دسته: اخبار

|   آگهی دعوت به مجمع عمومی عادی سالیانه و مجمع فوق‌العادۀ
انجمن صنفی کارگری ویراستاران شهر تهران   |

 

تاریخ: ۱۱/۱۰/۱۴۰۱

 شماره: ۶۹۶-۱

 بدین‌وسیله از اعضای انجمن صنفی ویراستاران دعوت می‌شود که در جلسۀ مجمع فوق‌العاده و مجمع عمومی عادی سالیانه از ساعت ۹:۳۰   تا ۱۳  در تاریخ پنجشنبه ۶  بهمن حضور یابند.

 

* این جلسه حضوری است و نشانی محل برگزاری آن متعاقباً اعلام خواهد شد.

 

• دستور جلسۀ مجمع فوق‌العاده

۱) گسترش حوزۀ فعالیت انجمن از شهر تهران به استان تهران

۲) اصلاح بندهایی از اساسنامه

 

• دستور جلسۀ مجمع عادی

۱) تصمیم در خصوص بند ۱۱ مادۀ ۱۳ اساسنامه و تفویض اختیار به هیئت‌مدیره برای تعیین حق عضویت و ورودیۀ اعضا

۲) تعیین مبلغ حق عضویت سالانه

۳) اعلام گزارش‌های عملکرد هیئت‌مدیره، خزانه‌دار، بازرس

۴) برگزاری انتخابات هیئت‌مدیره و  بازرس

 

 

هیئت‌مدیره: گلی امامی، اصغر مهرپرور، هومن عباسپور، مهدی قنواتی، مهناز مقدسی

فراخوان مقالۀ کوتاه برای ویژه‌نامۀ روز ویراستار

روابط عمومی انجمن صنفی ویراستاران در نظر دارد ویژه‌نامه‌ای به مناسبت روز ویراستار (۱۱ بهمن) تدوین و به‌صورت الکترونیکی منتشر کند. این ویژه‌نامه شامل مطالبی به قلم اعضای انجمن صنفی ویراستاران  در زمینه‌های زیر خواهد بود.

۱. تجربه

• تجربۀ شخصی
• بازگویی تجارب دیگران

۲. نقد و نظر

• دربارۀ کتاب ویرایشی
• دربارۀ مقالۀ ویرایشی

۳. یادی از بزرگان

• یاد و خاطره‌ای از پیشکسوتان و بزرگان ویرایش
• معرفی ویراستاران شاخص ایران و جهان

۴. اخلاق ویراستاری

• اخلاق در ویرایش
• ارتباط با پدیدآورنده
• ارتباط با ناشر
• ارتباط با دیگر ویراستاران

 

توجه

• حجم هر مطلب حداکثر 300 کلمه باشد؛
• هر شخص حداکثر می‌تواند دو مطلب ارسال کند؛
• هر مطلب جداگانه در یک فایل ورد تایپ شود؛
• برای هر مطلب عنوان مشخصی تعیین شود؛
• چنانچه مطلب شما نیاز به تصویر دارد، فایل باکیفیت آن تصویر ضمیمه شود؛
• شایسته است که مطالب ارسالی ساختاری مناسب با محتوا داشته باشد و پاکیزه و بدون ایرادهای ویرایشی باشد.
• هنگام ذخیرۀ فایل نام فایل به این صورت نوشته شود:

موضوع ـ نام کامل نویسنده ـ تاریخ

نمونه: بازگویی تجارب دیگران ـ سمیه احمدی ـ 20-10-1401

• مطالب از طریق رایانامه به نشانی: anjoman.virastar@gmail.com به دبیرخانه ارسال شود؛
  • به علت مشکلات ارسال ایمیل در حال حاضر، لطفاً اطمینان حاصل کنید که ایمیل به دبیرخانه رسیده باشد. (دبیرخانه اعلام وصول می‌کند. اگر پس از سه روز کاری اعلام وصول دریافت نکردید، با دفتر انجمن تماس بگیرید.)
• آخرین فرصت ارسال مطالب بیست‌وپنجم دی 1401 است؛
• این فراخوان محدود به اعضا نیست اما مطالب دریافتی از اعضای پیوستۀ انجمن صنفی ویراستاران در اولویت است.

 

* دبیرخانه در انتخاب و ویرایش مطالب آزاد است.

|   گزارش جلسه هم‌اندیشی با اعضا   |

دوشنبه ۲۸ آذر ۱۴۰۱

تا پایان سال دو فعالیت مهم داریم یکی برگزاری مجمع عمومی عادی است
و دیگری انتشار ویژه‌نامه‌ای برای روز ویراستار که امیدواریم با مطالب دریافتی از
اعضای انجمن این ویژه‌نامه را پربار کنیم.

 

این هم‌اندیشی با حضور سی تن از اعضای انجمن و پنج تن از اعضای هئیت‌مدیره برگزار شد. در ابتدای نشست خانم مقدسی، ضمن اظهار همدردی با مردم داغدار و آسیب‌دیدۀ اخیر، به توقف فعالیت‌های فضاهای مجازی انجمن در ماه‌های اخیر اشاره کرد و از اعضا درخواست کرد نظرشان را مبنی بر ادامۀ فعالیت‌هایی انجمن در فضاهای مجازی اعلام کنند. دبیر انجمن برای اعضایی که طی یک سال اخیر به عضویت پیوسته درآمده و دربارۀ کارهای انجمن پرسش‌هایی مطرح کرده بودند، گزارشی دربارۀ فعالیت‌های انجمن عرضه کرد. وی گفت که آخرین دیدار با اعضا در کتابفروشی فرهنگان در تاریخ ۲۸ شهریور بوده است و تصمیم بر آن بود که برنامۀ دیدار حضوری با اعضا را بیشتر کنیم، اما موفق نشدیم.

گزارش کوتاهی از فعالیت‌های انجمن که در این هم‌اندیشی عرضه شد به قرار زیر است.

 

فعالیت‌های انجمن

• کمیسیون آموزش

برگزاری دورۀ جامع نگارش و ویرایش (یک بار در سال)؛

برگزاری دورۀ نگارش و ویرایش متون کودک و نوجوان (دومین دوره در 1401 برگزار شد و به علت مشکلات اینترنت و متصل نشدن فراگیران خارج از تهران در نیمۀ راه متوقف و مابقی شهریه‌ها برگردانده شد)؛

برگزاری کارگاه‌های تخصصی و تک‌درس، از جمله کارگاه ویرایش رایانه‌ای، کارگاه ویرایش داستان، کارگاه مبانی نظری ترجمه، کارگاه ویرایش ترجمۀ متون فرانسه، کارورزی.

کمیسیون امور ویرایشی

گرفتن کارهای ویرایشی و محول‌کردن آن به اعضای توانمند که با انجمن همکاری کرده بودند و نظارت بر کار آنان؛

معرفی کردن اعضا به متقاضیان همکاری با ویراستاران؛

مشاوره دادن به پدید‌آورندگان  برای بهبود آثارشان؛

تهیه و تنظیم شیوه‌نامه برای ناشران؛

مشاوره به ویراستاران در زمینه‌های گوناگون در امر ویرایش.

کمیسیون پژوهش

تدوین شیوه‌نامۀ انجمن (در دستور کار قرارگرفته است)؛

تدوین نرخ‌نامۀ ویرایش و روزآمدکردن آن به صورت هرساله (در وبگاه انجمن قرار گرفته است)؛

مشاوره به پدیدآورندگان برای کارهای پژوهشی.

کمیسیون امور صنفی و حقوقی

مشاوره به ناشران، پدیدآورندگان و ویراستاران در امور حقوقی و صنفی و تنظیم قراردادها؛

پیگیری امور بیمه‌ای ویراستاران در خانه کتاب و صندوق اعتباری هنر؛

گرفتن تخفیف‌های کتاب در مقاطع گوناگون از ناشران و کتابفروشی‌ها.

