصولی رشد نکرده است و بنا بر سنت، ناشر متن نوشته‌شده را از پدیدآورنده می‌گیرد و خودش بررسی می‌کند. اگر پدیدآور صاحب‌نظر باشد که ویرایش را حذف می‌کند، اگر صاحب‌نظر نباشد آن را به ویراستار می‌سپارد، اما ارتباط ویراستار و پدیدآور را برقرار نمی‌کند. در بسیاری موارد پدیدآور و ویراستار یکدیگر را نمی‌بینند. گاهی حتی ناشر هم متن ویرایش‌شده را نمی‌بیند و بدون نظارت نهاییِ ویراستار آن را برای انتشار می‌فرستد و بعد از انتشار، فجایعی که رخ داده معلوم میشود، مثلاً حاشیه‌نگاری‌های ویراستار داخل متن اصلی تایپ میشود یا افتادگی‌های متن که قرار بوده نویسنده یا مترجم آن را اصلاح کند، همچنان در متن بی‌جواب مانده و اثر، با همان نواقص، منتشر میشود. اینجاست که تأکید میشود ویراستار حتماً نمونه آخر را ببیند. بسیاری از ناشران نمونه نهایی را در اختیار ویراستار قرار نمی‌دهند.
آیا هزینه‌های سنگین انتشار کتاب یا ناآگاهی ناشر موجب افت جایگاه ویراستاری در صنعت نشر شده است؟
بسیاری از ناشران، به‌ویژه ناشران نو‌پا، از سازوکار ویرایش و وظایف ویراستار آگاهی ندارند؛ به‌عبارت دیگر، عنوان ویراستاری را شنیده‌اند، اما نمی‌دانند به چه فرایندی اطلاق میشود. این تلقی نیز وجود دارد که برخی ناشران ویراستاری را امری تزئینی می‌دانند و صرفاً برای اینکه کتاب را جدی بنمایانند نام و عنوان ویراستار در شناسنامه کتاب می‌آورند.
برخی از ناشران نیز پرداخت هزینه برای ویرایش را هزینه‌ای افزوده می‌دانند، البته که ویرایش خوب و ویراستار حرفه‌ای بر هزینه‌های کتاب اضافه می‌کند که برای ناشران مطلوب نیست و ناشران، در شرایط فعلی اقتصادی، تقریباً از پرداخت این هزینه صرفنظر می‌کنند یا ویراستار را حذف می‌کنند یا با نازل‌ترین قیمت آن را به ویراستار می‌سپارند. در حالی‌که اگر این بخش جدی‌تر گرفته شود، درست است که قیمت کتاب را بالا می‌برد، اما به تولید کتاب خوب منجر میشود که کتاب خوب نیز فروشش را تضمین می‌کند.
آیا می‌توان برای ویراستاری تعرفه تعیین کرد. به‌عنوان مثال با عقد قرارداد بین ناشر و ویراستار، درصدی از پشت جلد کتاب را برای ویراستار در نظر گرفت؟
برای پاسخ به این پرسش باید به نکات ظریفی توجه کرد. رقابت بر سر ترجمه و انتشار کتاب‌های پرفروش دنیا در بازار نشر ایران باعث شده که کتاب‌هایی ازاین‌دست با شتاب‌زدگی ترجمه و وارد بازار بشود. ناشران برای کم‌کردن هزینه‌ها، مترجمان کم تجربه و نامجرب را برای ترجمه به کار می‌گیرند و کتاب بدون ویرایش یا بدون ویرایشِ دقیق منتشر میشود. اگر در انتخاب مترجم دقت بیشتری بشود و ویراستار توانمندی نیز برای آن انتخاب شود ما بااین‌همه آثار ضعیف مواجه نیستیم. در مواقعی که ترجمۀ ضعیفی به ویراستار توانمندی داده میشود، ویرایش به امری سخت و سنگین تبدیل میشود طوری که ویراستار گاه باید وظیفۀ مترجم را به عهده بگیرد. اگر ویراستار ناچار بشود وظایف مترجم یا نویسنده را در اصلاح و تکمیل اثر به عهده بگیرد، به نوعی در محتوای متن شراکت داشته است و در این شرایط است که می‌تواند قراردادش را به درصد پشت جلد تغییر دهد یا حتی بخواهد که اسمش روی جلد ذکر شود. آنچه در نشر ایران اتفاق افتاده است، انتشار سریع کتاب است و کم کردن هزینه‌های نالازم. در نشر ناسالم، متأسفانه ویرایش امری غیرضروری و نالازم تصور میشود.
