دسته: اخبار

یدالله ثمره، زبان‌شناس ایرانی، متولد ۱۱ اردیبهشت ۱۳۱۱ شمسی در کرمان است. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در کرمان و سیرجان گذراند، در ۱۳۴۰ لیسانس زبان و ادبیات فارسی گرفت؛ در دوران تحصیلش از استادانی چون بدیع‌الزمان فروزانفر، محمد معین، جلال‌الدین همایی، محمدتقی مدرس رضوی، ابراهیم پورداوود، محمد خوانساری، ذبیح‌الله صفا و صاد‌ق‌کیا آموخت. در ۱۳۴۲ بورس تحصیلی گرفت و عازم انگلستان شد و در رشتۀ زبان‌شناسی همگانی در مقطع کارشناسی ارشد ثبت‌نام کرد؛ سرانجام، در ۱۳۴۸ از تز دکتری خود در زمینۀ آواشناسی (فونتیک) در دانشگاه لندن دفاع کرد. ثمره در لندن از محضر استادانی همچون جی‌. دی. اوگانور، ا. سی. گمیسون، آر. اچ. روبینز و هالیدی بهره برد.

او پس از بازگشت به ایران در دانشگاه تهران به تدریس پرداخت. تخصص وی بیشتر در حوزۀ آواشناسی و واج‌شناسی است. او اولین رئیس انجمن زبان‌شناسی ایران، و از اعضای پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی است. کتاب آواشناسی زبان‌ فارسی، که نشر مرکز آن را منتشر کرده، یکی از برجسته‌ترین آثار اوست. همچنین از وی مقالات بی‌شماری در نشریاتی همچون نشریه دانشکده ادبیات، نشریه کنگره ایران‌شناسی، مجله وحید و مجله رودکی چاپ شده است.

دیگر آثار ارزشمند او عبارت‌اند از:

• دریچه‌ای به زبان فارسی، انتشارات الهدی، ۱۳۷۳؛
• راهنمای تدریس زبان فارسی (در پنج جلد که به زبان‌های آلمانی، فرانسه، روسی، اسپانیایی، ترکی استانبولی و هندی ترجمه شده است.)؛
• راهنمای زبان فارسی، انتشارات الهدی، ۱۳۷۴؛

دو کتاب اخیر برای دانشگاه‌های قزاقستان، تاجیکستان و ازبکستان به انتخاب مرحوم پرفسور رستم اوف به زبان قزاقی و خط سیریلیک نوشته و چاپ شده است؛

• تهیه و تدوین بخشی از حرف «هـ» لغت‌نامۀ دهخدا؛
• همکاری در تهیه و تدوین فرهنگ فارسی معین؛
• –زبان‌های خاموش، با همکاری بدرالزمان قریب، پژوهشگاه علوم انسانی، ۱۳۶۵ (وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی این کتاب را در ۱۳۶۶ به‌عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی ایران برگزید)؛
• نظام آوایی زبان: نظریه و تحلیل (ترجمه)، لاری هایمن، انتشارات فرهنگ معاصر (چاپ دوم این کتاب را انتشارات الهدی منتشر کرده است)، ۱۳۶۸.

گردآورنده: سپیده پورمقدم

سیمین دانشور در هشتم اردیبهشت ۱۳۰۰ درخانواده‌ای فرهنگی به‌دنیا آمد. نخستین مجموعه داستانش را با نام آتش خاموش در ۱۳۲۷ منتشر کرد. در ۱۳۲۸ از رساله‌اش با عنوان «علم‌الجمال و جمال در ادبیات فارسی تا قرن هفتم» دفاع کرد و مدرک دکتری ادبیات فارسی گرفت. او از معدود فارغ‌التحصیلان دکتری ادبیات بود که، به جای تحقیق و تفحص در نسخ خطی و تصحیح آن، به داستان‌نویسی روی آورد و به‌جای کاوش در آثار دیگران، خود اثرآفرین شد. در ۱۳۳۱ موفق به دریافت هزینۀ تحصیلی از دانشگاه استنفورد امریکا در رشتۀ زیبایی‌شناسی شد و به آنجا سفر کرد. پس از بازگشت به ایران در هنرستان هنرهای زیبای پسران و دختران تدریس کرد. سال‌ها در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران «تاریخ هنر» تدریس می‌کرد و به درخواست خودش، در ۱۳۵۸ بازنشست شد.