روابط عمومی و دبیرخانه

تهیۀ مطالب، تنظیم، صفحه‌آرایی و انتشار خبرنامه در هر ماه به صورت الکترونیک؛

تولید محتوا برای فضاهای مجازی انجمن؛

انتشار مطالب مفید برای ویراستاران از جمله مقاله و معرفی کتاب در اینستاگرام؛

پشتیبانی و روزآمدکردن وبگاه انجمن و مدیریت شبکه‌های مجازی انجمن؛

پاسخ‌گویی به اعضا و فراگیران دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی؛

انتشار آگهی درخواست ویراستار در فضاهای مجازی؛

پیگیری امور اداری انجمن و مکاتبات با ادارات و مراکز فرهنگی؛

پیگیری امور مالی و حسابداری و تنظیم انواع مدارک برای امور مالیاتی و ثبتی؛

برگزاری مجامع عمومی و فوق‌العاده؛

تدوین تغییرات لازم در اساسنامه برای مجامع؛

برگزاری جلسات هیئت‌مدیره و تنظیم صورتجلسات و گزارش‌های ماهیانه و فصلی؛

برگزاری جلسات کمیسیون‌ها و برخی اعضا؛

تهیه و ارسال  کارت عضویت،

همکاری با برخی مجلات برای انتشار مطالب اعضا از جمله معرفی کتاب‌های تازه؛

تهیۀ مطلب برای صفحۀ اختصاصی انجمن در هر شماره از مجلۀ جهان کتاب؛

هماهنگی نشست‌های انجمن با سازمان‌ها و حضور در نمایشگاه‌ها؛

 

مشکلات انجمن

کند‌شدن و قطع‌شدن اینترنت و اختلال در کلاس‌های مجازی و انصراف فراگیران شهرستانی

فیلترشدن فضاهای مجازی (اینستاگرام، تلگرام، واتسپ) و بارگذاری‌نکردن محتوا در این فضاها

نامناسب بودن شرایط کشور برای فعالیت‌های انجمن خصوصاً در بخش آموزش

واکنش‌های تند برخی مخاطبان برای اجرای فعالیت‌های انجمن، از جمله آموزش که مهم‌ترین منبع درآمدی انجمن است.

کمبود اندوختۀ مالی به‌سبب پایین‌بودن حق عضویت و تعداد اعضا و نیز نداشتن حامی مالی جدی و مستمر و پایین بودن درآمد آموزش.

به تعلیق درآمدن کشوری‌شدن انجمن‌های حوزۀ فرهنگ و هنر و رسانه به‌سبب ایرادهایی که دیوان عدالت اداری به متن شیوه‌نامۀ تأسیس این انجمن‌ها گرفته است و در نتیجه، به تعویق افتادن برگزاری مجامع عمومی عادی سالانه این انجمن‌ها

نداشتن نیرو برای امور حسابداری و مالی و مالیاتی در انجمن

نداشتن نیروهای داوطلب برای برخی کارهای انجمن

اِشراف نداشتن دبیرخانۀ انجمن به توانمندی اعضا برای معرفی آنان به ناشران و متقاضیان ویراستار

همسو نبودن توقع ویراستاران با سفارش‌دهندگان که گاه موجب پدیدآمدن مشکلاتی می‌شود که رفع آن از عهدۀ انجمن خارج است.

توقع اعضا از انجمن برای دادن خدمات ویژه به اعضا، درحالی‌که انجمن نهادی غیردولتی است که برای قدرتمندشدن صنف تشکیل شده و باید با حمایت مادی و معنوی خودِ اعضا پابرجا باشد و فعالیت کند.

نداشتن مکان مجزا و مستقل برای انجمن (این انجمن از ابتدای تأسیس در دفتر انتشارات همیشه مستقر بوده است و توانایی مالی ندارد که بتواند مستقل شود)

نداشتن فضای مناسب و رایگان برای برگزاری جلسات با اعضا یا برگزاری کلاس‌های آموزشی

نداشتن فضای مناسب برای برگزار مجامع عمومی و فوق‌العاده

هزینه‌های بسیار بالا برای برگزاری انواع نشست‌ها برای انجمن

 

نیاز به همیاری

• تأمین مخارج انجمن
• تأمین مکان به صورت رایگان برای جلسات و نشست‌ها و کارگاه‌های آموزشی
• حمایت ویراستاران حرفه‌ای از انجمن و برقرارکردن نظام دستیاری با هدف تقویت ویراستاران تازه‌کار
• شناساندن انجمن به مراکز و مؤسسات و ناشران
• گرفتن طرح‌های پژوهشی با هدف اشتغال‌زایی اعضا و درآمدزایی انجمن
• تولید محتوا برای فضاهای عمومی انجمن و خبرنامه
• همکاری با دبیرخانه برای کارهای جاری از جمله فهرست‌کردن کتاب‌های اهدایی، تهیۀ نماهنگ‌های کوتاه از محتواهای تصویری محفوظ در دبیرخانه، تهیۀ جزوات آموزشی، پیاده کردن برخی پوشه‌های صوتی، حروفچینی مقالات قدیمی برای انتشار در فضاهای مجازی.

 

مسئولیت‌های موظف انجمن تا پایان سال

برگزاری مجمع عمومی عادی و فوق‌العاده تا بهمن‌ماه برای انتخاب هیئت‌‌مدیره و بازرس و تغییر انجمن ویراستاران شهر تهران به استان تهران (به سبب آنکه برگزاری مجمع برای تمدید گواهی ثبتِ انجمن کشوری با مخالفت دیوان عدالت اداری مواجه شده است و وضعیت این انجمن‌ها نامعلوم است.)

گرامی‌داشتن روز ویراستار با انتشار ویژه‌نامه‌ای الکترونیک با درج نوشته‌های اعضا انجمن که به صورت فراخوان به اعضا اعلام می‌شود.

 

 ***

پس از گزارش دبیر انجمن، برخی اعضای هیئت‌مدیره و مدرسان دوره‌های آموزشی انجمن گفت‌وگو کردند. آقای هومن عباسپور، نایب‌رئیس هیئت‌مدیره، به ضرورت حمایت اعضا از انجمن، در شرایط سخت کنونی، اشاره کرد و اینکه تأسیس انجمن ویراستاران کار ساده‌ای نبود و باید تلاش کنیم تا این انجمن پربار و موفق پیش برود.

آقای جواد رسولی، عضو هیئت‌مدیره و رئیس کمیسیون امور صنفی و حقوقی، به دشوار بودن دخالت انجمن در امور حقوقی ویراستاران اشاره کرد و اینکه انجمن تاکنون در جایگاه مشاور تلاش کرده است این مشکلات را حل کند یا راه‌حل‌هایی به متقاضیان بدهد. وی افزود امیدواریم، بعد از برگزاری مجمع و با پیوستن افراد جدید به عضویت انجمن، نیروهایی به کمیسیون امور صنفی و حقوقی بپیوندند و این کمیسیون فعال‌تر بشود.

خانم لیلا اثناعشری، بازرس انجمن، به اهمیت فعال‌بودن انجمن اشاره کرد و اینکه بخش فرهنگی می‌تواند سهم بزرگی را برای آگاهی‌بخشی به جامعه به عهده بگیرد و انجمن نیز به سهم خود برای توسعۀ فرهنگ و پرورش نیروهای مستعد می‌تواند قدم بردارد. وی افزود که سال‌هاست با انجمن همکاری نزدیک دارم و شاهد تلاش‌های اعضای هیئت‌مدیره و مجموعۀ گردانندگان انجمن هستم که چه تلاشی برای حفظ این انجمن می‌کنند که جای تقدیر دارد.

آقای مهدی قنواتی، عضو هیئت‌مدیره و رئیس کمیسیون آموزش، به اهمیت برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی انجمن اشاره کرد و گفت که باوجود مشکلات پدیدآمده در برگزاری کلاس‌های برخط، در تلاشیم کارگاه‌‌هایی را تا پایان سال برگزار کنیم که از اعضا درخواست می‌کنیم برای اطلاع‌رسانی آنها کمک کنند.

خانم نازنین خلیلی‌پور، مدرس درس ویرایش ترجمه، به ضرورت فعال بودن نهادهای مدنی و انجمن‌ها اشاره کرد و گفت که انجمن باید در این روزهای ناآرام وظایف صنفی خود را به انجام برساند و برای ارتقای فرهنگ کوشا باشد. خاموش بودن انجمن امکان ارتباط و گفت‌وگو را از بین می‌برد و نباید بگذاریم اینچنین بشود.

آقای علیرضا نیکزاد، مدرس درس ویرایش رایانه‌ای، به اهمیت حفظ انجمن اشاره کرد و گفت که مشکلات کنونی نباید مانع فعال‌بودن انجمن و بخش‌های فرهنگی باشد. با توجه به اینکه انتشار کتاب متوقف نشده، ویرایش هم متوقف نمی‌شود. می‌توان با همفکری و همکاری اعضا بخش‌هایی را فعال کرد و انجمن را پویا نگه داشت.