با این توضیح آیا امکان تعیین تعرفه برای ویراستاری وجود دارد؟ انجمن برای تعیین تعرفه چه اقدامی کرده است؟
تعرفه بر چه اساس تعیین میشود؟ باید توجه داشته باشیم که تعیین تعرفه مبتنی بر چند عامل است که مهم‌ترین آن تعیین ضرورت‌های یک اثر و مسئولیت‌های ویراستار است. به‌عبارتی باید کتاب یا نوشته ارزیابی دقیق بشود که به چه نوع ویرایشی نیاز دارد: ویرایش ساختاری و محتوایی، زبانی، صوری؟ آیا ویراستار با تجربه و توانمند است و تمام شقوق ویرایش را می‌داند؟ آیا ناشر باسابقه و با دقت است و می‌خواهد کتابی باکیفیت منتشر کند؟ آیا پدیدآورنده فردی صاحب‌نظر و صاحب‌سبک است یا کسی که اولین کتابش را منتشر می‌کند؟ آیا اثر برای مخاطبان عام نوشته شده یا مخاطب متخصص یا کودک و نوجوان؟ دادن تعرفه و قیمت برای ویرایش به تمام این عوامل وابسته است و تا این عوامل دانسته نشود، قیمت تعیین شده پایه و اساسی ندارد.
پیشنهاد ما این است که ویراستار ارزیابی دقیقی از کتاب به ناشر بدهد و بنا بر توافق و درخواست ناشر قیمت را تعیین کند. گاه ممکن است ناشر تصمیم بگیرد بخشی از کار را به پدیدآورنده محول کند یا حتی در مواردی پیش آمده که وقتی ویراستار گزارش دقیقی از کتاب می‌دهد، ناشر از انتشار آن صرفنظر می‌کند. در شرایطی که تعاریف دقیق نشده باشد، دادن تعرفه قیمت جز اینکه به تشتت دامن بزند نتیجه‌ای نخواهد داشت. مثلاً وقتی حداقل و حداکثر قیمت را برای ویرایش یک اثر تعیین می‌کنیم چطور باید تعیین کنیم که این ویراستار قیمت حداقل را بگیرد و آن ویراستار قیمت حداکثر را؟
در کمیسیونِ پژوهش انجمن برای رتبه‌بندی ویراستاران و تعیین تخصص و توانمندی آنها و در نهایت، تعیین معیارهایی برای قیمت‌گذاری امر ویرایش کارهایی انجام شده و ویراست اول این رتبه‌بندی تهیه شده است. درصددیم متن تأییدشده را برای کارشناسان و اعضای افتخاری انجمن ارسال کنیم و پس از نهایی شدن این رتبه‌بندی، امیدواریم بتوانیم تعرفه‌ای را تعیین کنیم که مطابق با وضعیت نشر ایران و قابل دفاع باشد.
معیارِ درصدی از پشت جلد کتاب برای تعیین تعرفه آیا معیار قابل اتکایی است؟
تعداد اندکی از ویراستاران، که صاحب‌نام و دارای جایگاه و اعتبارند، چنین درخواستی از ناشران می‌کنند یا در مواردی، خود ناشر قراردادی از این نوع با ویراستار می‌بندد. البته ویرایش این ویراستاران چنان است که کتاب را ارتقاء می‌بخشند و درجِ اسمشان به کتاب اعتبار می‌بخشد. صاحب‌نام بودن، متخصص بودن، شهرت داشتن و دخالت‌های به‌جا و ارزشمند در متن و محتوا از عواملی است که این نوع ویراستاران را به دریافت وجه بالاتر یا درصدی از پشت جلد محق می‌کند. بدین ترتیب، تعرفه ویرایش می‌تواند براساس کلمه و صفحه یا درصد پشت جلد باشد.
آموزش‌های عملی و کاربردی به دانشجویان دوره‌های ویرایش از جمله اموری است که کمیسیون آموزش انجمن صنفی ویراستاران بر آن تأکید دارد و به همین منظور، در طول دوره‌های آموزشی، دانشجویان با کتابخانه و چاپخانه آشنا می‌شوند. در دومین دورۀ عمومی ویرایش، در تکمیل درس آشنایی با منابع و شیوه‌های استناد با تدریس خانم مهناز مقدسی، از کتابخانۀ حسینیۀ ارشاد بازدید شد. دانشجویان، روز چهارشنبه ۱۹ دیماه، با بخش مرجع کتابخانۀ آشنا شدند و از آنان درخواست شد، با راهنمایی استاد، فهرستی از منابع مرجع را در پاسخ به سؤال‌هایی که به آنها داده شده بود بیابند و مطابق شیوه‌های استانداردِ منبع‌نویسی درج کنند.
این بازدید با هماهنگی مدیر کتابخانۀ حسینیۀ ارشاد، خانم دکتر خراسانچی، و همراهی مدیر بخش منابع مرجع، خانم رحیم‌نژاد، صورت گرفت.