دانشور از نخستین زنان جدی در نویسندگی در ادبیات معاصر است. او در عصری که ادبیات عموماً مردانه بود، دربارۀ زنان نوشت. در سال ۱۳۸۲ «جایزه مهرگان» را برای یک عمر تلاش در عرصه نوشتن و در ۱۳۸۶ جایزه ویژه مسابقۀ «قلم زرین زمانه» را دریافت کرد.

از دیگر آثار اوست: مجموعه داستان‌های شهری چون بهشت (۱۳۲۰)، جزیره سرگردانی (۱۳۷۳)، ساران سرگردان (۱۳۸۰)، به کی سلام کنم؟ (۱۳۵۹؛ برندۀ لوح زرین و دیپلم افتخار جایزه بیست سال ادبیات داستانی انقلاب اسلامی)، از پرنده‌های مهاجر بپرس (۱۳۷۶).

دانشور را با معروف‌ترین اثرش، یعنی سووشون، می‌شناسند. این اثر جایگاه او را در ادبیات معاصر تثبیت کرد.

این نویسندۀ چیره‌دست در ۱۸ اسفند ۱۳۹۰ درگذشت. یادش گرامی و آثارش ماندگار باد!

سال ۱۳۹۷ را با هزاران امید آغاز کردیم و مانند تمامی سال‌ها ده‌ها آرزو کردیم؛ سلامتی اهل خانواده و اهل فرهنگ را طلبیدیم، رونق فرهنگی و اقتصادی را خواستار شدیم و دوری از غم و غصه را از ته دل آرزو کردیم.

افسوس که در همان ابتدای سال، در دوم فروردین با خبر درگذشت استاد داریوش شایگان در غم فرورفتیم و از خود پرسیدیم، آیا داریوش شایگان دیگری خواهیم یافت؟ باری، تا از غم رفتن این عزیز اندکی التیام یافتیم، در پایان همین ماه و در ۲۸ فروردین خبر درگذشت استاد غلامحسین صدری افشار ما را در بهت و حیرت فروبرد. آیا استاد صدری افشار هم زمان رفتنش رسیده بود؟

۲۴ اسفند بود که برای زادروزش در انجمن صنفی ویراستاران مطلبی تهیه کردیم و به حرمتِ زندگی پرفرازونشیبش و تلاش بی‌وقفه‌ای که در عرصۀ فرهنگ داشت سرتعظیم فرودآوردیم. بارها و بارها در نشست‌ها و جلسات فرهنگی، حضور آرام و متین او را شاهد بودیم. سخت‌گیری‌اش بر حفظ زبان فارسی و حرمت‌گذاردن بر پیش‌کسوتان بر هیچ‌کس پوشیده نیست. قدر و قیمت آثارش بر هیچ اهل پژوهش و ویراستاری اندک نیست، و صد افسوس که اکنون دیگر او در میان ما نیست.

شایسته است غبطه خوریم بر این همه تلاش و استقامت، شایسته است بیاموزیم از این بزرگان عرصۀ فرهنگ و فراهم کنیم فضایی که مانند آنان پرورده شوند و شایگان و صدری افشارهایی برای آینده بیابیم.

انجمن صنفی ویراستاران عمیقاً درگذشت از دو بزرگوار و به‌ویژه فرهنگ‌نگار و پژوهشگر و مترجم عزیز، استاد غلامحسین صدری افشار را به همۀ اهل قلم و ویراستاران تسلیت عرض می‌کند.

روحش شاد و یادش گرامی!