خانم شیوا حریری، ویراستار متون کودک و نوجوان، به نداشتن ویراستار مجرب در حوزۀ کودک و نوجوان اشاره کرد و افزود که گاه ویراستاران، چه در حوزۀ کودک و چه در حوزۀ متون بزرگسال، توجه نمی‌کنند که صاحب اثر چه می‌‌خواهد و چه سهمی دارد و ارتباط مناسبی با صاحب اثر برقرار نمی‌کنند و تغییراتی می‌دهند که جایز نیست و همین امر مشکلاتی در کار پدید می‌آورد. وی بر اینکه ویراستاران مسئولیت خود را بشناسند تأکید کرد و افزود انجمن باید تلاش خود را ادامه دهد و این فضای تعاملی را حفظ کند و فعالیتش را در شرایط کنونی متوقف یا کُند نکند و کمک کند که جایگاه ویراستار و مسئولیت او شناخته شود.

در ادامه، دیگر اعضای انجمن پیشنهادها و دیدگاه‌های خود را مطرح کردند که در زیر به آنها اشاره می‌کنیم.

آقای مجید پوراسماعیل چند موضوع را مطرح کرد: 1) ویراستاران آزادکار در میان ناشران و دیگر صنوف شناخته‌شده‌ نیستند و عموماً حرفۀ ویراستاری و حتی انجمن ویراستاران را نمی‌شناسند و بهتر است انجمن راهی برای شناساندن این افراد و این صنف و انجمن بیابد؛ 2) بهتر است انجمن نظام دستیاری را برقرار کند که ویراستاران تازه‌کار یا کم‌تجربه بتوانند از تجارب ویراستاران مجرب بهره بگیرند و بیاموزند و نیز امکان پرسش‌وپاسخ در گروه‌های مجازی انجمن فراهم شود که اعضا تجربه‌هایشان را به هم منتقل کنند؛ 3) روی کارت‌های عضویت نام انجمن صنفی ویراستاران به‌وضوح درج نشده و کسانی که نشان (لوگوی) انجمن را نشناسند نمی‌تواند بفهمند که این کارت متعلق به انجمن صنفی ویراستاران است.

خانم نیکوخوی، از اینکه این انجمن تشکیل شده و ویراستاران می‌توانند با هم گفت‌وگو کنند اظهار خرسندی کرد و اشاره کرد که ویراستاری کتاب‌های کودک و نوجوان را هم انجام می‌دهد. وی به فرصت‌های همکاری در انجمن اشاره کرد و گفت که حال حاضر برای ویرایش کتابی که از فارسی به انگلیسی ترجمه شده نیاز به ویراستار انگلیسی دارد و درخواست کرد نیرویی را در این زمینه به ایشان معرفی کنند.

آقای محمد آرا: بهتر است انجمن گروه تلگرامی داشته باشد تا این نوع صحبت‌ها و دیدگاه‌ها در آنجا مطرح بشود.

خانم مهری تقی‌پور: بهتر است فضاهای مجازی انجمن مهربانانه باشد تا اعضا بتوانند بدون نگرانی از قضاوت‌شدن پرسش‌های ویرایشی خود را مطرح کنند و پاسخ بگیرند.

آقای حسین ملکی پیشنهاد کرد که آموزش خط تحریری به کارگاه‌های آموزشی انجمن اضافه شود و ایشان اعلام آمادگی کرد که، با تجربه‌ای که در این زمینه دارد، آموزش آن را به عهده خواهد گرفت.

خانم لیدا شجاعی، با توجه به سابقۀ کاری خود در حوزۀ رسانه پیشنهاد کرد انجمن پادکست (پوشۀ صوتی) داشته باشد تا بتواند از طریق برنامه‌های صوتی یا رادیویی خودش را معرفی کند. وی اعلام آمادگی کرد که،  اگر انجمن بپذیرد، حاضراست برای این موضوع اقدام کند و طرح خود را به هیئت‌مدیره بدهد.

 

این جلسه در ساعت 20 به اتمام رسید.

نام ویراستار در صفحۀ فیپا و فاپا

مدتی است که برخی ویراستاران اعلام کرده‌اند نامشان در صفحۀ فیپا درج نمی‌شود مگر آنکه ویراستار علمی باشند و حتی وقتی ناشر هم نام ویراستار را اعلام کرده، باز هم در صفحۀ فیپا نیامده است. برای طرح این موضوع و گفت‌وگو دربارۀ سازوکار بخش فهرست‌نویسی و اطلاع از قواعد و قوانین آن، درصدد شدیم با کارشناسان و مسئولان این مجموعه دیداری داشته باشیم. با حمایت و راهنمایی خانم یعقوب‌پور، مدیرکل پردازش اطلاعات در کتابخانۀ ملی، روز دوشنبه ۷ شهریور ۱۴۰۱ جلسه‌ای برگزار شد. گزارشی از این جلسه در ادامه آمده است.

مهناز مقدسی، دبیر انجمن، نخست انجمن و فعالیت‌های آن را معرفی کرد و به ارتباط انجمن با مراکز و مجامع فرهنگی اشاره کرد و گفت پیش از تأسیس انجمن صنفی ویراستاران هیچ انجمن رسمی‌ای برای ویراستاران وجود نداشت و این انجمن  همۀ تلاش خود را به مستحکم‌کردن پایه‌های شغلی و علمی این صنف معطوف داشته است. در طول این سال‌ها نیز از حمایت‌های نهادها و سازمان‌های معظمی برخوردار بوده است، از جمله مرکز نشر دانشگاهی، خانۀ کتاب و ادبیات ایران، جهاد دانشگاهی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

مقدسی  سپس دربارۀ نرخ‌نامۀ ویرایش، که انجمن سال گذشته منتشر کرد، توضیح داد و گفت: ما برای تنظیم نرخ‌نامه باید به تعریف انواع ویرایش و مسئولیت‌های ویراستاران و رتبه‌بندی و تنظیم پایۀ شغلی آنان توجه ویژه‌ای می‌کردیم و اطلاعات دقیقی می‌دادیم که برای جامعۀ ویراستاران و اهالی نشر هم مفید باشد و احتمالاً این تعاریف  برای مسئولان فهرست‌نویسی نیز به کار خواهد آمد، زیرا تلقی از ویراستار صوری را روشن‌تر می‌کند و نشان می‌دهد که ویراستار صوری چه میزان مسئولیت‌ دارد و چقدر حضورش مهم است و نمی‌شود او را نادیده گرفت. مقدسی، در ادامۀ صحبت‌ها، مسئولیت ویراستاران زبانی و ترجمه و ساختاری و استنادی را نیز برشمرد.

جواد رسولی، رئیس کمیسیون امور صنفی و حقوق، گفت که تعدادی از ویراستاران ممکن است شغل ثابتی نیز داشته باشند و ویرایش کتاب را صرفاً به‌خاطر اعتبار و علاقه‌شان انجام بدهند. برای این گروه معمولاً مسائل مالی و حقوقی اولویت ندارد، اما ویراستاران بسیاری هستند که ویرایش شغل اصلی آنان است و حقوق ثابتی دریافت نمی‌کنند. از آن‌سو ناشران نیز توان پرداخت مبالغ بیشتر را به ویراستاران ندارند. آنچه برای ویراستار می‌ماند این است که نامش در بخش حقوقی کتاب و در کنار پدید‌آورندگان درج شود تا بتواند از مزایای این شغل، مانند عضویت در صندوق اعتباری هنر و برخورداری از بیمۀ پایه و تکمیلی، استفاده کنند. بنابراین بسیار مهم است که  حقوق معنوی ویراستار رعایت شود.

رسولی در ادامه گفت: اخیراً چند تن از اعضای انجمن با کمیسیون امور صنفی و حقوقی دربارۀ درج نشدن نامشان در فیپا گفت‌وگو کرده‌اند و مشخص شده که ناشر نام ویراستار را برای فیپا فرستاده اما همکاران کتابخانۀ ملی آن را ثبت نکرده‌اند.

خانم یعقوب‌پور، مدیرکل پردازش اطلاعات، نخست مسئولیت‌های بخش فهرست‌نویسی و فیپا را توضیح داد و دربارۀ مشکلاتی که از جانب ناشران و پدید‌آورندگان پیش می‌آید گفت و به قواعد بین‌المللی و بخش‌های بومی‌سازی‌شدۀ فهرست‌نویسی اشاره کرد. وی سپس  گفت که مسئولان فیپا موظف‌اند آنچه ناشر اعلام می‌کند در فیپا درج کنند و شخصاً در آن دخل و تصرف نمی‌کنند، اما بسیار پیش آمده که ویراستاران به بخش فیپا مراجعه کرده‌اند و گله داشته‌اند که چرا نامشان ذکر نشده و ما هم مستنداتی داده‌‌ایم که ناشر نامی را ذکر نکرده است. این ویراستاران حتی مشاوره خواسته‌اند که برای حل این مشکل چه کنند و ما هم توصیه کرده‌ایم که سعی کنند در قراردادشان ذکر کنند که نامشان در کجا باید ذکر شود، اما متأسفانه بسیاری از ویراستاران قراردادی ندارند.

یعقوب‌پور افزود که در بخش فهرست‌نویسی دو مرحله وجود دارد پیش از انتشار (فیپا) و پس از انتشار (فاپا). در موارد بسیاری، ناشر تغییراتی در صفحۀ حقوقی کتاب (پس از انتشار) می‌دهد و نام‌هایی را عوض یا حذف می‌کند و ما ناچار می‌شویم اسامی جدید را وارد کنیم که گاه اشخاص اعلام‌شده اصلاً ویراستار نیستند یا نسبتی فامیلی با ناشر دارند، ولی ویراستاران تصور می‌کنند که ما این کار را کرده‌ایم. از دیگر مشکلاتی که ناشران برای بخش فیپا ایجاد می‌کنند ندادن اطلاعات دقیق ویراستار شامل نام و نام خانوادگی دقیق و سال تولد ویراستار است که باید در فیپا شناسایی و سپس ثبت شود و وقتی اطلاعات ناقص است مسئولان فیپا آن را درج نمی‌کنند. همچنین گاه دو مسئولیت را با هم ذکر می‌کنند مثلاً می‌نویسند «صفحه‌آرا و ویراستار» که این دو مسئولیت هم‌طراز نیست و مواردی مثل این باعث می‌شود که بخش فیپا از درجِِ اسم فوق پرهیز کند.

یعقوب‌پور توصیه کرد که اگر ویراستاری به این مشکل برخورده باید مطمئن شود که: 1) ناشر نام او را در هنگام درخواست فیپا در زمرۀ پدیدآورندگان آورده باشد و نیز مشخصات کامل او (نام و نام خانوادگی، تاریخ تولد) را ثبت کرده باشد؛ 2)  نام ویراستار در صفحۀ عنوان یا در شناسنامۀ کتاب، به‌صورت مجزا از نقش‌های دیگر، آمده باشد؛ 3)  ناشر نام افراد را در زمان انتشار کتاب تغییر نداده باشد.

یعقوب‌پور و دیگر کارشناسان حاضر در جلسه در مورد مسئولیت ویراستار صوری یا فنی و ادبی پرسش‌هایی داشتند و بر آن بودند که ویراستار صوری کار خاصی در کتاب انجام نمی‌دهد که نامش ذکر شود. این تلقی، پس از توضیحات کارشناسان انجمن، اصلاح شد و تغییر یافت.

دکتر خادمیان، در توضیحِ ذکر کردن نام ویراستار، افزود که اگر ویراستار علمی نامش در صفحۀ عنوان و در صفحۀ حقوقی بیاید، مسئولان فیپا نام او را هم در بخش پدیدآورنده و هم در بخش «شناسۀ افزوده» ذکر می‌کنند، اما نام ویراستاران دیگر را فقط در بخش «پدیدآورنده» می‌آورند و به آن شناسۀ افزوده اختصاص نمی‌دهند.

مهدی قنواتی دربارۀ تفاوت انواع ویرایش و ویراستار گفت و اشاره کرد که ما در سطوح بین‌المللی ویراستاری ذیل عنوان «ویراستار علمی» (scientific editor) یا  «ویراستار ادبی» (literate editor) نداریم و این‌ها عناوینی است که در ایران و بین برخی ناشران مرسوم شده. اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم پنج نوع ویرایش میان ناشران متداول است که در نرخ‌نامه آمده و بهتر است مسئولان کتابخانۀ ملی نیز این عناوین را در نظر بگیرند. بسیاری از متون ویرایش محتوایی می‌شوند اما علمی نیستند؛ پس نمی‌توان گفت ویراستار علمی عنوان دقیقی است.

در پایان این جلسه، قرار شد انجمن طی جلساتی با ناشران و ویراستاران نکاتی را که برای ثبت در فیپا لازم است بدانند مطرح کند و آگاهی‌بخشی کند. خانم یعقوب‌پور و همکارانشان اعلام آمادگی کردند در صورتی که اعضای انجمن مایل باشند از کتابخانۀ ملی و بخش‌های علمی و فهرست‌نویسی دیداری داشته باشند، امکان این دیدار و نیز جلسات گفت‌وگو را فراهم کنند. ضمناً درخواست کردند که چنانچه مشکلاتی برای ثبت اسامی ویراستاران پدید آمد انجمن آن را با مسئول مستقیم فیپا مطرح کند تا اگر خطایی از بخش فیپا صورت گرفته شده باشد رفع گردد و اگر موضوع چیز دیگری باشد آن را اطلاع دهند.

شرکت‌کنندگان در این جلسه از انجمن، خانم‌ها مهناز مقدسی، لیلا اثناعشری، مهتاب میناچی و آقایان مهدی قنواتی و جواد رسولی، و از کتابخانۀ ملی خانم‌ها یعقوب‌پور، مدیرکل پردازش اطلاعات؛ جعفری، بخش فیپا؛ نمازی، مسئول واحد فیپا، سلطانی، بخش فهرست‌نویسی منابع کتابی؛ فعال، بخش فهرست‌نویسی منابع غیرکتابی، و آقای دکتر خادمیان رئیس گروه مستند‌سازی بودند.

|  ویرایش داستان، چرا و چگونه  |

نشست مجازی معرفی «کارگاه داستان و ویرایش داستان» در ۹ تیر ۱۴۰۱ در وبینارپلاس برگزار شد. در این نشست، مهدی قنواتی، رئیس کمیسیون آموزش انجمن، با فرشته احمدی، پژوهشگر، ویراستار و مدرس این کارگاه، به گفت‌وگو نشست.

نخست، مهدی قنواتی به مشکلاتی که شیوع ویروس کرونا در چند سال اخیر پدید آورده اشاره کرد و گفت این همه‌گیری سبب شد که نتوانیم کارگاه‌ها را حضوری برگزار کنیم. اما اکنون شرایطی فراهم شده که برخی کارگاه‌ها را هم به‌صورت حضوری و هم برخط برگزار شود تا فراگیرانی که در شهرهای دیگر سکونت دارند بتوانند از کارگاه استفاده کنند.

پس از آن، پرسش‌هایی در خصوص ویرایش داستان و کارگاهی که از هفتۀ آینده شروع می‌شود مطرح شد و فرشته احمدی به آن‌ها پاسخ داد.

متن خلاق و داستان چیست؟

هر متنی که گزارش صرف نداشته باشد، به عالم خیال مربوط باشد و قابلیت راستی‌آزمایی نداشته باشد متن خلاق است. داستان یکی از متون خلاق است و دریچه‌ای است به جهانی دیگر. وجه تمایز همۀ متون خلاق تخیل است.

تفاوت بین داستان و رمان چیست؟

در کارگاه داستان و ویرایش داستان انواع داستان را معرفی می‌کنم. اما اینجا به‌اختصار می‌گویم که تفاوت انواع داستان در ساختار آن‌هاست. ساختار واژۀ کلیدی این کارگاه است. رمان و داستان و داستان کوتاه که از قرن نوزدهم به بعد شکل گرفته ساختار متفاوتی دارند، ضمن آنکه پیش از آن انسان موجودی بود اسیر سرنوشت، اما در دورۀ جدید فردگرایی اهمیت یافته است.

احمدی افزود: ما به‌طور عام از کلمۀ داستان استفاده می‌کنیم و منظورمان تمامی انواع آن است. داستان به هر نگارش خلاقی گفته می‌شود که شروعی دارد و با سلسله‌مراتبی در نقطه‌ای غیر از آغاز پایان می‌یابد. تفاوت بین رمان و داستان کوتاه را با مثالی می‌شود روشن کرد: رمان مثل شهر است و داستان کوتاه مثل یک آپارتمان. ضمن اینکه در رمان نویسنده فرصتی می‌یابد تا تصویرسازی و شخصیت‌پردازی کند، اما داستان کوتاه برشی از جهان است که شکلی مینی‌مالیستی و موجز دارد. این نکته را هم بگویم که شروع نگارش رمان آسان است اما ساختار و پایان دادن به آن بسیار دشوار است.

چند نوع ویرایش میان ناشران متداول است: صوری، زبانی، ترجمه، استنادی، ساختاری و محتوایی. ویرایش داستان شامل کدام یک از این‌هاست؟

ایدئال این است که ناشران هر کدام از این ویرایش‌ها را به متخصص همان ویرایش بدهند، اما چنین امری در نشر ما رایج نیست و ناشران نمی‌توانند هزینه‌های آن را بپردازند. ما در این کارگاه به‌صورت تخصصی به ویرایش ساختاری داستان می‌پردازیم، پس می‌توان گفت ویرایش داستان ویرایشی ساختاری است. ساختار روایت را می‌شناسیم. البته از زبان داستان هم نمی‌توان گذشت.