دکتر محمود بهزاد در ۲۲ اسفند ۱۲۹۲ در رشت به‌‌دنیا آمد. او را «پدر زیست‌شناسی نوین ایران» یا «آسیموف ایران» لقب داده‌اند. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در رشت گذارند و جزو اولین دیپلمه‌های گیلان بود. سپس، به دانش‌سرای عالی راه یافت و در ۱۳۱۴ در رشتۀ علوم طبیعی و تربیتی فارغ‌التحصیل شد. پس از گذراندن دورۀ نظام‌وظیفه مدت پنج سال در کرمانشاه ساکن شد و بعد از آن به رشت بازگشت.

بهزاد در ۱۳۲۸ دورۀ دکتری رشتۀ داروسازی را به‌ پایان رساند و هم‌زمان با همکاری علی زرگری و صادق مبین یک دوره، شامل یازده جلد کتاب‌ درسی برای دوره‌های اول تا ششم دبیرستان، تدوین کرد. در همین دوره، با احمد بیرشک در گروه فرهنگی هدف همکاری کرد و با عنوان ویراستار و مترجم به مؤسسۀ فرانکلین راه یافت.

در ۱۳۳۹، برای ترجمۀ کتاب سرگذشت زمین، تألیف جورج گاموف، برندۀ جایزۀ سلطانی شد، جایزه‌ای که بنیاد فرهنگی به کتاب‌های برتر اهدا می‌کرد. از سال ۱۳۴۰ علوم طبیعی را به زبان فرانسه در دبیرستان فرانکوپرسان (رازی کنونی) تدریس کرد. در همین دهه، به‌عنوان ویراستار ارشد با دانشگاه آزاد ایران (دانشگاه پیام‌نور کنونی) نیز همکاری کرد.

آشنایی او با سه زبان انگلیسی و آلمانی و فرانسه موجب شد که در علومی چون زیست‌شناسی و فیزیولوژی و ژنتیک آثاری را ترجمه کند. او از پرکارترین نویسندگان و مترجمان کتاب‌های علمی در ایران در دورۀ خود است. ۸۰ عنوان کتاب تألیفی و ترجمه‌ای در پزشکی، داروسازی و زیست‌شناسی و بیش از ۲۰۰ مقاله ترجمه‌ای و تألیفی حاصل فعالیت‌های فرهنگی اوست. او همچنین بیش از ۹۰ عنوان کتاب را در رشته‌های مرتبط ویرایش کرد و ویراستار تخصصی این رشته‌ها محسوب می‌شد. درس‌نامۀ پزشکی پیشگیری و پزشکی اجتماعی از جمله ویرایش‌های اوست.

آثارش را ناشران معتبری چون بنگاه ترجمه و نشر کتاب، شرکت سهامی کتاب‌های جیبی، امیرکبیر، خوارزمی، نیل، کتاب‌فروشی مرکزی و نیز انتشارات دانشگاه‌ها منتشر کرده‌اند.

بهزاد پایه‌گذار و مدیر سازمان کتاب‌های درسی و نیز از گسترش‌بخشان علوم جدید در ایران بود. کتاب‌هایی که او در این سازمان تألیف کرد یا بر تألیف آنها نظارت داشت تا سال ۱۳۵۲ در تمام مدارس کشور تدریس می‌شد، برخی از آنهاست: بهداشت، گیاه‌شناسی، جانورشناسی، تشریح و فیزیولوژی جانوری و زمین‌شناسی. او همچنین با همکاری احمد خواجه نصیرطوسی و شادروان هوشنگ شریف‌زاده سه جلد کتاب علوم تجربی دورۀ راهنمایی را، همراه با راهنمای معلم، تألیف کرد که مشابه آنها در آموزش و پرورش کشور وجود نداشت.

بهزاد همچنین نخستین کسی است که برای حروف‌نگاری ارقام صفر پیشنهاد جدیدی دارد. تا آن زمان به جای صفرهای جلو اعداد نقطه می‌گذاشتند که به پیشنهاد ایشان به صورت دایره‌های تو خالی تغییر پیدا کرد.

دکتر محمود بهزاد در ۸ شهریور ۱۳۸۶ به‌علت بیماری سرطان معده در منزل شخصی خود در رشت درگذشت.

انجمن صنفی ویراستاران زادروز این ویراستار گرانقدر را گرامی و یادش را زنده نگاه می‌دارد.

نگارش: سپیده پورمقدم

ایرج افشار، کتاب‌شناس، پژوهشگر ایران‌شناسی، پایه‌گذار کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران و کسی که به «پدر کتاب‌شناسی ایران» شهرت یافت. او در ۱۶ مهر ۱۳۰۴ به‌دنیا آمد و در ۱۸ اسفند ۱۳۸۹ درگذشت.

افشار در خانواده‌ای اصالتاً یزدی در تهران زاده شد. در ۱۳۲۸ش از دانشکدۀ حقوق دانشگاه تهران در رشتۀ قضایی فارغ‌التحصیل شد. در ۱۳۳۰ش به دانشگاه تهران منتقل و در کتابخانۀ دانشکدۀ حقوق، که بزرگ‌ترین کتابخانۀ دانشکده‌ای ایران در آن سال‌ها بود، به کتابداری مشغول شد. پنج سال بعد، به فرانسه سفر کرد و در دوره‌ای آموزشی، که یونسکو بانی آن بود، با فن کتابداری جدید و موازین نوین و مبانی نظری علم کتاب‌شناسی آشنا شد.

پس از بازگشت به ایران، از ۱۳۴۲ش، فعالیت‌های گسترده‌ای انجام داد، از جمله تدریس کتابداری جدید در دانش‌سرای عالی، مدیریت و سردبیری مجلۀ راهنمای کتاب، تأسیس باشگاه کتاب با همکاری احسان یارشاطر، که با نام «انجمن کتاب» شهرت یافت، انتشار نشریۀ نسخه‌های خطی با همکاری محمدتقی دانش‌پژوه، و مدیریت مرکز تحقیقات کتاب‌شناسی دانشگاه تهران. در ۱۳۴۸، جلد نخست فهرست مقالات فارسی، حاوی داده‌های کتاب‌شناختی ۶۰۰۰ مقاله به زبان فارسی، مندرج در نشریه‌های ایران‌شناسی و فرهنگی، انتشار یافت. این اثر از ابتکارهای افشار بود که با گذشت زمان جایگاه خود را در مطالعات ایران‌پژوهشی تثبیت کرد.

از ۱۳۴۸ به مدت ده سال در دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران درس اسناد تاریخی و تاریخ‌های محلی ایران را برای دانشجویان رشتۀ تاریخ تدریس کرد و برای دانشجویان کتابداری نیز درس شناخت نسخه‌های خطی را آموزش می‌داد. او طی همین ده سال حدود نُه کنگرۀ پیاپی تحقیقات ایرانی برگزار کرد. فهرست‌نگاری نسخه‌های خطی، تصحیح و انتشار اسناد و متون تاریخی و تحقیق و پژوهش در تاریخ معاصر ایران، از قاجار تا انقلاب مشروطه و به بعد، حاصل سال‌ها تلاش اوست. او سال‌ها عضو شورای عالی مرکز دایرۀ‌المعارف بزرگ اسلامی بود.

افشار پراثرترین پژوهشگر معاصر ایران است. کمتر حوزه‌ای در پژوهش‌های فرهنگی است که رد پای او را نتوان یافت: سردبیری چندین نشریۀ فرهنگی یا همکاری با آنها، کتابداری، فهرست‌نگاری، تصحیح متون، نسخه‌شناسی، تدریس دانشگاهی در داخل و گاه در خارج از کشور، مطالعات ایران‌شناسی، قاجارپژوهی، همکاری با نهادهای متعدد پژوهشی و ایران‌شناسی و کتابخانه‌ها و مراکز نسخه‌های خطی گوشۀ اندکی از تلاش‌های ستودنی این بزرگ مرد است. او به معنای حقیقی پژوهشگر بود.