در ویرایش داستان تا حدودی هم به ویرایش زبانی وارد می‌شویم. به بیان دیگر، زبان یکی از عناصر ساختار داستان است.بسیار دیده‌ام که ناشران پس از پذیرفتن اثری داستانی فقط آن را ویرایش صوری و زبانی می‌کنند و به ویرایش ساختار آن نمی‌پردازند. جای این ویرایش واقعاً در نشر ما خالی است.

ویراستار داستان باید چه توانمندی‌ها و ابزاری داشته باشد؟

پیش از هر چیز، ویراستار داستان باید به ادبیات علاقه‌مند باشد و متون متنوعی را خوانده باشد. خواندن روایت‌های مختلف ساختار را در ذهن ما سروشکل می‌دهد. رد هر روایت در ذهن خوانندۀ آن می‌ماند و وقتی ذهن ساختار را شناخت بهتر می‌تواند آن را تجزیه و تحلیل کند. پس ویراستار باید مجهز باشد به علمی که پیش‌تر کسب کرده و نیز دائماً مطالعه کند. باید ساختمان داستان را خوب بشناسد بتواند داستان را بشکافد و اجزای مختلف آن را تجزیه‌وتحلیل کند تا بتواند به نویسنده پیشنهاد اصلاح بدهد.

آیا پس از آموختن این نوع ویرایش می‌توان وارد بازار کار شد؟

تفاوت این کارگاه با کارگاه داستان‌نویسی این است که در این کارگاه متخصص و کارشناس داستان پرورش داده می‌شود نه نویسندۀ داستان. بنگاه‌های انتشاراتی به متخصصانی که بتوانند داستان را تحلیل کنند نیاز دارند. می‌توان در بنگاه‌های انتشاراتی کار را با ویرایش صوری و زبانی داستان آغاز کرد و پس از مهارت‌ورزی کافی به ویرایش داستان نیز پرداخت. فعالیت‌های دیگری هم هست: نوشتن تحلیل داستان، نقد داستان، …

البته این کارگاه برای نویسندگان داستان هم مفید است چرا که به آن‌ها می‌آموزد چگونه داستانشان را تحلیل و واکاوی کنند.

برخی داستان‌ها ساختارمند نیستند. این نوع داستان‌ها را چطور باید ویرایش کرد؟

این نکته را فراموش نکنیم که ساختار قرار نیست دست‌وپای ما را ببندد. آگاهی دربارۀ ساختار ذهن ما را روشن می‌کند تا داستان را درست ببینیم. مسلماً داستان‌هایی هستند که باید با ملاک و معیار خودشان سنجیده شوند. شناخت ساختار داستان به ما می‌آموزد که با هر داستان چه مواجهه‌ای داشته باشیم و جهان‌بینی مستتر در آن را چگونه ادراک کنیم و با در نظر گرفتن همۀ این موارد با نویسنده همراه شویم.

موضوع اصلی این است که ویراستار همیشه باید دو سؤال را از خود بپرسد: اول، چه داستانی تعریف می‌شود؟ دوم، داستان چقدر خوب تعریف می‌شود؟

اگر ویراستار پاسخ این دو سؤال را به‌خوبی بداند، می‌تواند در ویرایش داستان به نویسنده کمک کند.

تصور کنیم داستان به لحاظ ساختاری مشکلی ندارد، حال ویراستار تا چه اندازه اختیار دارد که در زبان آن دست ببرد؟

این موضوع دربارۀ هر داستانی متفاوت است. بستگی به نثر دارد و اینکه نویسنده چقدر آگاهانه زبان متن را به هم ریخته است. نکتۀ مهم این است که ویراستار باید در کنار نویسنده و در خدمت او باشد نه در مقابل او. باید داستان او را دوست داشته باشد، آن را درک کند و بفهمد نویسنده چه قصدی داشته است. بدترین کاری که ویراستار می‌تواند انجام دهد این است که همۀ متن‌ها را طبق الگوی مشخصی ویرایش کند.

برای آموختن بهتر، به فراگیران این کارگاه چه توصیه‌ای می‌کنید؟

مهم است که به این حوزه علاقه‌مند باشند، بسیار مطالعه کرده باشند و به مطالعه ادامه دهند، منابعی را که در کارگاه توصیه می‌شود بخوانند و تمرین‌های هفتگی را انجام دهند تا کارگاه برایشان مفرح‌تر و کاربردی باشد.

اگر بخواهید کتابی معرفی کنید که برای مخاطبان مفید باشد مطالعۀ چه کتابی را توصیه می‌کنید؟

یکی از کتاب‌های ریچارد براتیگان، با عنوان باد همه چیز را با خود نخواهد برد، ظاهر آزادانه‌ای دارد ولی با تحلیل داستان متوجه می‌شویم چه اندازه ساختارمند است. این کتاب مفیدی برای شناخت نوع متفاوتی از داستان است.

کتاب دیگری را نیز توصیه می‌کنم: راستۀ کنسروسازان، اثر جان اشتاین بک. در این کتاب هم خیلی خوب می‌شود عناصر داستان را یافت.

چند ویراستار داستان خوب در کشور داریم یا شما می‌شناسید؟

ناشران چندان در پی ویرایش ساختاری داستان نیستند. معمولاً این‌طور است که اتفاقی متخصصی پیدا می‌شود که ساختار داستانی را بررسی می‌کند و به نویسنده پیشنهاد می‌دهد یا داستان‌ها را فقط ویرایش صوری و زبانی می‌کنند. البته در کارگاه‌های داستان‌نویسی افرادی را دیده‌ام که داستان‌های دیگران را بررسی می‌کنند و آن را اصلاح می‌کنند. بنابراین نمی‌توانم بگویم ویراستار داستان می‌شناسم.

به نظر می‌رسد این اولین باری است که کارگاهی با این عنوان و با قصد آموزش ویرایش داستان برگزار می‌شود.

 

در پایان، مهدی قنواتی در پاسخ به حاضرانی که دربارۀ ورود به بازار کار پرسیده بودند گفت تسلط به حوزۀ نگارش و ویرایش روندی تدریجی است و با گذشت زمان و تمرین بسیار و پشتکار ویراستار و نویسنده حاصل می‌شود. اگر بخواهیم صادق باشیم باید بگوییم که کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی قدم اول است و نمی‌توان گفت پس از گذراندن کارگاه یا دوره‌ای حتی بلندمدت می‌توان به‌سرعت وارد بازارکار شد. مهارتی که در این کارگاه آموزش داده می‌شود، و نیز مهارت‌های دیگر ویرایشی، تمرین و ممارست بسیار می‌طلبد.

 

برای مشاهدۀ نشست اینجا کلیک کنید.

| نرخ‌نامۀ ویرایش از نگاه ویراستاران |

گزارش نشست هم‌اندیشی با اعضا، ۳۱ خرداد ۱۴۰۱ |

الهام اشجع  |  عضو پیوستۀ انجمن صنفی ویراستاران

 

تلاش چندین‌ماهۀ اعضای کارگروه نرخ‌‌نامۀ انجمن صنفی ویراستاران و برگزاری جلسات متعدد به تدوین نرخ‌نامه‌ای منتهی شد که از چندی پیش در وبگاه انجمن قرار گرفت. این نرخ‌نامه یک‌بار در نمایشگاه کتاب به نقد و نظر گذاشته شد و بار دیگر، در نشستی با برخی ناشران، دربارۀ آن صحبت شد و این‌ بار در جمع اعضای انجمن مطرح شد و اعضای کارگروه به پرسش‌های اعضا در جلسه‌ای مجازی پاسخ دادند؛ جلسه‌ای که در 31 خرداد برگزار شد.

 

در بخش اول نشست، نخست مهناز مقدسی، دبیر انجمن، دربارۀ جایگاهی که انجمن در میان انجمن‌های فرهنگی و صنفی به‌دست‌ آورده گفت و از کسانی که در این پیشرفت‌ها سهم داشتند قدردانی کرد و حضور خانم گلی امامی را در سمت رئیس هیئت‌مدیره افتخاری برای انجمن خواند. سپس استاد مهرپرور، عضو هیئت‌مدیره و خزانه‌دار انجمن، دربارۀ زحمات و تلاش‌های دبیرخانۀ انجمن و حمایت‌های بی‌دریغ انتشارات همیشه برای حفظ و اعتلای انجمن گفت. وی به مشکل مالی انجمن اشاره کرد و اینکه انجمن با حق عضویت‌های اندکی که دریافت می‌کند نمی‌تواند روی پای خود بایستد و نیاز به جذب حمایت‌های مالی دارد. مهرپرور افزود که شاید تلقی بشود اعضای هیئت‌مدیره حقوق می‌گیرند درحالی‌که هیئت‌مدیره و دبیر انجمن هیچ‌گونه دریافتی‌ای ندارند و حتی در زمان‌هایی کمک مالی هم می‌کنند. وی در ادامه گفت کم بودن همکاری داوطلبانۀ اعضای انجمن موجب شده که تمام زحمات بر دوش عدۀ اندکی باشد و این برای بقای انجمن کافی نیست. مهرپرور از همۀ اعضای انجمن درخواست کرد که برای حل مشکلات انجمن همراهی کنند و چاره‌ای بیندیشند.

جواد رسولی، رئیس کمیسیون امور صنفی، به‌ حمایت معنوی شخصیت‌های سرشناس فرهنگی از انجمن اشاره کرد و گفت بسیاری از ناشران فعال و مطرح تهران این انجمن را در جایگاه تشکلی علمی و فرهنگی به رسمیت می‌شناسند و برای نظرخواهی و معرفی ویراستار از انجمن کمک می‌خواهند. او از همۀ اعضای انجمن خواست در حد توان خود به پیشرفت انجمن کمک کنند.

در ادامه، هومن عباسپور، نایب‌رئیس انجمن، با اشاره به نزدیک بودن مجمع عمومی امسال برای انتخاب اعضای جدید هیئت‌مدیره گفت اعضای انجمن به‌جز شرکت در انتخابات لازم است که انجمن خود را یاری کنند و تأکید کرد که اگر هریک از اعضا فقط پنج‌درصد وقتشان را برای انجمن بگذارند، دیگر لازم نیست عدۀ کمی 95درصد وقتشان را به کارهای انجمن اختصاص دهند.

پس از آن، مقدسی با برشمردن کارهایی که اعضا در یاری انجمن می‌توانند انجام دهند گفت معرفی و شناساندن انجمن به مراکز فرهنگی و انتشاراتی و تشویق آن‌ها برای دریافت خبرنامۀ انجمن و اطلاع‌رسانی کارهای انجمن و کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی از جمله کارهای کوچکی است که اعضا می‌توانند برای انجمن خودشان بکنند.

نازنین خلیلی‌پور، مدرس دوره‌های ویرایش انجمن، نیز وجود انجمن صنفی را برای ویراستاران امری ضروری دانست و با برشمردن موفقیت‌های انجمن، پیگیری امور بیمه‌ای اعضا و اختصاص بن کتاب و به رسمیت‌شناختن ویراستار در صفحۀ حقوقی کتاب را حاصلِ داشتنِ صنف خواند و گفت که این انجمن در طول این سال‌ها توانسته کارهای پیوسته و هدف‌داری انجام دهد و بدون حاشیه و در فضایی دوستانه مسیر خود را طی کند.

در بخش دوم نشست، سیدحمید حیدری‌ثانی، از اعضای کارگروه نرخ‌نامه، دربارۀ چگونگی تدوین آن صحبت کرد و گفت ایدۀ اولیۀ تدوین نرخ‌نامه از تیر 1400 مطرح شد و پس از آن کارگروهی متشکل از خانم‌ها اثناعشری، فرهادی‌مهر، مقدسی و آقایان رسولی، شمس‌الدینی، صفری، عباسپور و خود ایشان یکشنبه‌ها به‌طور پیوسته جلسه برگزار کرد و نهایتاً در 17 بهمن 1400 سند نهایی روی وبگاه انجمن قرار گرفت. او این نرخ‌نامه را ابزار مناسبی برای اقناع سفارش‌دهندگان کار و به نفع هر دو طرف قرارداد دانست. او در پاسخ به این پرسش که اگر متون علمی برای مخاطب عام نوشته شود آیا در ردیف ویرایش‌های تخصصی قرار می‌گیرد گفت این مطلب بسیار ظریف است و شاید بد نباشد در کارگروه به جزئیات مواردی از این دست توجه شود و در ویراست بعدی به آن اشاره شود.

عباسپور در پاسخ به پرسشِ مهسا مهدیلو، که اگر اصرار ناشر بر این باشد که ویراستار فقط متن فارسی ترجمه‌شده را ویرایش کند و به متن اصلی مراجعه نکند، گفت این ویرایش قطعاً با مشکلاتی روبه‌روست و ویراستار می‌تواند این نوع ویرایش را نپذیرید یا اگر پذیرفت از ناشر بخواهد که نامش را به‌عنوان ویراستار درج نکند.

حیدری‌ثانی در پاسخ به درخواست دلبر یزدان‌پناه، که انجمن نرخ‌نامه را به ناشران معرفی کند و از آنان بخواهد که طبق همین تعرفه عمل کنند، گفت اعضای هیئت‌مدیره از هر فرصتی برای این کار استفاده کرده‌اند و می‌کنند، اما لازم است که همۀ اعضا نیز در این امر همراه باشند و آقای رسولی افزود اگر اعتماد میان ویراستار و سفارش‌دهنده و انجمن باشد، انجمن می‌تواند در جایگاه حَکَم در قرارداد یا ناظر قرارداد قرار بگیرد و از منافع ویراستار حمایت کند.

مقدسی در پاسخ پرسش محمدحسن پزشگی به نرخ‌گذاری ویرایش پایان‌نامه‌ها و مقاله‌های علمی‌ـ پژوهشی گفت در ویرایش این نوع متون اگر ویراستار متخصص آن حوزه باشد و ویرایش تخصصی کند، نرخ ویرایش بر مبنای متون تخصصی خواهد بود. اما چون در پایان‌نامه نام ویراستار ذکر نمی‌شود، طبیعتاً سابقه‌ای برای ویراستار محسوب نخواهد شد.

لیلا اثناعشری دربارۀ نرخ ویرایش متون تحت وب که پرسش یکی دیگر از اعضا بود گفت متون تحت وب هیچ فرقی با دیگر متن‌ها ندارد و با درنظرگرفتن تعداد کلمات می‌توان از همین نرخ‌نامه استفاده کرد.

لیلا صمدی، دربارۀ تعریف ویراستار در نرخ‌نامه گفت با این تعریف من ویراستار محسوب نمی‌شوم، چون در نرخ‌نامه ویرایش مجلات و مطبوعات ذکر نشده است. مقدسی در پاسخ گفت ملاک خانۀ کتاب تعداد کتاب است اما انجمن در تلاش است که ویراستاران مجلات و خبرگزاری‌ها و دیگر متن‌ها را نیز به آن بیفزاید، البته این کار نیاز به همراهی ویراستاران این مجموعه‌ها دارد تا با کمک انجمن معیارهایی برای تعیین کمّی و کیفی ویرایش آن‌ها تعیین و به خانۀ کتاب یا صندوق اعتباری هنر ارائه شود.

ونوس قدیمی گفت بر اساس تعریف ویراستار در نرخ‌نامه من ویراستار نیستم، چون اسمم در شناسنامۀ کتاب نمی‌آید و همیشه در حال آماده‌کردن مطالب دیگران برای نشر هستم. مقدسی در پاسخ گفت از نظر ما همۀ مشاوران نشر و مدرسان ویرایش و سرویراستاران ویراستارند و باید تلاش کنیم که نام آن‌ها در شناسنامۀ کتاب‌ها بیاید و چقدر خوب است که کلمۀ ویراستار با تعیین کارش در صفحۀ حقوقی ذکر شود نه اینکه فقط کلمۀ ویراستار بیاید و معلوم نباشد که چه کاری انجام داده است.

در پایان، جواد رسولی پیشنهاد کرد این نشست‌ها را می‌شود به‌صورت مرتب با اعضای انجمن برگزار کرد. در این نشست حدود 50 تن از اعضا حضور داشتند و اکثر آن‌ها در گفت‌وگوها مشارکت کردند.