دربارۀ افشار و آثارش کتاب‌ها و مقالات متعددی منتشر شده است، از جمله ارج‌نامۀ ایرج (تهران: ۱۳۷۷) و مجموعه‌‌ای با نام ایران و مطالعات ایرانی که در بزرگداشت خدمات و آثار او نگاشته شده است. در هفتمین سالروز درگذشت استاد افشار کتاب‌شناسی موضوعی تاریخی از چاپ‌کرده‌ها و نوشته‌های ایرج افشار رونمایی شد که حاوی دستاورهای عظیم انتشاراتی این مرد بزرگ است.

روانش شاد و یادش همواره گرامی باد!

انجمن صنفی ویراستاران

تدوین از سپیده پورمقدم

سیمین دانشور، داستان‌نویس و مترجم و استاد دانشگاه، در هشتم اردیبهشت ۱۳۰۰ زاده شد و در ۱۸ اسفند ۱۳۹۰ درگذشت. او در خانواده‌ای اهل فرهنگ در شیراز پرورش یافت. برای تحصیلات دانشگاهی به تهران رفت و تحصیلاتش را تا مقطع دکتری ادبیات فارسی در دانشگاه تهران ادامه داد و در ۱۳۲۸ با دفاع از دانشنامۀ «علم‌‌الجمال و جمال در ادبیات فارسی»  مدرک دکتری گرفت.

در ۱۳۲۹ ش، با جلال آل‌احمد ازدواج کرد. در ۱۳۳۱ ش، به امریکا رفت و طی دو سال در رشتۀ زیبایی‌شناسی در دانشگاه اِستنفورد زیر نظر والاس استگنر، داستان‌نویس و منتقد امریکایی، فوق‌‌دکتری‌‌اش را گرفت. در ۱۳۴۷ ش، به ریاست کانون نویسندگان ایران برگزیده شد و نخستین رئیس این کانون بود. یک‌ سال بعد، هم‌زمان با مرگ آل‌احمد، مشهورترین رمانش، سَووشون منتشر شد.

سووشون، او را در زمره نویسندگان طراز اولِ معاصر قرار داد. این رمان، که با نثری پخته و شفاف به توصیف زندگی اجتماعی مردم فارس، طی سال‌‌های جنگ جهانی دوم، می‌پرداخت و به  ۱۷ زبان از جمله زبان‌‌هایی چون انگلیسی، اسپانیایی، ترکی، روسی، ژاپنی، هلندی ترجمه شد و تیراژش از مرز ۴۰۰ هزار نسخه نیز گذشت.

درباره زندگی دانشور و نقد و بررسی آثارش بیش از ۲۵ اثر منتشر شده است. منتقدان، سبک داستان‌نویسی داستان‌های اولیۀ دانشور را تحت تأثیر سبک داستان‌نویسی اُ هنری، داستان‌نویس امریکایی، دانسته‌اند؛ و چون به‌خوبی از نمادها استفاده می‌کند، سبکش را رئالیسم نمادین نیز نامیده‌اند.

دانشور نویسنده‌ای‌ است که به گفتۀ خودش، فضاهای آثار داستانی‌اش را شخصاً تجربه کرده است. او در آثارش، به زنان جامعه، گرفتاری‌هایشان و ظلمی که بر آنان رفته است پرداخته و قهرمان داستان‌هایش را معمولاً از میان زنانی برگزیده که، با همه فرهیختگی و آمادگی برای برقراری روابط عاطفی، تنهایند. در عرصۀ داستان‌نویسی معاصر، بسیاری او را نخستین زن رمان‌نویس ایرانی می‌دانند و منتقدان با القابی چون «بانوی قصه» و «شهرزاد زمانۀ ما» از او یاد می‌کنند. دانشور کمتر در محافل فرهنگی حضور می‌یافت، ولی از جریان‌های ادبی روز دور نبود. شهرت دانشور هرگز در سایۀ شهرتِ همسرش، جلال آل‌احمد، قرار نگرفت. او در ۹۰ سالگی در منزل خود در تهران درگذشت.

آثارش:

نوشته‌ها: چهل طوطی با همکاری جلال آل‌احمد (۱۳۵۱ ش)، مسائل هنر ایران (۱۳۵۶ ش)، مجموعه مقالات شناخت و تحسین هنر (۱۳۵۷ ش)، به کی سلام کنم؟(۱۳۵۹ ش)، غروب جلال (۱۳۶۰ ش)، جزیرۀ سرگردانی (۱۳۷۲ ش)، از پرنده‌های مهاجر بپرس (۱۳۷۶ ش)، ساربان سرگردان (۱۳۸۰ ش).

ترجمه‌ها:  سرباز شکلاتی (۱۳۲۸ ش) اثر جرج برنارد شاو؛ دشمنان (۱۳۲۹ ش) نوشته آنتوان چخوف؛ رمز موفق‌زیستن (۱۳۳۲ ش) اثر دیل کارنِگی؛ باغ آلبالو (۱۳۴۷ ش) نوشته آنتوان چخوف؛ بنال وطن (۱۳۵۱ ش) اثر آلن پیتون.

تلخیص از فرهنگ‌نامۀ زنان ایران و جهان

انجمن صنفی ویراستاران

تدوین از سپیده پورمقدم

امروز استاد دکتر فتح‌الله مجتبایی نودساله می‌شود. هندشناس، مصحح متون کهن، ادب‌پژوه، زبان‌شناس، پژوهشگر فرهنگ و تاریخ و فلسفه، از نخستین ویراستاران ایران.
امسال، در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، انجمن صنفی ویراستاران افتخار داشت که از استاد مجتبایی و چهار تن دیگر از ویراستاران پیش‌کسوت تجلیل کند.
برای آن گنج معرفت، برای آن استادِ استادان، برای آن معلم باصفا و بی‌ریا آرزوی تن‌درستی و طول عمر می‌کنیم.
دیر زیاد آن بزرگوار خداوند.

هومن عباسپور
 

امروز، پنجم مهرماه ۱۳۹۶، نودودومین سالروز تولد استاد اسماعیل سعادت است؛ مردی آرام و متین که به‌رغم اندک لرزش صدایش دقیق و شمرده سخن می‌گوید. مهربان، فروتن، منظم، خستگی‌ناپذیر؛ مردی از آخرین نسل غول‌های فرهنگ ایران.
استاد سعادت از نخستین ویراستاران ایران و از بهترین مترجمان متون فلسفی و ادبی است و با سرپرستیِ «دانشنامۀ زبان و ادب فارسی» و ترجمه و ویرایش ده‌ها کتاب ارزشمند نامش در فرهنگ ایران جاودانه خواهد ماند.
به‌ندرت می‌توان مجموعه‌ای از فضایل را در یک تن یافت: پشتکار و اراده‌ای کم‌نظیر در نهاد انسانی به این سن‌وسال، مغزی سرشار از معرفت در اندامی نحیف که جز پوست و استخوانی نیست، هوش و بصیرتی در برق چشم‌هایی که هنوز ولعِ یافتن و خواندن دارند، قلمی توانا در دست‌هایی که به هربار بوسیدنش افتخار می‌کنم.
استاد، با وجود آن‌همه کار، از مشوقان تأسیس انجمن صنفی ویراستاران بوده‌اند و، پیش از تأسیس، اساسنامۀ آن را خواندند و کلیات آن را تأیید کردند.
تولد استاد را، که به‌درستی او را «کیمیای سعادت» نامیده‌اند، تبریک می‌گوییم و برایشان طول عمر و تن‌درستی آرزو می‌کنیم.
#اسماعیل_سعادت

هومن عباسپور
@anjomanvirastaran