 

نرخ‌نامۀ ویرایش چه کمکی به ویراستاران و ناشران می‌کند

دیدار ویراستاران و ناشران

ویراستاران در نشر ایران چه جایگاه و چه سهمی دارند؟ آیا ویرایش چندان که باید شناخته شده است؟ آیا ویراستاران به اندازۀ زحمتشان دستمزد می‌گیرند؟ چگونه می‌شود نرخ ویرایش را تعیین کرد؟

 

نرخ‌نامۀ انجمن صنفی ویراستاران که چندی پیش در وبگاه این انجمن گذاشته شده است، موضوعی بود که در جلسۀ دیدار با ناشران در عصر سه‌شنبه 24 خرداد به نقد و نظر گذاشته شد. در این جلسه هشت ناشر حضور داشتند: آقای آموزگار، مدیر نشر آمه؛ آقای دهقانی، مدیر انتشارات مبتکران؛ آقای کازری مدیر نشر خورشید؛ آقای کریمخانی به نمایندگی از نشر نگاه؛ آقای کیاییان، مدیر نشر چشمه؛ آقای گروسی‌نژاد به نمایندگی از انتشارات میردشتی؛ خانم درویش به نمایندگی از انتشارات ذهن آویز؛ خانم نبی‌فر از انتشارات آریاناقلم.

نخست، مهناز مقدسی، دبیر انجمن، دربارۀ ضرورت تدوین نرخ‌نامه در انجمن صنفی ویراستاران توضیحاتی داد و دربارۀ بخش‌های گوناگونی که در ضمیمۀ نرخ‌نامه آمده است، از جمله متغیرهایی که در تعیین قیمت ویرایش مؤثرند مانند نوع متن، سختی کار، رتبۀ ویراستار، سفارش‌دهنده، زمان تحویل کار صحبت کرد. همچنین وی به تعاریفی که برای انواع ویرایش‌های رایج در نشر مانند ویرایش صوری، زبانی، ترجمه، استنادی، ساختاری و محتوایی و مسئولیت‌هایی که هر یک از این ویراستاران بر عهده دارند اشاره کرد. در بخشی از ضمیمۀ نرخ‌نامۀ انجمن ویراستاران رتبه‌بندی‌ ویراستاران درج شده است که پنج رتبه برای ویراستاران در نظر گرفته شده: ویراستیار، ویراستار 1، ویراستار 2، ویراستار 3، ویراستار ارشد. مقدسی براساس جدولی که در وبگاه انجمن قرار گرفته، قیمت چند نوع ویرایش را با تغییر گزینه‌هایی چون زبان، سختی کار، نوع ویراستار تعیین کرد و قیمت‌ها را به نقد و نظر گذاشت.

در ادامۀ جلسه، ناشران دیدگاه‌های خود را دربارۀ نرخ‌گذاری ویرایش مطرح کردند. آقای دهقانی به این نکته اشاره کرد که نرخ تعیین شده برای کار ویراستاری باید منطبق با یکماه حقوق متعارف یک کارمند باشد و اگر چنین نباشد برای ویراستار صرفۀ اقتصادی ندارد که ویرایش کند. وی اشاره کرد که بسیاری از ناشران هنوز با ویرایش و ویراستار آشنا نیستند و انجمن باید برای معرفی این حرفه در نشر تلاش کند. آقای دهقانی همچنین گفت که در میان اغلب ناشران دو نوع ویراستار تعریف شده است: یکی ویراستار ادبی که زبان و ادبیات متن را اصلاح می‌کند و دیگری ویراستار علمی که محتوا و ساختار و درستی مطالب را بررسی می‌کند و جزئیاتی با این تفصیل برای آنان نوشته نشده است. انجمن ویراستاران به علت ماهیت صنفی خود باید مدافع حقوق ویراستاران باشد و تلاش کند که حق و حقوق آنان به درستی تعریف شود. همچنین باید تلاش کند که ویراستاران حرفه‌ای را پرورش بدهد و به ناشران معرفی کند.

آقای آموزگار خطرهای تعیین نرخ ویرایش را مطرح کرد که ممکن است این نرخ‌ موجب اختلاف بین ناشر و ویراستار بشود چون این کار کیفی است و در مواردی ویراستار باید با موضوع کتابِ تخصصی آشنا باشد و اگر آشنا نباشد ویرایش او کمکی به کتاب نمی‌کند. وی افزود که نشر ایران به ویراستارانی در سطح مشاور نیاز دارد که پیشنهادها و تغییراتشان بر ارزش کتاب بیفزاید. آقای آموزگار به مشکلات قراردادهای نشر و ویرایش اشاره کرد و گفت هر ناشری بنا به نیاز خود قرارداد می‌بندد و ممکن است تعاریفی که در نرخ‌نامۀ انجمن آمده جزو نیازهای ناشر نباشد و نکات دیگری را مدنظر قرار بدهد. او افزود هنوز وظایف و مسئولیت‌های ویراستار دقیق و روشن نیست و سلیقه در آن دخیل است.

آقای بهرنگ کیاییان در مورد نوسان‌های پیش‌بینی‌نشدۀ قیمت در عوامل نشر گفت و اینکه این نوسان‌ها تمام محاسبات ناشران را دچار مشکل کرده و هزینۀ انتشار کتاب را به‌شدت افزایش داده است. وی گفت ناشرانی که کارشان را حرفه‌ای پیش می‌برند، مثلاً در فضاهای مجازی فعال‌اند، به کیفیت کار از نظر طراحی جلد و صفحه، متن خوب و ویراسته، چاپ خوب توجه می‌کنند و هزینۀ بیشتری پرداخت می‌کنند توانسته‌اند بازار فروش خود را حفظ کنند و کمتر آسیب ببینند. کیاییان به ضرورت ویرایش و تعیین قیمت اشاره کرد و گفت نرخ‌گذاری انجمن این امکان را فراهم می‌کند که ناشر و ویراستار براساس یک قیمت مشخص گفت‌وگو و احیاناً چانه‌زنی کنند و برخی ابهام‌ها را رفع کنند. وی در مورد ویراستاران گفت با توجه به تنوع آثار، گاه پیش می‌آید که یک ویراستار در آغاز کارش را با دقت و با کیفیت انجام می‌دهد اما کتاب‌های بعدی را به‌خوبی ویرایش نمی‌کند، بارها شده که یک اثر حتی تا چهار بار ویرایش شده است ولی باز هم متن کاملاً ویراسته نشده. وی در پایان افزود ویراستاران قوی که ارزش کتاب را بالا می‌برند و به کتاب اعتبار می‌بخشند بسیار کم‌اند درحالی‌که ناشران به این نوع ویراستاران نیازمندند. متأسفانه در بسیاری موارد باید بر کار ویراستار نظارت کرد و همین نظارت گاهی چرخۀ تولید و هزینه را بالا می‌برد.

آقای کازری تدوین نرخ‌نامۀ انجمن را امری مغتنم و ارزشمند دانست و افزود دقتی که در تنظیم ابعاد موضوع انجام شده موجب می‌شود این نوع کار تعریف دقیق و شفافی پیدا کند و برخی ابهام‌های میان ناشر و ویراستار را برطرف کند. وی گفت که نرخ‌هایی که انجمن تعیین کرده است متعارف و مطابق با نشر است و در مواردی هم در نشر رقم‌های بالاتری وجود دارد. وی افزود که انجمن صنفی ویراستاران می‌تواند در ابعاد گوناگونی به نشر و ناشران کمک کند. مشکل اصلی در میان ناشران تشخیص اولیۀ اثر و پذیرش اثر است که دقت کافی در آن نمی‌شود. وی افزود که تثبیت قیمت و شرح مسئولیت‌های ویراستار، کاری که انجمن انجام داده، ممکن است زمان‌ ببرد، اما قطعاً رهگشاست.

آقای گروسی‌نژاد، ضمن تأکید بر اینکه نرخ‌نامۀ انجمن می‌تواند ابهام‌های میان ویراستار و سفارش‌دهنده را برطرف کند، افزود که انجمن می‌تواند در بخش‌های دیگری نیز به ناشران خدمت‌رسانی کند، از جمله معرفی ویراستار، ارزیابی کتاب‌ها، مشاوره و نظارت بر کار ویراستاران. گروسی‌نژاد اشاره کرد که در چند مورد از خدمات انجمن در زمینۀ ارزیابی کتاب بهره گرفته و از این ارتباط راضی بوده است. وی افزود اوضاع نابسامان اقتصادی موجب شده که  ارقامی بین ناشر و ویراستار توافق ‌شود که خارج از عرف است و گاه ویراستار با رقمی بسیار پایین تمام مسئولیت‌ها را انجام می‌دهد و مبلغ دریافتی او بسیار اندک است و نمی‌شود به او خرده گرفت.

آقای کریمخانی به تعرفه‌های رایج در نشر اشاره کرد که بسیاری ناشران هنوز نرخ ویرایش را همان 2 یا 3 هزار تومان در نظر می‌گیرند و حاضر نیستند آن را بالا ببرند و اگر هزینۀ ویرایش کتاب بالا باشد از ویرایش آن می‌گذرند. وی اشاره کرد که بسیار پیش آمده که کار را به ویراستار سپرده‌اند، اما در نهایت باز هم ناچار شده‌اند متن را دوباره ویرایش کنند. کریمخانی گفت همکاری کردن با نیروهای دورکار این مشکل را دارد که زبان مشترک برقرار نمی‌شود و اگر  ویراستار در نشر حضور داشته باشد همسویی بهتری میان او و سرویراستار یا ناشر برقرار می‌شود.

خانم نبی‌فر به اهمیت ویرایش در نشر اشاره کرد و اینکه مسئولیت مترجم را نباید به ویراستار سپرد و اگر کتاب، بعد از ترجمه یا تألیف، درست ارزیابی شود، می‌شود از مترجم یا مؤلف خواست که مشکلات را رفع کند و بدین ترتیب مسئولیت ویراستار کمتر و کیفیت کار او بهتر می‌شود. وی به کمبود ویراستار متبحر در نشر اشاره کرد و گفت که ویرایش مهارتی است که صرفاً با گذراندن کلاس حاصل نمی‌شود و ویراستار در عمل باید مهارت به دست بیاورد. خانم نبی‌فر افزود که در حال حاضر ناشران بسیاری هستند که به دنبال ویراستار حرفه‌ای‌اند و از طرف دیگر ممکن است ویراستاران خوبی هم باشند که به دنبال کار بگردند. باید امکان ارتباط این دو فراهم شود و شاید بد نباشد انجمن در این زمینه به ناشران کمک کند. در مورد نرخ ویرایش، خانم نبی‌فر گفت که نرخ ویرایش باید با میزان کاری که ویراستار انجام می‌دهد و زمانی که صرف می‌کند منطبق باشد.

خانم درویش نیز به کمبود ویراستار حرفه‌ای اشاره کرد و اینکه ویراستار زمان بسیاری باید بگذارد تا یک متن را درست کند و این زمان و هزینه برای بسیاری از ناشران منطقی نیست و از آن می‌گذرند. وی به اهمیت شناساندن ویرایش و حرفۀ ویراستاری در نشر اشاره کرد و گفت باید ناشران به این نکته توجه کنند که ویرایش یک ضرورت است. انجمن می‌تواند برای تربیت ویراستار دوره‌های کارورزی تدارک ببیند که ویراستاران بیشتری برای نشر پرورش پیدا کنند.

در این نشست آقایان جواد رسولی، هومن عباسپور و خانم‌ها لیلا اثناعشری، فهیمه شانه، مهناز مقدسی از انجمن حضور داشتند و پاسخگوی برخی پرسش‌ها بودند.

انجمن صنفی ویراستاران در نظر دارد این نوع نشست‌ها را برای نزدیک‌تر‌شدن دیدگاه‌های ناشران و ویراستاران ادامه دهد و موضوعات دیگری را نیز مطرح کند.

خبر از: روابط عمومی انجمن صنفی ویراستاران

نشست «تایپ مناسب نشر، کمتر از انگشتان یک دست»

قلم مناسب برای کتاب‌ها کدام است؟ آیا قلم‌های رایج برای نشر کافی است؟ چه کسانی در انتخاب قلم برای کتاب‌ها تصمیم می‌گیرند؟ مخاطبان چه سهمی در انتخاب قلم دارند؟

نشست بررسی قلم یا قلم‌های مناسب برای نشر و معرفی ویژگی‌های قلم برتر از منظر گرافیکی و خوانایی و تناسب با موضوعِ اثر، روز دوشنبه 26 اردیبهشت 1401، در سی‌وسومین نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد. در این نشست عاطفه محمدی، طراح گرافیک، هومن عباسپور، نایب رئیس هیئت‌مدیرۀ انجمن صنفی ویراستاران، ناصر آذرشب، بینان‌گذار و مدیر مسئول نرم‌افزاری مریم گفت‌وگو کردند.

آقای عباسپور ارتباط میان طراحانِ قلم و گرافیست‌ها با ویراستاران را امری مغتنم و ضروری دانست و به چند نکته اشاره کرد، از جمله اینکه اشکال‌های موجود در کتاب‌آرایی آثار منتشرشده در نشر ایران ناشی از چهار موضوع است: 1) حروف‌چین‌ها و اکثر صفحه‌آراها با یک قلم تمام کتاب‌ها را تنظیم می‌کنند و تفاوتی بین موضوع کتاب‌ها نمی‌گذارند و همین باعث می‌شود که کتاب داستان و علمی و شعر همگی یک قلم داشته باشد؛ 2) ناشران با انواع قلم‌ها آشنایی ندارند و این کار را به صفحه‌آرا محول می‌کنند؛ 3) پدیدآورندگان هیچ دخالتی در این موضوع نمی‌کنند و انتخاب قلم و صفحه‌آرایی را به ناشر می‌سپارند؛ 4) ویراستاران در این امر دخالتی نمی‌کنند و از آن‌ها نیز خواسته نمی‌شود، یا اینکه با تنوع قلم‌ها و ویژگی‌های آن‌ها آشنا نیستند، در حالی‌که ویراستاران می‌توانند در این زمینه همراهی و همکاری کنند. آقای عباسپور در ادامه به ویژگی‌ برخی‌ قلم‌های مجموعۀ IR و برتر اشاره کرد و نمونه‌‌جمله‌هایی را که با این دو قلم حروف‌چینی شده بود مقایسه کرد. وی موضوع فاصله بین کلمات و حروف  را مطرح کرد و داشتن چند قلم مناسب برای حروف‌چینی کتاب‌ها را امری لازم و مناسب دانست و پیشنهاد کرد که طراحان قلم برتر با شرکت‌ ماکروسافت برای قراردادن این قلم‌ها در مجموعه قلم‌های ویندوز رایزنی کنند که حق مادی و معنوی این مجموعه نیز محفوظ باشد.

خانم محمدی در این جلسه به نکات مهمی اشاره کرد از جمله ضرورت داشتن قلم‌های مناسب با موضوع کتاب، اهمیت مخاطب در بهتر خواندن کتاب‌، برخورداری از گرافیک در طراحی قلم و بهبود آن، رفع مشکلات قلم‌های فارسی در برنامۀ ویندوز. وی علت طراحی چند قلم در مجموعه نرم‌افزاری مریم را، که خود برعهده داشت، ایرادهای قلم‌های موجود در نشر دانست. او به خوانایی متن به‌عنوان اصلی‌ترین ویژگی قلم‌های حوزۀ نشر کتاب اشاره کرد.

آقای آذرشب به سابقۀ حضورش در طراحی انواع قلم‌ها و پیوند دادن امکانات نرم‌افزاری در طراحی قلم اشاره کرد و اینکه از ابتدای دهۀ 1380 تمام مسائل این حوزه را بررسی کرده و به این موضوع رسیده است که باید قلم یا قلم‌هایی منطبق با نیاز جامعۀ فرهنگی و انتشاراتی طراحی بشود و در اختیار این مجموعه‌ها قرار گیرد. وی افزود که برای این موضوع و برای تهیۀ بستۀ قلم‌های برتر، که جزو مناسب‌ترین قلم‌های موجود برای زبان فارسی است، همواره با ناشران و صفحه‌آرایان و حروف‌چین‌ها و گرافیست‌ها جلسات گفت‌وگو و مشاوره داشته‌ است و بعد از گرفتن بازخورد آنان در رفع مشکلات قلم‌ها اقدام کرده‌ است. آقای آذرشب به این نکته اشاره کرد که اگر حروف‌چین‌ها و صفحه‌آراها در این زمینه شناخت داشته باشند و پیشنهادهای خوبی به ناشران و پدیدآورندگان بدهند برای کار خودشان نیز مفید خواهد بود و مسلماً حرفه‌ای بودن این افراد موجب رونق کسب‌وکارشان هم خواهد شد. آقای آذرشب در پایان، امکانات جدیدی که در قلم‌های برتر صورت گرفته، از جمله فاصلۀ حروف، اندازۀ قلم‌های هماهنگ با هم، گزینه‌های جابه‌جایی نقطه‌ها و حرکت‌گذاری‌ها و نشانه‌گذاری‌ها و اعداد و اعشار را مفصل مطرح کرد.

در پایان این نشست، توافق بر این شد که جلسات دیگری برای گفت‌وگو و همفکری با ویراستاران و گرافیست‌ها و طراحان قلم و مجموعۀ نرم‌افزاری مریم و ناشران برگزار شود و نکاتی که در این جلسه مطرح شد با دقت بیشتری پیگیری شود.

در این نشست تعدادی از اعضای انجمن صنفی ویراستاران، صفحه‌آرایان و ناشران حضور داشتند. این نشست در غرفۀ کتاب‌آرایی در نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد.